Sóng Gầm Chương 5

Thôi thôi... tôi còn phải ra ngoài trại với cụ bây giờ... Ông thì về nhà đi để xem xem mấy cái thằng thợ ấy nó chữa cửa giả cổng ngõ thế nào.

Mụ đội Nhị xua chồng ra trước rồi cố vén áo cho thật kiểu cách bước lên cái xe nhà kề ngay bực thềm. Mọi người đều bĩu miệng nhìn theo vợ chồng y. Tiếng nói của mụ vẫn còn the thé với mấy người vay góp ở ngoài ngõ. Còn thằng chồng, mặt ngắn choẻn, lông mày như một nét mực phẩy cúp xuống, gáy xệ thành mấy ngấn, cái thằng xóm gọi là đội Ỷ ấy lại khua, lại đập cái ba toong vào các cửa liếp, các ghế hàng, các xe cộ khi nó đi qua vừa hất hàm hỏi gọi người ta!

Gái đen không cần ý tứ gì nữa:

- Đẻ ra còn đỏ hỏn cũng có tội! Hấp hối cấm khẩu rồi cũng còn tội! Tội đéo gì mà nhiều thế?! Đấy ai đi lên nhà thờ đón cha đón cố hay đến trại Đức Sinh bô báo thì cứ việc đi... Cha cố về thì vợ chồng con cái rước lên bàn thờ mà xưng tội, mà chịu phép. Nhà Đức Sinh nó có cho áo quan hay cho tiền thì giữ lấy ở nhà mà dùng. Còn như cậu ấy có làm sao thì đã có xóm, chẳng phải đi cầu cạnh đâu cả!

Gian nhà đương ồn ồn lặng hẳn lại. Mùi chổi xể và mùi gừng rượu hỏa thang sực lên. Còn có cả hơi người và những đầu tóc trẻ con ít tắm gội, quần áo thay đổi. Mẹ La cũng chồm chồm nói:

- Phải đấy! Ai nghe vợ chồng đội Nhị đi đón cha cố về thì cứ rước ngay cha cố về nhà mình mà làm... à chết Giêsuma... làm phép cho. Hay đến trại Đức Sinh nói với nhà Chính ăn mày cụ cố thì cứ việc đến. Thôi nào Gái đen, mày đỡ cậu ấy lên xem xem...

Mọi người phát ngay vào lưng mẹ La đồm độp, bưng miệng cười: "Quỷ, quỷ!". Gái đen vội giằng lấy bát gừng rượu trong tay mẹ La, chui hẳn vào màn:

- Thôi để tôi đánh cho. Nói ác khẩu thì được còn làm thì cứ luýnh quýnh thế nào ấy! Sao lúc nhảy thách lên, túm tóc, nắm áo, giằng tiền, giằng chai của lão La thì giỏi thế.

Mẹ La lườm Gái đen rồi cũng ghé vào giường Thanh. Gái đen nâng Thanh ngồi dậy, ngả vào vai mình. Gái xắn áo Thanh lên đến vai, rồi nắm nắm từng vốc nhỏ gừng rượu chưng với thuốc gió xát mạnh vào bả vai, vào hai bên lườn Thanh. Ngoài màn, cái Ngơ vẫn thút thít. Ông cụ Cam, bà Gái, chị em Dâng ngồi đầy cả chõng. Còn mấy bà và mấy đứa trẻ nữa cứ nhấp nhỏm đến giường Thanh. Ngọn đèn cây của nhà Gái đưa sang vặn to ngùn ngụt. Đám trẻ thập thò ngoài cửa, nếu không có cái ghế chặn và cặp mắt dữ tợn của mẹ La, thì cũng tuốn nốt vào cả nhà mà nhà thật không còn chỗ nào ngồi nữa.

Thanh vừa mặc áo dài lại sắp xuống phố thì ngã vật ra cửa. Cái Ngơ không biết gọi gì cả. Dâng trông thấy tri hô lên thì chung quanh đổ đến. Người thứ nhất là mẹ La tấp ta tấp tểnh, tái xanh tái xám, tru tréo gọi Gái đen. Vực Thanh vào giường, xoa dầu và đốt luôn mấy cái chổi thanh hao sưởi cho Thanh mà Thanh vẫn không chớp mắt. Mắt Thanh cứ như cùi nhãn. Tay chân lạnh ngắt, cứng đờ. Mẹ La ba lần lộn mi mắt Thanh lên, thổi vào phù phù, đều không thấy con ngươi chuyển động. Thanh chỉ còn tí hơi lờ mờ thở ra ở cái gương con của Ngọt đưa cho Gái đen đặt trước mũi Thanh.

Có tiếng còi tàu to nổi ùm ùm. Gái đen quay ra nghe, lẩm bẩm:

- Lại tàu Ănglê về đây. Không biết có xuống hàng nhiều không?

Mấy bà làm Sáu Kho cứ ngồi chuyện. Một bà sốt ruột vén hẳn màn lên. Người Thanh đã tím lại, sực mùi gừng rượu thuốc gió cay hắc. Gái đen đặt Thanh gục lên chiếc tay nải và thúng quần áo mọi khi mẹ Thanh vẫn dựa lúc lên cơn hen. Gái đen gọi mẹ La:

- Soi đèn vào đây... soi đèn vào gần đây.

Miệng gọi, tay Gái đen vẫn băm băm lên bả vai và thăn thịt hai bên lưng Thanh. Đến hàng trăm nhát băm như thế, rồi Gái xát từ thắt lưng Thanh lên, từ trái sang phải, từ phải sang trái hàng chục lượt, rồi giựt giựt từng mảng thịt ở lưng lên. Chợt cả mẹ La và Gái đen cùng kêu khi những chỗ thịt giựt véo ấy tím bầm lại dần dần lấm tấm những nốt đỏ:

- Trúng rồi! Trúng thật rồi!

Mấy bà và chị em Dâng nhảy bổ cả vào màn, líu tíu:

- Nhể đi... nhể đi... thôi thế là không sợ rồi!

Gái đen rút cái kim ở độn tóc hơ vào đèn, chấm chấm vào bát gừng rượu rồi khêu những quầng thịt nổi bầm ở lưng Thanh.

Khi Thanh được đặt nằm xuống, kéo chăn đắp, hai tay chắp trên bụng, thì trán Thanh xâm xấp mồ hôi, người hơi mềm ra.

- Thôi đấy! Không ai được mở màn ra nữa. Để yên cậu ấy nằm xem sao, chốc nữa thì cho uống thuốc. - Mấy bà chui vào màn quay ra nói. Mẹ La nói theo:

- Cái Ngơ nó bảo từ chiều qua đến giờ nhà không ăn uống gì cả. Vậy nấu cho cậu ấy vài lẻ gạo, lấy nước hồ đổ cho cậu ấy.

Gái đen gắt:

- Không hồ, không cháo gì cả. Cứ để đến đêm nghe xem cái đã...

Ông cụ Cam đến giờ mới nói:

- Để cậu ấy nằm yên thì cứ để, nhưng cứ phải đổ cho cậu ấy tí hơi ngũ cốc. Nhà còn đỗ xanh, lấy nấu nước cho uống. Đỗ xanh vừa giải cảm vừa lấy sức.

- Ông bảo phải đấy! Cái Gái thì nó cứ muốn vệ sinh như Tây ấy, ốm là bắt nhịn. Nhà hết gạo, hai ngày đói rã ruột ra, vừa đói vừa cảm, còn việc gì phải nhịn! Thôi để hôm nào nó kêu váng vất bắt nó chỉ nhịn bữa cơm rang buổi sáng đi làm thôi, "ông" cho không lại ngốn hết cả cái bánh tây hai ki lô xin được ở dưới tàu ấy à. Không thế thì lại phở chịu...! Đến kỳ tiền lại: "U ơi! Kỳ này con chỉ được có ba đồng thôi!".

Mẹ La được dịp dau dảu vừa nói vừa xỉa vào trán Gái đen. Gái đen cười. Còn mẹ La miệng nói là chân đi. Mẹ xuống nhà bà Gái tìm cái niêu con, rửa, rồi đi nhóm bếp hầm đỗ. Những người nhớn đi ra. Trong nhà còn Dâng và cái Ngơ ở chõng. Ngọn đèn vẫn vặn to để ở mé bàn. Cửa màn gài, Thanh nằm mắt nửa nhắm nửa mở, lờ ngờ; miệng Thanh, Gái đen vừa khít hai hàm răng lại hé ra. Thỉnh thoảng Dâng lại len lén trông vào màn. Mỗi lần trông như thế, Dâng chỉ dám trông thoáng qua cái thân hình Thanh, còn mặt Thanh, nhất là đôi mắt Thanh, Dâng thấy ngài ngại sợ sợ thế nào ấy. Những giây ấy, trống ngực Dâng lại đập như trống làng. Dâng còn ngại và sợ cả người ta bắt gặp Dâng nhìn Thanh. Nhưng vẫn chỉ có cái Ngơ ở bên Dâng. Ngơ cũng chẳng ra nhìn dõi nghe ngóng Thanh mà cũng chẳng ra nhìn dõi nghe ngóng Dâng. Dâng lại thấy yên tâm. Dâng lại thấy có một sự man mác rưng rưng trong lòng vì lại được ngồi với Ngơ, những lúc như lúc này! Như thế thì bà Thanh đi vắng, thật không may cho Thanh. Nhưng lại nhờ dịp này Dâng sẽ làm các việc nhà cho Ngơ.

