Chương IV

Ngay mờ sáng hôm sau bữa tiệc đón mừng vợ công sứ quan năm Mũi khoằm cho xuất quân. Phần vì nóng ruột bởi các tin tức nghĩa quân Yên Thế nổi lên khắp nơi và gần như ở trước mũi mình; phần vì thấy Hà Nội phái cả đại tá vừa đi dẹp trên Lạng Sơn về Bắc Ninh để xem xét tình hình, và đi theo thằng Tôm-he là cháu hắn vừa lên lon mới và có lẽ sắp thay Mặt ngựa nên Mũi khoằm càng cương quyết trong việc làm cỏ Yên Thế.

Cũng bằng hai cánh quân chính và một cánh quân phụ, có cả pháo binh và kỵ binh, Mũi khoằm và Tôm-he chỉ huy. Tuy ở mũi phụ, nhưng Mặt ngựa phải ký kết với hắn không những chỉ kìm, chỉ chặn những toán nghĩa quân ở làng Sặt, làng Dĩnh, làng Nứa mà phải đánh tan, nếu không tiêu diệt được hắn.

Quân Tây chỉ vừa đi khỏi Đáp Cầu thì trên Yên Thế đã biết tin. Trong cánh rừng sau Cầu Gồ, chung quanh Đề Nắm đã tề tựu đông đủ Đề Sặt, Thống Lịnh, Đề Sử, Đề Trung, Bá Phức và Đề Thám, v.v... Tất cả là một trăm năm mươi tay súng, vừa thu được của Tây, vừa mới mua ở bên Tàu về, và hơn năm mươi khẩu súng kíp, có quýp, có tràng. Những khí giới như giáo, mác, mã tấu có hơn hai trăm.

Trời đã hơi lạnh, có sương mù. Giữa một rừng lim rậm rịt, chung quanh là đồi, lũng, suối, khe, gai góc quanh co, tuy là đồn trại dựng tạm, nhưng dãy ngang dãy dọc, có hầm, hào và chòi canh bao bọc, quanh cảnh trông thật nghiêm và cũng thật nức lòng. Ở trại lớn đã thắp bốn góc bốn đuốc nhựa trám, hai bên sạp giữa có Đề Nắm và thống lĩnh bộ hạ lại còn thắp hai cây nến bằng vải quấn tẩm nhựa thông to hơn chiếc đòn ống.

Đề Sặt lên tiếng trước nhất:

- Theo như thiển ý của tôi, thì chuyến này không những Tây chỉ đánh lên to, mà còn đóng hẳn ở Tỉnh Đạo.

Thống Lịnh nhíu nhíu mày. Bá Phức gật gật đầu trầm ngâm khi Đề Nắm sang sảng hỏi lại Đề Sặt:

- Như vậy quan Đề Sặt và các quan cho biết chuyến này ta phải đánh thế nào?

Đề Sặt gằn gằn như nhai như nghiến từng tiếng:

- Cho chúng nó vào cả một lõng rồi dàn các tay súng giỏi của mình ra mà bắn. Chúng bị bất ngờ, lại lọt vào hiểm địa của ta, ta lại ở cái thế lợi, thế chính, thế tất phải thắng. Vả lại nghĩa quân ta đã mạnh, ta có đánh lớn như thế mới phỉ sức, phỉ lòng, phỉ quân, phỉ súng... Lại còn điều hệ trọng này nữa, các nơi đang nổi mạnh, ta mà thắng to, tiếng tăm truyền rộng, thì chắc chắn quy tụ thêm được nhiều người, có thêm nhiều nơi hỗ trợ kết minh, mở thêm vây thêm cánh cho ta ở cả Đông, Đoài, về Nam, lên Bắc.

Thống Lịnh giọng đĩnh đạc:

- Nhưng nếu quân Tây rất đông, súng đạn gấp bội, tránh được quân ta mai phục, vây bắn lại rồi còn bọc hậu đánh ta thì sao?

Bá Phức gật gật đầu:

- Cũng có thể mắc phải cái thế ấy đấy!

Đề Nắm im lặng. Ở bên ngoài, cả mấy toán nghĩa quân đang chờ lệnh đều bồn chồn, hết nhìn Đề Sặt, Thống Lịnh, Đề Nắm, lại cùng nhau đưa mắt nhìn Đề Thám và mấy thống lĩnh trẻ khác.