Mẹ Thanh về Nam Định. Mẹ Thanh bảo sắp đến lễ Các thánh, bà phải về thăm mộ các cụ, ông bà, cha mẹ. Mẹ Thanh nói dối. Đó chỉ là cớ phụ. Thật ra mẹ Thanh đi trốn nợ. Nợ tiền gạo tháng và cả tiền nhà nữa. Mẹ Thanh về Nam Định rồi vào Nghệ An. Mẹ Thanh có một người cháu đi ở vú đầm cho một quan thanh tra nhà đoan trong ấy. Gặp chuyến tàu thủy, có người làm dưới tàu quen với người cháu gái, mẹ Thanh đi nhờ để vào nói với người cháu nọ, may ra... Mấy hôm nay, lúc Thanh xuống phố, hễ cái Ngơ nhìn đến cái bị quần áo thuốc men của mẹ treo ở góc nhà lại khóc:

- Mẹ ơi! Mẹ đi đâu đấy mẹ ơi! Bao giờ mẹ về với con?!

Hôm mẹ Thanh sắp thúng quần áo đi về quê, Thanh đi vắng. Mẹ Thanh bảo Ngơ:

- Còn năm ống gạo đấy, ăn hết thì tao ra đón! Chuyến này vào Nghệ An tao xem nếu cùng quá thì tao nói với nhà bà sờ hay xuống nhà thờ ông thánh Antong xin cho mẹ con được ăn mày Chúa ở đấy. Làm việc gì cũng được! Còn anh mày nếu nó nhất định theo người ta đi Hòn Gai, Uông Bí hay đi Tân thế giới... muốn đi đâu thì đi...

Khi Thanh về nhà, mẹ Thanh đã ra tàu. Cái Ngơ ngồi rũ ở bực cửa khóc húp cả mắt. Nhà như bỏ hoang và có người chết.

Niêu đỗ đã sôi. Mẹ La rắc trấu thêm để giữ lửa. Ông cụ Cam không phải sờ lần gì cả, cái đầu gậy vừa chống lên thềm bếp là tay ông cụ vịn luôn lấy ngay khung cửa. Một cảm giác nóng sực lấp lóa ở trước mặt ông cụ. Ông cụ ngồi xuống chỗ ấy, đưa bàn tay to, ngón tay chần chẫn thành chai, vun vun trấu và những mẩu củi chung quanh bếp lửa chẳng cần que cời, cặp sắt. Hít hít thấy mùi củi ướt khét, ông cụ càu nhàu:

- Con mẹ này đoảng quá! Vớ được cái gì cũng đút ngay vào, ván thuyền thằng tướng con đi kiếm về đã mục lại dính hắc ín thế này mà cũng cứ hầm đỗ cho người ta...

Ông cụ đứng dậy, ra thềm, đến đống phoi bào chọn mấy đầu gỗ khô. Chỉ một lát, củi đã cháy với một mùi thơm thơm trước cánh mũi phập phồng của ông cụ. Trên nhà ông cụ, mấy người hàng xóm nữa kéo sang. Gái đen quơ chiếc chổi quét cánh phản:

- Các cụ ngồi chơi ông cháu lên ạ. Cháu đi đun nước pha chè các cụ xơi.

Mẹ La hỏi:

- Pha chè gì cho các cụ thế?

- Chè mạn Hà Giang... có được không ạ...ạ...ạ?

- Thế thì các cụ cho được. Tưởng lại nước chè tươi hâm lại. Khách toàn các cụ bà có tuổi, uống đi đái lịch kịch cả đêm, mà giời rét thế này các cụ ông đương ấm chăn làm các cụ ông phải dậy phát ho phát hen, các cụ ông chửi cho đấy!

Mọi người lại cười sặc lên. Mẹ La vẫn đặn đà:

- Ừ chè mạn Hà Giang, thế còn cái hộp nho khô chuyến tàu hôm nọ ấy đưa ra thết các cụ thì càng tốt nữa!

Gái đen lườm:

- Các cụ nào nào?

Nghe tiếng bước chân, ông cụ Cam quay ra hỏi:

- Mày cũng xuống làm gì đây?

- Con chất thêm ấm nước. Có các bà đến chơi. Thôi ông đi lên nhà để con ngồi trông cho.

Ông cụ Cam còn quay lại xem nồi đỗ lần nữa mới lên nhà. Mẹ La kéo tay gậy ông cụ:

- Bố ngồi xuống giường này.

- Mặc tôi! Mặc tôi!

Ông cụ vừa nói vừa đưa tay rờ lên đầu mẹ La:

- Kìa bác La sao cứ ngồi dưới đất thế này? Giường có, phản có cơ mà.

Mẹ La vẫn ngồi trên cái chổi ở lối cửa ra vào:

- Bố tưởng con ngồi đất mà hèn à. Tiên chỉ mới một mình một khoảnh đây.

Ông cụ Cam đi thẳng vào giường trong. Ông cụ dựa cái gậy hèo bịt sắt vào vách rồi ngồi xuống bên cái cột chỗ ông cụ vẫn dựa. Ông cụ đón chén nước của một bà đưa, mời cả nhà, rồi chèm chẹp miệng uống. Mẹ La hỏi một bà:

- Bà Ly nhỉ, cậu giáo ấy đến hai mươi mấy rồi chứ?

- Như thế là tuổi Thiên lôi phải không mụ La sát?

Gái đen ở dưới bếp hỏi lên. Mẹ La cáu nhưng không đáp nhời Gái mà nói với các bà:

- Không hăm ba hăm bốn sao trông người lại đứng đắn như thế? Tôi đã để ý, từ ngày cậu ấy dọn đến xóm đây, đi là đi, về là về, không bao giờ nhìn ngang nhìn ngửa, cười đùa với ai một câu.

- Hễ cứ cười là ít tuổi? Thế như cái Gái đen nó nói với ai cũng như chó cắn ma thì độ mười sáu thôi nhỉ?

Một bà khác hỏi mẹ La, Gái đen nghe thấy liền tru tréo:

- Thôi được, tôi già vậy. Tôi chỉ làm bà cô mãi ở cái xóm này thôi. Còn để các bà tốt duyên đẹp số với các ông... năm, ông... sáu.

- A! Cái con Gái nó giỏi!... Được rồi chúng tao ở với ông sáu tấm để mày khỏi phải chia giầu chia cau! - Một bà cười, nói.

- Không có tuổi, không biết nghĩ, thì chỉ đến đây tháng trước tháng sau là khác ngay - Mẹ La vẫn nói tiếp ý - Trần đời chưa thấy ở xóm nào như ở xóm đây. Con giai không như ông tướng Quảng Lạc thì cũng du côn du kề, tay chơi anh chị, con gái đứa nào ngoan nhất cũng một con-ba-nhi (1)nhân tình.

⚝ ✽ ⚝

[1] Conpagnie (đại đội).

Gái đen nắm ngay lấy câu nọ:

- Thế mẹ La là người xóm khác đấy nhỉ?

Một bà ngọt như không:

- Nhưng chỉ có mẹ La khi còn con gái là duyên dáng mà đứng đắn có tiếng đấy chứ. Ngày ả còn đi làm Kho, đi về lối nhà băng Năm Sao, giai khố đỏ và giai khố xanh tranh nhau cô Mỵ Nương lùn và có mái hiên che miệng không được, đánh nhau tưởng đến vỡ tỉnh. Ông Sáu trại "cátdem" bị lột một lon chỉ vì chuyến ấy đấy.

Tiếng cười ran sang cả dãy nhà đằng sau. Nhiều bà bò cả ra giường. Mẹ La nhổm lên vừa bưng cái miệng răng vẩu cũng cười, vừa đấm thùm thụp vào lưng bà nọ. Rồi cả cặp môi, cặp mắt, cái trán của mẹ lại trợn trừng, dau dảu thêm ra để mẹ xỉa xói người nói. Gái đen đưa nước sôi lên. Y pha một ấm tích to, lấy thêm chén trong hòm bát ra. Mấy đứa trẻ thập thò càng ghé sát vào chỗ người lớn. Gái đen dúm cho mỗi đứa mấy quả nho, bỏ vào lòng bàn tay chúng rồi cốc cho mỗi đứa một cái, ẩy ra cửa:

- Thôi đấy! Đây không phải ngoài tàu, ngoài kho đâu mà bấu sấu.

Chúng lốc nhốc kéo ra nhưng ăn hết lại quay lại, nghé nghé nhòm nhòm hết mẹ La lại đến Gái đen. Có một người đến giờ mới góp chuyện. Mẹ Nghĩa cũng lùn, cũng dau dảu cái miệng, nhưng nhiều tuổi hơn mẹ La, người đen sắt, tóc như rễ tre đã chớm bạc:

- Nghĩa rằng cậu ấy như thế thì đến ngộ chữ mất các

cụ nhỉ?

- Người ta chăm sách, chăm vở như thế việc gì mà ngộ chữ? Chắc nhà bà lo cái ông Nghĩa nhà bà chăm học quá chứ gì? - Mẹ La bắt nhời mẹ Nghĩa.

Nhưng mẹ Nghĩa vẫn thủng thẳng và nhìn đi đâu ấy mà nói:

- Ừ thì đây cứ nuôi con cho ăn cho chơi đến năm mười tám đôi mươi xem sao. Nghĩa rằng mẹ đội than, con giai đội đất, chẳng nên ông nọ bà kia thì cũng chẳng chết đói! Chữ nghĩa! Không xem đấy như, chữ nghĩa lắm chỉ càng tổ đói dài người ra...

Bà Ly ngồi đối diện ông cụ Cam xẵng tiếng:

- Đó là tại thời buổi khó khăn chứ có học vẫn có hơn chứ. Những đứa nhà giàu có đứa nào con cái nó dốt đâu? Toàn con nhà nghèo!

Mẹ La tiếp luôn:

- Chả có thế mà động tí chúng nó lại mắng mình nào đồ thất học... nào đầu óc tối tăm mù mịt, ngu! Đây ấy à, nhịn đói thì nhịn đói cũng cố mà cho con đi học.

Gái đen tự nhủ:

- Phải đấy! Hôm nọ ta bàn với chú Sấm, chú Sấm cũng bảo nếu cậu ấy chưa xin được việc làm bên Xi măng và cũng không thấy đâu gọi đi làm thì ta hỏi cậu ấy có bảo trẻ học, cậu ấy bằng lòng thì chú Sấm và nhà ta đi xếp cho cậu ấy mấy đứa.

Gái đen nhẩm tính rồi gật đầu:

- Chỉ xếp trẻ cho cậu ấy bảo học để chờ công việc là tốt thôi. Mỗi nhà góp năm sáu hào... chẳng gì cũng được cái gạo ăn. Thằng Côn nhà ta năm nay lên sáu rồi!

Gái đen lại nhớ đến câu dặn cuối cùng và cũng là lá thư cuối cùng Gái nhận được của cha ở Côn Lôn gửi về. Ý câu viết trong thư cũng có cái ý mẹ La vừa nói. Nhà có đói túng, mẹ Gái và Gái cũng cứ phải chạy vạy cho thằng Cam, thằng Côn đi học kẻo sau này chúng nó lớn lên thì khổ nhục lắm! Như Gái chả hạn, có nhận được thư của cha cũng phải đi nhờ người đọc. Ký cái giấy ở bàn giấy phải để cho người ta nắm lấy tay day day ngón tay vào hộp mực rồi lăn đi lật lại vào cuối giấy.

Ngày xưa cha Gái vừa đi chăn trâu vừa học lại những trẻ trâu. Mãi tới năm mười ba mười bốn, cha Gái theo ông Gái ra Hải Phòng, ở chung nhà với một người làm thư ký bên Xi măng, cha Gái phải gánh nước, nấu cơm cho người ấy mới được dạy thêm, võ vẽ đọc được sách in, viết được thành chữ. Rồi từ ngày đi làm, tan tầm về nhà, cha Gái rất ít khi đi chơi, mặc kệ cả bạn bè lấy sẵn vé tuồng, vé xiếc ép đi. Hôm mật thám đến nhà bắt, cha Gái đương nằm kể Kiều. Ông kể đi kể lại chỗ Từ Hải gặp Kiều rồi Kiều đền ân báo oán. Tầm đêm về mệt, ông thiếp đi. Tờ truyền đơn kẹp trong cuốn Truyện Kiều quên chưa kịp giấu, cha Gái để cả sách trên mặt mà ngủ. Hai thằng mật thám ta giở cuốn Truyện Kiều ra, mỗi đứa đã đấm cha Gái một quả đấm vào mặt, sưng vù lên. Tay cha Gái bị xích, ông vừa đi vừa gạt máu mắt. Cả cuốn Truyện Kiều và tờ truyền đơn đều ướt máu cho đến ba bốn ngày sau. Chúng nó tra tấn cha Gái suốt ngày suốt đêm, nhất định bắt ông phải khai trong cuốn Truyện Kiều còn giấu gì nữa.

- Trẻ con mà được những người như cậu ấy kèm cặp thì phải là ngoan ngoãn. Thằng Côn nhà chẳng ai dạy gì chỉ nghe trẻ hàng xóm đánh vần mà cũng đánh vần miệng được. Nó theo học cậu ấy chắc mau biết lắm. Nhưng bảo trẻ thì vất vả, bận bịu mà lại không được bao nhiêu, chẳng hay cậu ấy có ưng không?

Gái đen lẩm nhẩm:

- Thằng Côn nhà ta này, cái Bưởi nhà chú Sấm này, thằng La này, cái Mỹ cháu cụ phó may, nếu cả thằng Nghĩa nữa thì xóm nhà vừa đủ năm đứa. Mỗi đứa kia mỗi tháng năm hào. Thằng Côn nhà ta chịu bảy hào... Mèo nhỏ bắt chuột con. Dạy tốt ra còn trẻ con xóm trong, xóm ngoài hàng chục đứa nữa...

- Cái gì mà mày lầm bầm thế Gái?

Gái đen không đáp. Cái ý nghĩ vừa buồn vừa xót xa ban nãy lại dội lên trong lòng Gái. Rồi cả Gái cũng phải làm sao mau mau chóng chóng biết đọc biết viết được. Để mà đọc thư của bố rồi viết thư cho bố. Thuốc men, đường đỗ, quần áo thứ gì "ngoài ấy" chúng nó cũng cấm, chỉ còn cho tù nhận thư thôi. Thư thì nếu thằng Cam không viết, mẹ Gái và Gái lại phải nhờ người viết hộ. Gái đen không muốn như thế một tí nào. Gái đen thấy đau khổ và tủi thân vô cùng. Gái đen muốn viết riêng cho bố. Có những điều mà Gái không thể nói với người ta, không thể nhờ người ta viết được. Nhất là những chuyện của Gái muốn nói, muốn viết cho cha Gái.

*

* *

Cho tới khi khách về nhà hết, Gái đen và mẹ La sang đổ thuốc và nước đỗ cho Thanh xong, Gái đen đã về giường nằm với mẹ rồi mà trong tâm trí Gái những ý nghĩ cứ vấn vương không thể nào dứt ra. Những ý nghĩ về Thanh, về cảnh nhà Thanh, về bao nhiêu chuyện gần chuyện xa khác.

Chú Sấm vẫn chưa tìm được việc cho Thanh. Còn như xếp chỗ cho Thanh bảo trẻ cũng là chờ thời. Rồi đây sẽ nhờ người trên phố chạy việc cho cả Cam nữa. Về phần Cam, nếu không có chú Sấm bảo ban che chở thì Cam cũng không còn làm ở bên Xi măng nữa. Công việc thì vất vả; sẩy chân nhỡ tay một tí là vỡ đầu, giập xương, què cụt; đi về lại xa, lương lại ít, Cam chỉ rình bỏ đi làm nơi khác. Việc Thanh định đi Hòn Gai, Uông Bí, đi cả Tân thế giới nữa, chính là có cả Cam và mấy thằng bạn rủ rê nhau, bàn định với nhau trước.

Lần mẹ con Thanh đến trại Đức Sinh nhờ nhà Chính vay tiền và xin việc nhưng không được, mà chỉ được Đức Sinh thương hại là người đồng tỉnh cho mấy ống cân gạo Sài Gòn và mấy bơ cá tép khô, tuy mẹ con Thanh hết sức giấu giếm nhưng cả xóm ai cũng biết. Chỗ gạo, mẹ Thanh không dám ăn mà bán đi một nửa, tiền đó thêm vào làm vốn buôn thịt lậu dưới làng. Mẹ Thanh cũng đựng gạo vào chiếc thúng Thanh Sơn, đậy vỉ buồm và khăn vuông, đem mãi đi các phố xa bán. Gái đen ngồi ở nhà con bạn nhìn ra, mẹ Thanh tái mét mặt, quay ngoắt đi.