- Đúng, có thể quân Tây sa vào lõng của ta, bị quân ta phục đánh, nhưng vì quân đông hơn ta, súng lớn đạn nhiều đánh trả ngay lại, rồi lại được quân tiếp ứng, có các cánh khác chuyển đến nhanh, bổ vây lại! Đúng, đúng có thể lại là như thế đấy. Vậy ta nên... Đề Nắm trầm trầm giọng lại, nhấn từng nhời, cặp mắt quăng quắc, đôi tai nghiêng nghiêng, như thể vừa trông vừa nghe một cách phác tưởng, và cũng để vừa trông vừa nghe sự động tĩnh phía xa của quân binh tướng lĩnh cùng các làng mạc của mình.

- Thôi, lại bỏ mẹ rồi! Sao Nắm ngày lại càng mặn mà với cánh Bá Phức, nhất là với cánh thằng Thám và cái thằng cai Cừ cha vơ chú váo ở đâu lên làm quân sư, cho nhập vào quân của làng Trũng, làng Châu, Ngô Xá kia! - Đề Sặt rít thầm - Cứ để lão Nắm nghe mãi bọn này và để bọn này lẫn mãi, thì không được!... Không được! Chẳng gì bộ hạ quân gia của Liên Sơn cũng hàng trăm tay súng, vừa giáo mác, quân lương và thóc gạo, động gọi là nhất hô bá ứng. Rồi lại còn rừng hiểm, làng to, đường cái qua đây bị án ngữ nhiều quãng mà quãng nào cũng là tử lộ! Vậy ta không làm thống lĩnh tất cả nghĩa quân, mà để quyền hành cho Đề Nắm, là ta cũng nhún nhường quá rồi! Thế mà các ý kiến của ta đều bị coi thường, thì không được! Không được!...

Đề Sặt lại gằn gằn tiếng:

- Quan Đề Nắm và chư vị thử nghe tôi mà tụ hết quân, dàn rộng đánh to một trận này xem sao. Hay không thì cho Đề Sặt tôi đưa cánh quân Liên Sơn đón đánh phủ đầu, hoặc nhận trấn ở mặt Bắc hay mặt Tây để thử lập công!...

Có những tiếng nhao nhao ở cánh quân Đề Sặt và ở hai cánh khác:

- Không! Không! Đề Sặt vẫn tụ quân đánh vào cánh quân Tây ở mặt chính với tôi kia mà. Tôi chỉ xin với các quan cho chuyển hai cánh quân nhỏ, một cánh đi với Bá Phức đón đánh ở làng Nứa, một cánh theo quan Đề Trung đón đánh ở Cầu Gồ. Như vậy chủ quân của ta vẫn gần như đủ mặt, giáp chiến với quân của quan năm Tây!...

Đề Nắm vừa dứt nhời, tiếng "dạ dạ" và "xin quan đi ngay... vâng vâng... đi ngay..." liền ran ran. Thống Lịnh và Đề Sặt đang tụ quân ra đi thì Đề Nắm sực nghĩ, liền truyền cho cai Cừ không đi với Bá Phức và Đề Thám, mà ở lại với mình, tuy làm ra bộ tươi tỉnh phấn chấn nhưng Đề Sặt lại thấy trong lòng bức bối, hơn nữa, nhức nhói vì thấy cái thằng cai cha vơ chú váo nọ được ở lại cánh chủ quân.

⚝ ⚝ ⚝

Tuy lịch kịch nào xe súng, ngựa, la thồ đạn, cánh pháo binh của quan một Tôm-he cũng đến kịp. Đúng giờ lệnh của quan năm Mũi khoằm. Dẫn đường chính trận này là trùm Xào cùng hai đinh tráng có bà con thân thuộc ở trên này, lúc họ còn bé đã theo lên đây làm than, lấy củi, đào củ nâu cho đến lúc trở về quê lấy vợ, có con rồi nhưng thỉnh thoảng vẫn lên chơi hàng tuần, hàng tháng. Lại còn ba lính nón đĩa làm phu tải cho Tôm-he nữa, cũng rất thông thạo đường lối.