"Chết đói thì chết chứ đâm đầu đến nhờ con mẹ đội Nhị nói vay tiền nhà Đức Sinh hay thậm thụt xin xỏ như kiểu mẹ con Thanh kia thì không thể được!". Gái đen rất bằng lòng và càng nghĩ thương Thanh, thấy Thanh vì xấu hổ mà mấy hôm liền nhịn cả cơm chiều, đi đến tối khuya mới về. Không phải vì ghen của nên Gái đen ghét đến mực như có thâm thù với nhà Đức Sinh vậy. Đức Sinh hay những nhà giàu có sang trọng khác, chúng nó có lắm thì chúng nó ăn nhiều, mặc cha chúng nó. Ghen tiền với chúng nó thì ghen làm gì! Vì tiền của chúng nó gọi là như nước ấy, Gái đen chẳng lạ gì. Nhất là nhà Đức Sinh! Sự buôn bán xa xôi ở đâu đâu Gái đen không được biết, chứ các hàng nó thầu bán xuống cho các tàu toàn là hàng mua rẻ thối của người ta. Gà vịt, trứng quả, gạo đỗ... toàn của những người nhà quê nợ nó, cấy ruộng nhà nó, và của những mẹ ngồi họ hay vay tiền góp của nó. Đâu đâu cũng có tay chân nhà nó, từ những lão cai hàng cá ở chợ Sắt đến vợ con những đội xếp, thu vé chợ ở các chợ Kiến An, Quán Toan, Cầu Niệm, bến đò Bính. Nhà nó muốn cho ai được giả thế nào nên thế ấy. Phật ý nhà nó thì cả một chuyến xe cá chỉ bị om lại buổi sáng là của mười đồng chỉ còn được một đồng. Gái đen đã thấy có cả người níu lấy xe nhà của Đức Sinh, lệch thệch chạy theo vừa khóc vừa lạy nó lấy hàng cho...

Ấy thế mà những khi con mụ nọ đánh ô tô đi lễ chủ nhật, ở nhà thờ chính, hay khi nó đi lễ ở ngay nhà thờ dưới xóm này thì không ai lại đạo nghĩa, phúc đức, xởi lởi bằng. Con mẹ đội Nhị cùng mấy con mẹ nữa dắt một xô một xốc người đến đón cụ Cố ở cổng nhà thờ. Người nào vái chào cũng được cụ Cố gật đầu cười chào lại và vẫy cái quạt ngà bảo đến trại uống nước. Áo dài, khăn lượt, quần là ống sớ hẳn hoi, cái ống quần bên chân què bỏ xuống chấm đến cái đầu mẩu chân gỗ lót da nện cồng cộc - bõ Quý khệ nệ cắp một cái túi vải tây điều đầy thuốc và tiền xu, tiền trinh đi sau cùng.

Khi tan lễ, tuần thì phát tiền, tuần thì phát thuốc: thuốc đau bụng, thuốc ho, thuốc cảm, thuốc tê thấp và cả thuốc hậu sản, phù sũng, lao, tràng nhạc nữa; tuần thì phát các thứ quần áo, tã, khăn... không hiểu nhà Đức Sinh quyên được ở đâu mà nhiều không kém gì trên các bà sờ đi làm phúc. Cha cố, các thầy, các chú đi trước. Bầu đoàn nhà cụ Cố đi sau. Ăn mày, kẻ khó xúm lại kêu xin như ri. Mặt cụ Cố hồng hào hỉ hội. Con cháu cụ Cố như hương như hoa, nhởn nhơ, lướn phướn. Các trùm trưởng và con cháu của họ, các đàn bà con gái ông già bà lão ở các họ lẻ, từng đoàn theo sau cứ bị ăn mày kẻ khó chen sấn đi. Cảnh tan lễ chủ nhật trông như cảnh một đám rước về trại Đức Sinh. Chỉ thiếu có các quan viên mặc áo tấc xanh, các chú bé cầm nến, cha cầm tượng thánh giá có tàn có lọng che trước che sau...

Khi có các Bề trên hay các khách quý xuống trại, khi vợ chồng ông cả và các cô các cậu trên phố xuống ăn giỗ, ăn tiệc, đường vào xóm Cấm còn nhộn nhịp hơn cả làng Cấm tế đám vậy...

Gai đâm vào mắt Gái đen, kim đâm vào ruột Gái đen cũng không bằng. Cha Gái đi tù đi đày bao nhiêu năm, cảnh nhà, nào ông, nào mẹ, nào chị em Gái mong đợi, và càng mong càng thấy biền biệt, thì là bấy nhiêu năm nhà Đức Sinh thêm người thêm của thịnh vượng mãi lên. Ngoảnh đi ngoảnh lại khu trại cứ rộng mãi ra. Mấy sào ao và mấy mẫu ruộng mà dân xóm thuê của làng để cấy lúa nếp và giồng rau muống cũng lại mất nốt. Chỗ đó đương làm hồ sen và xây nhà nghỉ mát. Cũng ngần ấy năm, xóm Cấm này càng thêm những người nghèo đói tha hương cầu thực ở các nơi đến và càng ngày càng khó khăn xơ xác, thì khu nhà thờ mà bầu đàn thê tử nhà Đức Sinh ra ra vào vào phởn phơ vui sướng cứ một ngày một mở mang thêm. Nào trường học dạy chữ, dạy kinh bổn cho trẻ con. Nào nhà khách, nào vườn hoa. Gạch, ngói, gỗ đã đầy cả các bãi kia rồi! Chỉ mai kia nhà thờ cũ dỡ đi, nhà thờ mới sẽ xây ở ngay giữa xóm, khu Nhà chung và mấy xóm toàn tòng sẽ làm ở chung quanh. Phải! Nhà thờ mới của họ Cấm sẽ to không kém gì nhà thờ họ Phọng Bớp mà lại còn đông vui sầm uất hơn. Nền móng đã vượt rồi. Tường và gác chuông cao vọi lên. Từ Ngã Sáu, Lạc Viên, dưới Ga cũng trông thấy... Ít nữa đường vào nhà thờ rải đá, và trại Đức Sinh bỏ tiền cho nhà thờ xây vườn thánh, thì cả khu đất mà nhà Gái đen, mẹ La thuê làm nhà đây cũng bị cắm nốt để đào hồ cho người đi lễ rửa chân, và lấy nước tưới tắm cho cây cối vườn thánh. - Lúc Thanh khỏi, Thanh mà nghe nói vợ chồng đội Nhị định đi đón cha về rửa tội và xin tiền sắm áo quan cho mình, chắc Thanh lạ lắm và cũng bực lắm.

Gái đen lại nghĩ đến Thanh. Gái đen để ý thấy không những Thanh không đi nhà thờ mà đến những ngày chủ nhật Thanh cũng không hay ra đường, và có đi đâu về thì tránh cả cái lối qua nhà thờ. Còn một điều đặc biệt này là Thanh cũng không bao giờ nhìn ngó vào trại Đức Sinh. - Thanh cũng vào cái tang đạo giả cày và cũng ghét cay ghét đắng bầu đoàn nhà con mẹ bà sờ giả kia! Người cùng tỉnh với nhau đấy!

Gái đen cười thầm.

Giăng mười chín lên muộn. Giời dần quang hẳn. Mùi hoa dạ hương đầu ngõ làm man mác thêm không khí yên lặng. Gái đen thấy trong người như dấn vào nước ấm. Da thịt rần rật, bứt rứt. Chợt Gái đen sấp mặt vào gối lắc đầu: "Sao lại cứ nghĩ nhiều đến cái nhà cậu Thanh thế này?". Gái đen tự nhủ vừa thở như người bị đuổi chạy. Sau giây lát, như được dừng lại, Gái đen nhìn ra ngoài trời sáng, mắt chớp chớp:

- Thanh mười tám, mười chín, thằng Cam mười bảy, Thanh chỉ như tuổi em mình mà!

Câu nói đùa tai quái của mẹ La lại nhói vào gan vào ruột Gái. Gái đen lại phải nghĩ đến những con bạn, đứa thì ba, bốn con, đứa thì vừa cưới. Con vừa mới cưới cũng hai mươi bốn tuổi, tuổi "mùi" với Gái. Chồng con bạn nọ, bố mẹ anh em chẳng có ai. Thằng ấy đi làm trọ ở nhà con nọ rồi làm rể luôn. Chồng phụ tài xế nhà ga, vợ khâu bao. Thấy vợ có mang, anh ngồi bát họ, ả cũng ngồi một bát.

- Ỉa vào cái mồm mày, mẹ La ạ!

Gái đen cười, văng tục:

- Đui què mẻ sứt, ngu si đần độn gì mà sợ ế? Ế cái ba vạn bà đây này!

Gió nổi! Ánh giăng và hương đêm phơi phới ngoài sân, tràn vào nhà. Gái đen lại tưởng đến người chồng sau này phải là người đứng đắn, có nghề, có nghiệp, và nhất là cần phải có cái đầu óc, mà cha Gái tuy không biết mặt nhưng nghe viết thư cũng vui lòng. Cái cảm giác rạo rực cồn lên trong da thịt Gái. Gái thấy như có gáy Thanh, ngực Thanh ngả vào vai mình, vào cánh tay mình mà lúc chập tối Gái vừa nâng giấc. Gái thấy khác hẳn những lần Gái bị bọn con giai ngoài Kho nghịch ba dọi hay những lần chính Gái ôm lấy người chúng, vật chúng ra, giằng những món hàng mà chúng định bấu sấu.

Gái đen ngồi nhỏm dậy, lắc lắc mớ tóc, quấn quấn lại.

- Mày dậy đi đâu thế Gái?

Bà Gái nằm ở bên trong hỏi. Gái đen luống cuống:

- Con đi gánh nước đây. Chết! Nhà hết nước từ chiều. Ban nãy mải chuyện với mấy mẹ ranh quên mất!

Máy vắng. Gái đen làm luôn năm gánh. Mồ hôi vã ra ướt hết yếm áo. Gái đen lau mình, thay áo lót. Bà Gái vẫn chưa thấy Gái vào giường, nhả miếng bã trầu thuốc vứt đi:

- Vào ngủ đi chứ, khuya rồi đấy!

- Chè mạn pha ban nãy đặc quá! Uống có hai chén nước xái thôi mà giờ chẳng thấy buồn ngủ gì cả!

Gái vào ngồi xuống cạnh mẹ:

- Bu cho con miếng giầu thuốc nào.

- Lại còn ăn giầu thuốc nữa!

- Thế bu vẫn kêu khó ngủ mà vẫn ăn thì sao?

Bà Gái cười, đưa cho Gái một miếng với thuốc lào. Bà chọn một miếng khác, vê điếu thuốc to hơn ăn tiếp. Bà di di điếu thuốc vào răng hỏi:

- Ban tối lúc tao chưa sang nhà cậu giáo, vợ chồng đội Nhị nói những gì thế?

- Nói gì thì cũng kệ bố chúng nó.

- Cái con này ăn với nói hay thật!

- Chẳng cần hay ho gì với những quân ấy.

- Tao hỏi chuyện mày chứ có phải cãi nhau với mày đâu?

- Tôi bảo chẳng chuyện gì với quân ấy mà. Kệ tiên nhân chúng nó!

Gái đen tưởng mẹ định gợi chuyện nhà đội Nhị đánh tiếng hỏi Gái đen cho một thằng cháu họ nhà nó. Gái đen bỏ hẳn miếng trầu vừa nhai giập ra, cầm ở tay, bảo mẹ:

- Tôi thì nói thật với bu: nhà này không có cái mả đi lấy mật thám cút lít đâu đấy! Việc này mà đến tai thầy thì lại chỉ làm khổ thầy. Mà thằng Cam nó thấy lằng nhằng, nó sốt tiết lên, nó gây sự với cái thằng mặt lợn ỷ kia thì lại khốn khó đấy!

- Khổ quá! Tao có động chạm gì đến cái việc ấy đâu! Còn mày nữa! Mày làm gì không biết thời buổi khó khăn này, nhà đã phải thầy mày bị vận hạn như thế, chung quanh thì rừng có mạch vách có tai, mà mày cứ ăn nói chẳng chịu giữ gìn gì cả!...

Thì ra không phải cái việc hỏi han của thằng tóc như tóc gà rù, mắt như mắt kẻ cắp, răng cải mả lại còn bịt vàng, làm sú doóc nọ. Cậu Ba lé cháu gọi ông đội Nhị bằng bác, muốn xin Gái đấy! Gái đen vừa giận vừa buồn cười. Cái ngữ ấy lớ dớ mà đi đêm ở ngoài Sáu Kho, Gái đen chỉ đẩy cây cho mấy thằng làm ở Kho Đồng hồ vẫn gọi Gái bằng chị và nhờ Gái làm mối gái kho bao cho, là chúng nó xin ngay một chân cậu Ba, hay không thì cậu Ba cũng được "om" một trận nhừ tử rồi uống nước no ở ao than. Gái đen ăn nốt miếng trầu, nằm xuống bên mẹ. Gái đen nhớ lại những câu ban nãy Gái nói về các cha cố, về nhà Đức Sinh, về đội Nhị ở bên nhà Thanh. Gái đen thấy mẹ mình cẩn thận như thế cũng phải. Nhưng phải thì phải chứ Gái không thể nào chịu nhịn những quân ấy được.

Càng ngày câu chuyện cứ càng vỡ ra! Chỉ cái thằng mặt thịt ấy nó bô báo thầy chứ còn ai! Trước kia nó chỉ toàn ra ngoài phố đánh tổ tôm, đánh bài sừng với các ông tham ông phán. Bỗng dưng nó chỉ quanh quẩn ở trong xóm đánh cả chắn với bạn cai ký ngoài kho. Có đêm nó đi nó chẳng bấm chiếu đèn pin, chẳng quờ quạng ba toong, hạch sách hỏi gọi gì ai cả. Chó nhà người ta dồ ra tận ngoài ngõ đuổi nó, nó cũng mặc. Có buổi nó bắc ghế ra lan can ngồi nhổ râu mà nghênh ngó người đi kẻ lại trong xóm. Chiều hôm trước, hai người bạn thầy ở dưới Cầu Niệm lên nhà ta thì gặp nó. Thế là trưa hôm sau thầy bị bắt. Lúc mật thám đến khám nhà, nó lại đứng trên gác nhìn xuống, cái mặt nó cứ hau háu. Lúc mật thám giải thầy đi, và thấy nói khám được có giấy truyền đơn và báo cộng sản, thì cái mặt nó nhoẻn ngay ra như mặt con đĩ vớ được món hời ấy!

Gớm thật! Tưởng rằng ăn bẫm ở các bóp Bến Tàu, Cầu Đất, Ngã Sáu rồi xin về nhà nghỉ coi hàng cho vợ và đi đánh bạc bịp, ngờ đâu lại còn làm adăng bôlitích cho Suadơtê (2)nữa!... Những sự việc, những ý tình năm xưa lại thắt lấy cổ Gái đen. Gái đen hổn hển nói và nói hẳn lên thành tiếng:

- Những quân ấy thì phải cho ăn cứt!

⚝ ✽ ⚝

[2] Chỉ điểm chính trị cho Sở mật thám.

- Khổ quá! Bu lạy mày! Con với cái! Thôi đi ngủ đi...

Bà Gái quay mặt vào vách. Bà vê thêm mấy sợi thuốc nữa di di vào răng rồi nhai thêm với miếng trầu đã nhạt. Nhưng lại đến lượt bà nghĩ đến đội Nhị.

Cái thằng mặt lợn ỷ ấy năm nay gần năm mươi rồi mà trông người vẫn cứ như hồi nó hai mươi tám, ba mươi. Năm ấy bà mười bảy tuổi cũng theo mẹ đi đội than. Phải năm kém đói quá, cả hai mẹ con phải làm cho nhà đội Nhị, dạo ấy vợ nó còn mở lán củi và tràn than, và nó còn gác ở bóp Bến Tàu. Hai mẹ con nắm than có khi đến một hai giờ đêm. Ngày nào làm thế mới đủ gạo ăn vì nhà đông con quá. Cùng làm với hai mẹ con, có hai bà già. Nhiều đêm làm khuya, mưa rét, bốn người phải ngủ lại tràn than, chỗ cái mái tôn để những xe bò và thùng than.

Một đêm vừa mưa to vừa giở lạnh, hai bà già nói mãi con vợ nó mới để cho vào nhà ngủ ở dưới cái buồng củi gần bếp. Vợ chồng nó nằm nhà trên, cửa ngang xích một con chó xám dữ như con beo. Bốn người được vợ nó quẳng cho hai cái bao tải. Chiếu là mê chiếu của nhà bếp che thùng trấu cho chim bồ câu khỏi bới. Gần về sáng, bà Gái đương ngáy giòn trong chiếc bao tải mà bà mẹ nhường cho đắp còn bà chỉ ghé có cái chân và lấy khăn vuông đắp mặt, chợt bà Gái thấy có cái miệng thở nóng sực hập vào mặt mình, và mình đã bị ôm ghì trong hai cánh tay béo chắc.

- Giời ơi! Đội Nhị nó lần mình rồi!

Bà Gái xanh mắt lên nhìn bóng tối. Bà định choàng dậy. Bà tận lực đẩy cái miệng hổn hển nọ ra và co đùi lên.

- Cái em này!... Để cho anh tí... rồi muốn gì được nấy. - Miệng nó nói, tay nó ấn vào tay bà những đồng bạc cạnh sắc nặng trịch có đến bốn năm đồng.

- Không sợ gì mà! Mợ nhà đi đánh tổ tôm... hay cái em lên nhà trên vậy.

Bà Gái cứ nghiến chặt răng, đẩy dằn mặt nó ra, vừa thích đầu gối vào bụng nó. Ngay hôm sau, bà Gái nghỉ nhà, sau đó thì đi làm buổi đực buổi cái cho các lán củi, các tràn than khác. Còn bà mẹ bà Gái, thằng đội Nhị để làm một kỳ tiền nữa thì đuổi ra. Sang năm mười tám, bà Gái lấy ông Quất. Gái đen là con đầu lòng. Vừa tròn năm mẹ thì đầy tuổi con. Ngày có mang Gái, đội Nhị vẫn còn dong xe đạp đi bên, cười cười nói nói:

- Không ai dại như cái em! Đi lấy cái thằng đội đất ở Xi măng để giặt hầu quần đùi rách và xách quang liễn đưa cơm cho nó thì là sung sướng. Nghe đây, có con với đây, đây bao tiền hàng tháng, thuê cửa thuê nhà, rồi làm giấy khai sinh hẳn hoi, lập hẳn cho một dinh cơ... thì đằng nào hơn?