Sau ba loạt súng cối và súng trường bắn vào cả khu rừng nghĩa quân đóng trại chính và mấy khu rừng, mấy quả đồi chúng quanh, quân của Mặt ngựa đã lên được hai quả đồi cao trấn mặt Bắc và mặt Nam, dàn ra làm hai hàng lăm lăm bắn tiếp.

Mũi khoằm cho buộc ngựa của mình vào một gốc cây, còn mình xuống hẳn mỏm đồi đặt súng trái phá. Tuy lính đã đào hào và đắp ụ đặc biệt cho Mũi khoằm và lũ võ quan chỉ huy, nhưng Mũi khoằm cứ đứng bên ụ súng mà theo dõi từng phát đạn, từng loạt đạn.

Những kỵ binh của Tôm-he cùng lên hết sườn đồi mà xả đạn vào khu trại nghĩa quân, lăm lăm chờ lệnh tiến sâu nữa, bắn mạnh nữa, rồi a-la-xô tiêu diệt hết quân Yên Thế.

Đề Nắm kìm không cho nghĩa quân bắn trả. Thỉnh thoảng ở hai chòi canh mặt Nam và mặt Bắc cùng mấy tay súng nấp ở đường hào ngoài trại vòng lên ngọn đồi có chủ quân ta, mới nổ đạn. Thấy những viên đạn rất nhanh, rất tinh, rất ác cứ chiu chíu bắn vào các hàng lính của mình, Mũi khoằm dần dần sôi người.

- Thống lĩnh các quân vùng này khá gan dạ và lính của nó cũng khá nghiêm, khá vững đấy. Không hiểu những tên nào làm tham mưu chính và luyện tập cho lính của nó vậy? - Mũi khoằm tự nhủ - Y hít hít, khịt mũi như đã đánh hơi thấy một sự khác lạ. Phải, đây sẽ là một đối thủ, phải, Yên Thế đây sẽ thật là một đối thủ của ta chăng? Ở mấy nơi ta đã đưa quân đi qua, đánh trận nào thắng trận ấy, nhiều trận chỉ như một cuộc đi "câu lơn" cho quân đỡ tù cẳng, lười nhác và đỡ nhớ khói súng. Như ở Nam Định, Ninh Bình ấy! Cũng như ở cả trên Vĩnh Yên, Phú Thọ nữa đều như vậy trong mấy chuyến hành quân trị an...

Lại hàng loạt đạn nữa. Con ngựa của Tôm-he lại lộp cộp gõ móng, vẩy đầu. Mấy con khác hí lên. Mặt tên lính nào cũng hằm hằm, đỏ rẫng. Tôm-he phải thỉnh thoảng cho ngựa bước quanh mấy bước, vừa để ngựa đỡ chồn chân, vừa để hắn đỡ sốt ruột và muốn quyết liệt vào ngay trận đánh phải là tất thắng này để rồi mai trở về Bắc Ninh có việc.

Ngày mai là lễ các thánh. Đáng lẽ hắn phải ở Hà Nội đi viếng mộ, thắp hương cho hai thằng bạn của hắn ở khu đất thánh riêng của nhà binh. Sau bữa cơm chiều uống rượu ở cái Oten đường Tràng Tiền mới mở mà chủ nó là một lão người Boóc-đô rất quen thuộc của giới quan nhà binh Hà Nội, sau bữa cơm chiều ăn uống qua loa này, đi viếng mộ về thì mới là bữa chính, hắn uống rượu, lại ăn, để rồi...

A ha! Cái con gái tên Mận của mụ Ba Béo thường theo các cuộc đi "câu lơn" để bán rượu và thức ăn nguội cho lính tráng của hắn kia, thật là tuyệt! Tuyệt! Đây là lần đầu tiên và có lẽ đến tận thế, hắn mới gặp được một con đĩ như thế. Chỉ là một con đĩ nhà quê nhưng sao mà nó đĩ lạ đĩ lùng, làm hắn mê mệt và sẽ còn nhớ, còn thèm đến phát cuồng, phát rực người lên mất. Nếu không phải đi đánh trận này, và ngày mai đánh xong, mà lại được ban một phép lạ kéo quân về ngay Bắc Ninh, thì cái con tên của một thứ quả làm ứa nước miếng hắn kia, sẽ lại đến với hắn ở nhà mụ Ba Béo đã dành cho hắn những chai rượu mà chỉ mới thấy bán ở Oten Boóc-đô nhưng không hiểu tại sao mụ này biết mà đi chuốc được!...