Vợ chồng đội Nhị thấm thoắt mấy năm đã làm được một dãy nhà cho thuê ở ngõ Cô Ba Chìa và tậu được cả nhà trên phố Cầu Đất. Nhưng con vợ đội Nhị đến giờ vẫn cứ trơ ra. Con mẹ này đã nuôi toàn con sen, người nào cũng chỉ mười tám, mười chín tuổi. Chỗ buồng vợ chồng nó ngủ bao giờ cũng sẵn sàng chậu thau, khăn bông, xà phòng thơm và "phích" nước nóng. Hôm nào nó không đi lại với chồng thì bắt con sen vào cho chồng. Nó nằm ngay bên chồng và con sen. Đã có người ở với nhà nó được hơn một năm, được nó sắm cho cả hoa tai vành cánh và có cả tiền gửi về quê nữa. Nhưng rồi đều phải trốn đi. Vì nó ghen. Cứ mỗi khi nó đi hầu bóng về là nó ghen. Mỗi trận ghen như thế thì người "nàng hầu" của chồng nó bị nó cắn nát cả vú và những chỗ khác. Nó vừa cắn vừa rú lên, bọt mép sùi ra, rồi nó ngất đi...

Thằng chồng thì cứ một ngày một béo, một mỡ màng, trong khi vợ một ngày một khô xác. Thằng này cũng đã chịu khó giấu vợ, bao hết con cô đầu này đến con giăng há khác. Rồi không biết bao nhiêu phen lén lút lấy vợ hai. Người đi khâu, đi đan cũng có. Nhà quê trốn nhà ra cũng có. Buôn bán trên chợ, bà ký, bà giáo rổ sề cạp lại cũng có. Nhưng đều không được đứa con nào cả. Thậm chí có người vừa lấy nó vừa lần về nhà chồng cũ, hay ăn nằm cả với bạn bè khách khứa của nó, để lấy giống cho nhà nó mà cũng vẫn không được!

Câu chuyện chó má năm bà Gái còn con gái phải chịu với cái thằng mặt lợn ỷ nọ tưởng như thế là thôi. Ngờ đâu, năm trước năm sau cha Gái đi tù, đội Nhị vẫn cứ thỉnh thoảng đón gặp, chuyện và nhìn chao chát với bà. Năm kia, ngày thằng Côn lên đinh râu, sưng húp cả mặt, bà Gái cuống lên, ai mách thuốc gì là bà chạy đi tìm ngay. Có người bảo bà lấy lá tầm gửi cây cau giã với muối rịt cho Côn. Cả xóm chỉ có nhà đội Nhị và trại Đức Sinh có cau có tầm gửi. Giữa lúc Gái và Cam đi làm, bà Gái phải lại đằng cửa sau nhà đội Nhị gọi xin người u già. Bà Gái hết gọi lại giật cả chuông và đấm cửa mà trong nhà không có ai lên tiếng. Lúc bà đập cửa lần nữa định về thì cửa mở. Đội Nhị lẹp xẹp đôi dép ló mặt ra, cặp mắt gờm gờm với dúm lông mày xanh rậm cum cúp. Bà Gái giật thót người, mãi mới cất được nhời, kể bệnh của Côn và nói xin lá về làm thuốc. Đội Nhị lạnh lùng nét mặt bảo không có. Bà Gái phải van nài. Nó vẫn chối cau nhà nó không có tầm gửi, bảo bà lại trại Đức Sinh mà xin. Bà Gái nói chỉ còn thiếu lạy nó. Mãi sau nó mới giơ cái ba toong trỏ hất vào:

- Đấy vào mà lấy!

Bà Gái vừa vào đến vườn thì cánh cổng đóng ập lại, lọc xọc cài then. Đội Nhị lừng lững đi đến:

- Này nhé! Thôi chuyến này thì cái em...

Nó cười lên khanh khách. Vẫn cái cười của thằng bợm được dịp! Nó nắm chặt lấy cánh tay bà Gái, nhìn vào mặt bà, nhìn vào cổ yếm bà, nhìn vào ngực bà, gật gù cái đầu múp míp mà nói:

- Định chờ cái thằng tù rạc ấy đến bao giờ nữa? Còn phây phây ra thế này mà chịu à?...

Bà Gái tái cả mặt, chân tay muốn rụng rời. Nó đã ôm vòng lấy lườn bà, ghì lấy người bà. Bà Gái ngồi thụp xuống, hai tay bà như hai cái càng sắt bà đẩy mặt và người nó ra. Nó lại hổn hà hổn hển rên lên:

- Đừng có dại nữa! Bây giờ cũng vẫn còn cứ được cái em ạ... Rồi muốn gì đây cũng vẫn cho. Nếu không thì lần này đây lấy đất, đuổi cổ mẹ con ông cháu cút thẳng. Còn thằng tù rạc kia, án nó những hai mươi năm khổ sai ở Côn Lôn, có đơn xin ân xá tư về hộ phố đây bảo lĩnh thì cũng đừng hòng. Đến vùi xác ở bãi cát hay vào bụng cá he, cá mập thôi!

Bà Gái càng rít hai hàm răng và đẩy nó ra. Cái thân xác béo lùn và những mỡ là mỡ của nó dần khuỵu xuống. Cuối cùng, khi bà Gái đứng dậy thì nó lăn kềnh ra đất.

- A! Cái con mẹ này giỏi! Giỏi! Tệ thật! Tệ thật!

Đội Nhị lồm nhồm nói. Bà Gái chạy bổ ra cổng. Vừa lúc con chó lài nhà nó ở trên nhà hồng hộc xồ đuổi theo. Bà Gái kêu rú lên, giựt tung then cửa, ù ra ngoài...

... Câu nói ban nãy của Gái đen nhắc thầm lại trong ý nghĩ bà Gái. Bà Gái thở mạnh một cái:

- Không cần phải thằng Cam mà con cái Gái nó biết việc này nó cũng đâm cho mấy nhát!

Và bà thở dài. Hình ảnh người chồng tay bị xích vừa đi vừa gạt máu đầy mặt, bước cứ ngã dúi ngã dụi vì bọn mật thám đấm đạp, và cái gương mặt hốc hác vàng vọt chỉ còn có đôi mắt là sáng là tỉnh mà bà được nhìn lần cuối cùng ngày vào phép... lại rần rật ở trước mắt bà. Ruột gan bà lại cồn quặn lên. Thằng Côn lên sáu rồi! Không hiểu người ta tội tình gì mà nó đày ải người ta đến như thế?

- Kìa bu lại lẩm nhẩm tính toán gì thế?

Bà Gái luống cuống nuốt cả cốt trầu:

- Tao có nói gì đâu! À à... tao tính xem ngày mai chỗ

bè muống của nhà được bao nhiêu để còn hái bán cho người ta.

- Bu cũng chúa thần là hay thức khuya. Cứ một miếng trầu thì vê hàng nạm thuốc lào. Còn là mất ngủ! Còn là nhức đầu. Thôi bu cũng ngủ đi...

*

* *

Cụ Cam tay chống gậy, tay bưng niêu đỗ lên cho Thanh. Lần này ông cụ hầm với đường phèn và hạt sen, nhừ tơi còn hơn cả "lục tào xá" của các chú khách dưới phố. Thanh vẫn phải có người đỡ mới dậy được. Cụ Cam xốc nách Thanh đặt ngồi ngả vào bức vách, lưng dựa vào cái tay nải và chiếc chăn. Thanh múc chè ăn lấy tuy đầu Thanh vẫn nặng, mặt mày choáng váng. Nhiều lúc Thanh thấy nôn nao cứ chực lại ngã vật ra. Thanh ăn được nửa bát. Cụ Cam rót nước cho Thanh súc miệng rồi đỡ Thanh nằm xuống. Khi cụ kéo chăn đắp bụng cho Thanh, Thanh sờ sờ nắm lấy bàn tay của cụ lằn những đường gân có đường to bằng chiếc đũa:

- Tay cụ nóng quá!

- Ừ tay tôi nóng. Tôi vừa ở bếp ra.

- Con ăn biết ngon rồi cụ ạ.

- Ừ cậu tỉnh rồi, khá lắm rồi!

- Thế này thì con không chết!

Cụ Cam không ừ nữa. Cụ hừ một tiếng:

- Chết thế nào được! Con người ta chết không dễ đâu mà sống cũng chẳng dễ đâu!

- Nhưng ốm nặng quá, như con chẳng hạn, không được người chăm nom thì giờ đương ở dưới đất rồi còn gì?