Thì ở cả mặt chính, cánh chính mà Mũi khoằm chỉ huy và ở mặt phụ, cánh phụ của Tôm-he trợ chiến đều sửng sốt. Sau một loạt bắn thêm rất dữ dội, quân Mũi khoằm lại tiến, và đang định tràn thẳng lên xả đạn cho tan tành nát giập các trại, các chòi, các hào, các ụ và diệt hết toàn bộ nghĩa quân... Cả lính Tây, lính nón đĩa và bọn chỉ huy thét lên bảo nhau:

- Chú ý! Chú ý! Dè chừng! Dè chừng!

Đạn của nghĩa quân cũng từ mặt Bắc, mặt Nam, ở phía tả, phía hữu và ở ngay các bờ búi sườn đồi đối diện với quân Pháp, đã nhất tề bắn trả. Không chỉ còn những phát đạn ngắn, đơn lẻ chíu chíu, mà từng loạt, từng loạt. Và ma quỷ! Đức Chúa Trời ơi! Thật là ma quỷ! Những loạt đạn này nhắm rất trúng vào chỗ Mũi khoằm đứng; chỗ Tôm-he ghìm ngựa, veo véo qua cả mang tai bọn hắn.

Những tiếng kêu rú.

Những tiếng kêu thất thanh.

Những tiếng ối ối. Ối giời đất! Giời đất ơi!...

Mũi khoằm quát cho hai viên quan tùy tùng thúc súng trái phá bắn nữa, bắn liên hồi cùng với các súng trường, và lại thúc vẫn phải xung phong, xung phong!

Những loạt đạn như xả vào quân Mũi khoằm. Có những phát sạt qua cả mặt tên quan năm, vào cánh tay, vào bả vai hai tên quan hầu, và làm tung đầu, xuyên mặt hẳn ba tên lính, chính là những làn đạn, những phát bắn của Đề Sặt và nghĩa quân làng Sặt. Hình như tất cả đạn cũ và đạn mới mua được, Đề Sặt đều đem bắn hết. Càng thấy quân Mũi khoằm rối loạn, kêu thét, nhất là trông rõ Mũi khoằm phải chúi, phải lùi và có lẽ, hàng chục lính Tây bị ngã bị chết, Đề Sặt càng say khói súng, càng quát thúc nghĩa quân bắn tiếp.

- Có thế này Đề Hả mới biết tay ta chứ! Đề Sặt này đã vào hẳn trận nào thì ra trò trận nấy. Đánh bạc nếu đã biết chịu khát nước thì cũng phải biết quật lại, mà đã trúng thì phải trúng thật to. Người ta bảo nhất ăn cả ngã về không, chứ với Đề Sặt này chỉ có ăn cả! Ăn cả!

Súng của cai Cừ có hẳn hai mươi viên đạn, nhưng chỉ bắn có ba viên. Rất tiếc ba viên này cũng nhắm vào chỗ Mũi khoằm và chỗ cỗ súng trái phá chỉ chệch có một chút, và làm tên sĩ quan pháo binh choáng váng tưởng đi đứt. Phát nào cai Cừ cũng ngắm rất kỹ và cho nổ rất bất ngờ.

- Không nên bắn ào! Không nên bắn ào quá thế kia! Quân mình súng nghèo đạn hiếm mà!" Chả nhẽ cai Cừ lại nói với Đề Nắm. Cai Cừ càng phải bình tĩnh để nghe, để nhận xét đối phương, mà cai Cừ biết chắc chúng sẽ phản công rất dữ, rất ác với lực lượng áp đảo của chúng. Và cai Cừ càng e ngại Đề Nắm ra lệnh cho quân đánh tràn, dàn rộng nữa ra mà bắn. Chợt Mũi khoằm khà khà như cười và lẩm bẩm với mình:

- Chúng mày chết với tao rồi! Chúng mày chết với tao rồi!

Phải, cánh quân kỵ binh của hắn đã đến khuýp lại cả đằng sau nghĩa quân. Những làn đạn như xé trời, như cày đất, như tung cả những cụm rừng và những sườn đồi trú ẩn của nghĩa quân. Trong khi tiếng súng của nghĩa quân gần như bặt hẳn. Bặt hẳn?!! Có phải vì kìm lại không bắn tỉa nữa, hay vì đã gần cạn đạn! Nhưng có thể cũng vì chuyển sang thế khác, thế mới?!!

Mũi khoằm liền lệnh cho tất cả súng trường lại bắn, còn các cỗ trái phá thì tạm ngừng để rồi bắn đuổi, bắn giội, bắn giập, bắn cho nát vụn hết các nghĩa quân bị khuỵu gối trong trận này, đoạn vào đóng chiếm thành Tỉnh Đạo cho khỏi bị quấy rầy...

...

Cánh quân của Mặt ngựa đi đến đâu và đóng lại trấn giữ chỗ nào, Thám đều được phi báo. Rồi khi hai toán lính kỵ mã và Tôm-he đi qua, Thám cũng kiểm ghi được hết.

Nhưng Thám nhất định không cho nổ súng. Thoạt tiên, những nghĩa quân của Thám cho rằng Thám cố ý để chúng sa vào lõng trên kia mới đánh, hoặc giả sẽ xuất kỳ bất ý đánh thúc vào cạnh sườn hay đánh tập hậu để ăn thật chắc. Nhưng khi tất cả hai toán lính của Tôm-he đã đi qua hết, đi sâu vào khu rừng và dãy đồi sau lưng trại chính của nghĩa quân rồi mà Thám vẫn lẳng lặng thì nhiều người liền thì thào:

- Hay ông Dương (một tên nữa của Thám) còn mưu cao gì đây?

- Ai biết được với ông Thám này?

- Ông Dương nhà vốn người thận trọng cân nhắc mà!

- Thận trọng cân nhắc thì quý đấy! Thật sự chỉ là ông nhà rất dè sản đạn bắn thôi!

Đúng lúc cả Đề Sặt và Thống Lịnh đều tái mặt vì đạn của quân Tây cả ba bề bốn bên bắn rào rào, ran ran, sầm sập, mù mịt vây kín chân mình, và cả quân mình cùng quân Đề Nắm đều như không sao đủ đạn bắn trả, nên cứ phải nằm rạp nằm chúi chờ lệnh băng khỏi rừng này để rút lên phía trên, thì lạ lùng quá sức, thấy có những loạt đạn đúng là của quân mình bắn xả vào hai cánh quân của Mũi khoằm và Tôm-he.

- Giỏi lắm! Giỏi thật! Hoàng Hoa Thám giỏi thật! - Cai Cừ thấy như trống ngực sắp vỡ, bật reo lên:

- Bẩm quan hai Đề Nắm và quan Thống, đúng là quân của Đề Trung và của Thám bắn vỗ cạnh sườn quân Tây, tiếp viện cho ta.

Không phải sự ngạc nhiên mà là sự kinh ngạc đối với cả Mũi khoằm và Tôm-he, nhất là đối với Mũi khoằm thấy quân hắn kêu thét, bắn cứ phứa phựa và nhốn nháo, nhớn nhác. Mũi khoằm ra lệnh không bằng kèn mà bằng một loạt đạn bắn chỉ thiên cho cả cánh quân kịp vừa bắn vừa rút lui; và cho cụm tất cả quân, hắn mở liên tiếp những hàng rào lửa, để yểm trợ cho từng tốp từng tốp rút dần về phía dưới, có cánh quân của Mặt ngựa trấn giữ, bảo vệ.

Cái con ngựa bạch của Tôm-he bị hai phát đạn toang sọ, chạy lồng xuống một lòng suối đá vừa sâu vừa rậm rịt gai góc, đem làm thịt cùng với một con trâu để khao nghĩa quân và các cụ ở vùng đóng trại. Riêng bộ xương ngựa, nghĩa quân biếu cả, để các cụ nấu cao, ngâm rượu thuốc. Tuy không cướp, không thu được súng, nhưng nghĩa quân vẫn bận rộn tíu tít vì các cụ và dân làng đòi xem tận mắt, rờ tận tay ba cái mũ quân Tây bỏ lại. Nhiều trai tráng và trẻ con cứ tranh nhau đội mũ mà làm tuồng.