- Ốm nặng, không có người chăm nom, cũng không phải là dễ chết! Cái mạng con người to lắm. Như tôi biết...

Cụ Cam buột miệng vội ngừng lại, hơi luống cuống.

Thanh bắt ngay nhời:

- Thưa cụ, như cụ biết làm sao cơ ạ?

Cụ Cam mắt như nhìn vào mắt Thanh, mấy nếp đuôi con mắt của cụ giật giật:

- Như tôi biết khối người còn nguy kịch hơn cậu giáo mà vẫn qua được... Tôi có một người anh con ông bác, ông ấy đi trận bị mảnh trái phá vỡ một mảnh xương đùi và sượt qua đầu. Ông ấy nằm bất tỉnh nhân sự một mình ở trong rừng hai ngày một đêm thế mà cũng không chết nữa là...

Thanh lấy hết tinh thần nhìn ông cụ:

- Thưa cụ, cụ nhà ta làm sao mà bị như thế? Cụ dự trận nào vậy? Có phải trận đại chiến Mười bốn - mười tám ở bên Tây không ạ?

Có một cái gì làm chói lên trong tâm can ông cụ già mù nọ. Ông cụ ngập ngừng:

- Trận... à trận... ông anh tôi nguyên là lính của Quan Đề. Cậu giáo có nghe thấy nói Quan Đề Yên Thế bao giờ không?

Thanh reo lên, tay run run chực chống khuỷu ngồi dậy:

- Cụ Đề Thám! Cụ Hoàng Hoa Thám ở Yên Thế Bắc Giang phải không ạ?

- Phải quan Hoàng đấy! Ông anh tôi làm đầy tớ ông cả Huỳnh, cả Trọng, theo giấy sức của quan Hoàng sang tận Phúc An, Vĩnh An mở nước. Cái trận ấy đánh nhau với toàn quan ba quan tư. Họ đem mấy con ba nhi từ Bắc Ninh đánh lên, từ Thái Nguyên quạt sang, vây bốn mặt dưới chân Tam Đảo. Ông anh tôi vừa đánh vừa lùi phá vòng vây ba ngày luồn trong rừng rồi bị thương lạc mất đường, lạc mất cả lính thầy... Người Mán đi rừng gặp cõng ông ấy về động. Tỉnh dậy, ông ấy xé cánh tay áo buộc lại đầu, buộc lại chân, xin mấy bát gạo rang rồi lại tìm quân Tây đánh và đuổi theo kịp lính ông Cả và lại lộn về Yên Thế.

Cụ Cam nói, yết hầu cụ thon thót, cái gồ gân như nở lên rồi sụt xuống, nghe thấy cả những tiếng thở hổn hển. Mắt ông cụ tuy nhắm, nhưng ở hai trũng mắt sâu nọ Thanh thấy như có những làn ánh sáng quắc lên. Cụ Cam dứt câu, lặng đi một lúc, giọng trở lại trầm trầm rẽ ràng:

- Phải! Con người không dễ chết đâu! Nhất là con người có cái chí, có cái khí. Nhiều khi thập phần tử, nhất phần sinh, nhưng còn vững cái chí cái khí thì nó làm người ta mạnh hơn cả sâm nhung quế phụ.

Thanh nóng rực cả người và cũng nghẹn ngào. Những ý nghĩ như những roi chớp vút lên. Thanh tự hỏi:

- Hay chính cụ Cam là lính của cụ Đề Thám? Cụ Cam trước có là người đầu óc thế nào thì bác Cam mới đi làm được cộng sản.

Thanh phập phồng trống ngực.

Từ ngày Thanh mới dọn nhà đến và ngày cụ Ước chưa mất, Thanh cũng đã để ý đến người ông nội của Cam. Hàng ngày, ông cụ tay chống gậy, tay xách cái thùng tôn đi các nhà quen lấy nước gạo. Trừ ngày mưa hay rét quá ông cụ mới mặc cái áo vải Nam Định vùng Báo Đáp dệt nhuộm củ nâu nhấn bùn, còn đều cởi trần. Ngực ông cụ vú thây lẩy, bên vú trái có một nốt ruồi to xoăn dài một sợi lông. Bụng ông cụ rốn sâu, nếp bụng chảy xệ, hai bên rốn đều xờm lông. Ông cụ đi lệch hẳn về một bên, quần ống thấp ống cao. Cái đầu bạc cạo trọc, quấn chéo vuông khăn mặt vải ta đỏ sẫm. Đôi mắt sâu chìm dưới cái trán ngắn, da nhăn nheo đen mốc như da trăn.

Khác hẳn với cụ Ước da như da đồi mồi, cái trán cao, đôi mắt lúc nào cũng vằng vặc, vừa la cà vừa vui chuyện, cụ Cam vừa cục mịch vừa ít chuyện. Từ gà gáy đến nửa đêm ông cụ không lúc nào chịu yên chân yên tay. Không đi lấy nước gạo thì ra ruộng muống, hay quanh quẩn ở chuồng lợn, ở cái rẻo vườn sau bếp. Ai nói cũng ừ cũng gật. Đến nhà nào, lúc cụ Cam bước vào cửa và lúc chắt nước gạo đi ra, ông cụ lại xoa xoa đầu trẻ, nắn chân, nắn tay, nắn vai chúng nó, gật gật nói một câu không bao giờ thay đổi:

- Ừ cũng khỏe đấy! Nghịch đấy! Nghịch tợn vào, nghịch thật lực mới được!...

Phải! Có thể ông Cam là quân cũ của cụ Đề Thám mai danh ẩn tích cũng ra đây tha hương cầu thực. Vết thương chắc ở đùi bên phải nên ống quần bên ấy lúc nào cũng buông chùng và người ông cụ lệch về bên ấy, đi khập khiễng. Còn chỗ đầu bị trái phá, sẹo chắc to lắm nên cả khi đi ngủ ông cụ vẫn quấn khăn. Năm nay ông cụ gần bảy mươi chỉ kém cụ Ước dăm tuổi mà vẫn còn sức vóc thế kia! Xách chiếc thùng tôn đầy nước gạo, ông cụ chống gậy đi tập tà tập tễnh, mắt không có, mà cứ đi băng băng. Còn trai tráng phải khỏe đến thế nào mới theo được những trận như thế. Và cũng vì có trải qua một thời quật cường như thế, nên từ ngày ông cụ bắt chuyện với Thanh, chưa bao giờ ông cụ nhắc đến con trai hay phàn nàn nửa nhời về sự tù đày của con.

Bà Gái cũng ít nói như bố chồng. Nếu không có hàng xóm chuyện về người cha của Gái của Cam, thì Thanh cũng tưởng bà Gái góa chồng và là con gái ông cụ. Cũng khác hẳn mẹ Thanh, bà làm quần quật cả ngày. Khi bố chồng đi kiếm nước gạo thì bà vớt bèo, hái rau, gánh phân. Bước chân con cón, cái đòn gánh oằn hẳn xuống, bà đi nét mặt cũng đăm chiêu nhưng không rầu rĩ như mẹ Thanh. Trông bà vừa thấy sự chịu đựng nhưng là sự chịu đựng quyết liệt, cắn răng lại mà vượt lên, mà làm việc, không lo sợ gì hết, vất vả khó khăn đến thế nào cũng sống được. Nhờ sào rau, nhà bà Gái người và lợn có rau ăn quanh năm, lại còn bán cất cho người đi chợ. Chỗ tiền bán rau và tiền lứa lợn đẫy niên để nhà giỗ tết, may mặc. Tuy bà Gái lo toan mọi việc như thế nhưng khi bà vui vẻ với thằng Côn hay khi trong nhà khách khứa đến thăm hỏi, bà còn tươi cười sởi sang hơn hẳn Gái đen. Mẹ con đi với nhau trông như chị với em.

- Ừ, rồi cậu giáo khỏe dậy, buổi trưa buổi tối có truyện gì hay lại đọc cho nhau nghe với. Bác Sấm và bà con trong xóm định xếp chỗ cho cậu bảo học đấy. Thời buổi này mình không tiến vi quan nhưng đạt vi sư thì vẫn quý. Xưa nay chờ thời người ta thường ngồi bảo học.

Ông cụ nhẩn nha nói. Thanh nằm nghe liền hỏi:

- Thưa cụ những bà nào thế ạ?

- Bà nào... Ừ, bà nào thấy nói có cậu bảo con cháu mình học mà lại học ở ngay xóm nhà mà chả bằng lòng. Thằng Côn nhà tôi càng ngày càng tợn tạo. Không cho đi học thì... (cụ Cam lắc đầu cười). Thôi cậu gần nhà, tôi giao phó nó cho cậu.

Thanh còn đang nghĩ ngợi về cái công việc mà ông cụ gợi ra nọ, thì ông cụ lại đưa tay sờ sờ đặt lên vai Thanh:

- Kìa cậu nằm hẳn xuống.

Ông cụ xốc xốc chăn gối cho Thanh.

- Cậu giáo này! Cái vùng Lương Sơn Bạc của đám các ông Tống Giang, Lỗ Trí Thâm, Lâm Xung, Võ Tòng, Ngô Dụng ấy chắc cũng chỉ hiểm đến như vùng Yên Thế của Quan Đề thôi. Chỉ khác đồn Phồn Xương của Quan Đề không có cái hồ to bao quanh sơn trại, nhưng lại có đồi, có rừng, có núi, có khe... Rừng núi Yên Thế ăn thông sang cả dãy núi ông Cai Kinh, ăn lên giáp với Thái Nguyên, Lạng Sơn. Còn đồn thì chia làm mấy sở để cứu ứng cho nhau, thành xây bằng đá ong chôn toàn cột lim, thần công trái phá bắn vào chẳng ăn thua bố gì. Quân của Quan Đề và ba ông Cả làng nào cũng có. Ai cày cấy cứ cày cấy, ai luyện tập cứ luyện tập, ai canh gác cứ canh gác, ai do thám chiêu mộ cứ do thám chiêu mộ. Vẫn sầm uất mà vẫn nghiêm mật. Quan Đề ngài hòa đấy, nhưng chỉ chăm chăm ngày mở nước. Ai cũng nóng lòng sốt ruột!

"Thôi đích thật cụ Cam ngày trước là quân cụ Đề Thám rồi. Nhưng hôm nay sao ông cụ lầm lỳ lại chuyện nhiều thế này?"

Thanh lại trườn người định chống khuỷu tay ngồi dậy. Ông cụ lại đặt tay lên cái chăn đắp người Thanh:

- Cậu cứ nằm... nằm mà nghỉ.

Chợt tấm liếp bị đẩy đánh sạt. Tiếng trẻ con òa lên:

- Ông ơi! Ông ơi!...

Thằng Côn chạy vào nức nở:

- Ông về ngủ với cháu. Cháu không ngủ một mình đâu!

Bàn tay to dày và nổi gân của ông cụ đưa ra đặt ngay lên bờm tóc thằng cháu húi kiểu móng lừa. Ông cụ vuốt vuốt xoa xoa từ trán xuống lưng rồi nắn nắn cánh tay, bắp chân Côn:

- Bố mày! Mấy hôm nữa phải đi học thôi! Ở nhà quấy

ông lắm.

Thằng bé ngả đầu vào ngực ông, giọng ráo hoảnh:

- Hôm nào giết lợn, ông lại cho cháu cái bong bóng nhé. Cháu bắt đền ông cái vỡ đấy. Cháu không đi mua rượu cho ông nữa.

- Ừ, thì ông đền cho cái bong bóng to hơn. Ông đẽo cho cả cái súng mà tập trận. Nhưng phải đi học!...

Những đường gân ở mi mắt nhắm khít và ở thái dương chếp nếp của ông cụ Cam phập phồng, giật giật. Bàn tay gân guốc nắn bóp người thằng cháu cũng run run:

- Cậu giáo có bảo thằng này học thì phải đánh tợn, đánh thật lực mới được. Cái chân này mà đi học chậm, cậu giáo lấy dây chạc ở chuồng lợn tôi mà trói. Cái tay này mà viết xấu, cậu giáo lấy cọc chuồng lợn tôi mà dần! Thằng bố nó ngày xưa vừa gan chí mề vừa nghịch bằng tướng ấy. Suýt chết đuối ba bốn lần. Ai đời mưa lũ, nước suối dềnh lên cuốn trôi cả cây to mà nó cứ bơi qua để bắt tổ chim. Trói vào chân giường, bẻ gẫy cả chân giường. Nhốt vào nhà, cửa cài then ngoài và khóa với khóa hòm gian, thì nó dỡ mái gianh chui ra... (Quất ơi! Bố Cam ơi. - Mày đã quen như thế thì bị đi đày, hay mày lại phá xà lim đóng bè vượt ngục nên mới bặt vô âm tín như thế? Rồi có khi mày đã về tỉnh nhà làm công làm việc rồi mà không cho bố cho vợ cho con biết cũng nên? - Ông cụ vừa nói với Thanh vừa kêu thầm lên những câu trên đây ở trong trí nghĩ)... Cậu giáo ạ, tôi đi ở cày, bố nó đi chăn trâu mà bố nó đánh cả con quản lý đồn điền. Trâu nhổng mặc, cứ cưỡi cho trâu phá lúa, phá mạ... Đầy tớ quản lý đuổi, thúc trâu húc bừa đi... Đi đánh nhau toàn với những đứa lớn. Đứa lớn nó giọt cho toạc đầu, sứt trán, về nhà tịnh không hé răng, lại nói dối ngã trâu, ngã suối. Rồi rình rình đánh lại. Một chọi ba cũng cân, vác liềm cắt cỏ, vác đòn gánh xông vào. Làm việc là làm, chẳng cho ai biết cả...

Ông cụ Cam lại xoa xoa đầu thằng cháu:

- Bố nó đi như thế là đúng sáu năm... Khi đưa bố nó lên Hỏa Lò Hà Nội là tôi đau mắt nặng...

Ông cụ bỏ dở câu nói:

- Lên sáu rồi! Lại nghịch, lại nghịch!

Nắm tay ông cụ giơ lên rung rung dọa thằng cháu. Rồi ông cụ kéo hẳn nó vào người mà bóp bóp nắn nắn chân tay.

- Cậu giáo có bảo thằng này phải đánh thật lực tôi mới bằng lòng.

Gái đen ở bên nhà Dâng chạy vào lúc nào không biết, Gái nắm lấy cánh khuỷu thằng Côn:

- Đi về ngủ chứ? Quấy ông cả ngày thế này!

... Mãi khuya ông cụ Cam mới về nhà.

Thằng cháu thấy hơi ông liền ôm lấy, tay thì choàng lấy ngực ông, chân thì gác lên đùi ông. Ông cụ Cam nằm một lúc lừa thằng cháu ngủ say lại dậy. Ông cụ lần ra bực cửa với tay lấy con rựa và những thanh giang cài trên kèo nhà. Ông cụ ngồi ngoài thềm chẻ nốt lạt để mai cắm dứng làm lại vách chuồng lợn.

Gió khuya thổi vào xóm những tiếng máy chạy của ngoài Sáu Kho, khu Máy tơ và khu Xi măng, ầm ầm ù ù như biển động. Trời tím đặc, sao chi chít. Sông Ngân như đám hội sáng đèn từ khơi xa nhìn thấy. Cũng từ khơi xa, biển đương dội lên những lớp sóng như muốn trùm lên, cuốn đi tất cả những hòn những núi. Những thuyền đi lưới cá thu đương chồm vượt trên sóng, kéo những tấm lưới hàng trăm sải giăng dưới nước chỉ chực băng đi làm người níu giữ phải dốc tận lực hơn hết cả mọi trận vật lộn.

Cụ Cam nghển mặt lên. Gió mặn và mùi than dầu thoang thoảng. Ông cụ lẩm bẩm:

- Nổi gió này lại rét đây. Phải kiếm ít lá mía hay cỏ lát đánh gianh lợp lại cái mái sau. Chuyển gió này lợn hay chê cám lắm!

Lan man, ông cụ Cam lại nghĩ đến Thanh:

- Đúng thật, cái mạng con người ta to lắm. Nhà cậu ấy cảm nhập lý mà sống lại đấy! Nhờ cái lực tiên thiên của mình cũng có, nhưng chính là nhờ cái ân đức của nhà mình nên mới có người nọ người kia lúc hệ trọng như thế.

Ông cụ lẩm bẩm:

- Thằng bố Cam nó ở Côn Lôn chắc cũng không mệnh hệ gì đâu! Phần sợ vợ con thê tử lo nghĩ về mình, phần thương cảnh nhà cha già con dại làm ăn vất vả, nên bố nó không muốn thư từ đấy thôi. Tù tội chỉ có bị án xử tử mới ngại. Chứ mươi năm, hai mươi năm cấm cố hay khổ sai chung thân cũng vẫn còn người. Bố nó đã ở được sáu năm rồi. Mươi năm nữa là phải về. Thằng Côn lúc đó mười sáu. Mình chưa đến tám mươi.

Nhưng sự ngờ vực buồn thảm lại như con rắn đen ngóc lên mổ vào sự suy nghĩ của người cha già. Những đường gân ở thái dương ông cụ lại phập phồng và ở cổ họng lại giật giật. Ông cụ Cam lẩm nhẩm:

- Cái thằng Tây chúng nó là thâm hiểm lắm. Hễ trong nước mình có ai chí khí tài giỏi mà không theo chúng nó là chúng nó triệt cho bằng tuyệt. Chúng nó bắt những người ở các nghĩa đảng, những người quốc sự phạm, chúng nó không giết ngay đâu! Chúng nó đày ải giết dần giết mòn. Chúng nó tiêm cả thuốc làm cho mất trí nữa. Quốc sự phạm mà lại là cộng sả