Cơn Bão Đã Đến Chương 8

Mặt trăng như một cái mâm bồng kệnh lên trên nóc dãy xà lim dưới bóng một cây đa không cao lắm nhưng rất nhiều mấu và xùm xuề không biết bao nhiêu chùm rễ. Cái mâm bồng này không tròn mà bị vẹt non nửa, nước sơn nhờ nhờ màu tiết đọng. Trước lúc trăng lên đã có gió. Mấy cành đa nhỏ hơi rung rung lá nghe rõ tiếng lào xào trên những lớp dây thép gai mắc điện ở bờ tường xây bằng đá và quét hắc ín. Nhưng khi mặt trăng nhô rõ lên khỏi đám lá, ánh sáng dần dần trong, màu tiết đọng mất đi, thì như có một màn khói gạch khói vôi trùm lấy không khí. Mặt nước của con sông Tam Bạc rác rưởi bùn cống càng tanh tanh; mùi váng dầu trên con sông Cấm càng nồng khét.

Khu xà lim nhờ ánh trăng đã bớt tối. Nhưng mấy ngọn đèn điện vàng đục mắc ở dãy hành lang song sắt càng tăng thêm cái ngột ngạt nặng nề của hơn hai mươi gian hầm nhốt người và toàn những người bị cùm bị xích. Tô nằm ở cái xà lim ngoài cửa có ngọn đèn điện kia. Tuy vậy, cái cửa lắp gióng sắt chỉ to hơn bàn tay và chỉ có người ở ngoài mới kéo ra kéo vào được ấy, lại không bao giờ bỏ ngỏ trừ lúc tên gác có việc gì cần lắm mới hé ra một tí để nhìn vào bên trong, hỏi gọi người bị giam. Vì thế gian hầm của Tô phải hoàn toàn nhờ ánh trăng lọt qua lần lưới sắt của cái cửa gỗ ở tường sau để có chút ánh mờ mờ mà người ta giơ bàn tay lên may lắm mới có lúc nhận ra được. Nhưng Tô không thể nhận ra được. Lẽ thứ nhất, hai tay Tô bị xích và bị xích quặt ra đằng sau suốt từ hôm Tô bị bắt đến nay. Nhiều lúc Tô ăn cơm uống nước cũng vẫn bị xích, và Tô đã chịu không biết bao nhiêu đấm đá, chày cao su, thước đồng ba cạnh quật vào, nên giờ hai bàn tay đã chết dại đi dưới lưng Tô nằm đè lên. Lẽ thứ hai, mặt mày Tô sưng hết cả rồi, đã thế đầu óc lại buốt chói, nên Tô càng cố nhìn cố trông lâu lâu một chút, thì chỉ vài giây lát sau đó thần kinh Tô như bị một ngọn roi vút đánh, Tô đau choáng ngất, lại tối sầm cả mặt.

Lúc bên ngoài có chút gió rồi mặt trăng lên là lúc Tô thấy tinh tỉnh. Tô thấy tinh tỉnh vì Tô đã thấy khát và thấy trong đầu óc Tô cái vòng kìm kẹp của sự chói buốt đã nới ra, Tô có thể gượng gượng cất đầu lên được. Nhưng khi Tô thấy trong người tinh tỉnh, đầu óc như sáng như mát ra ấy, thì cùng lúc Tô thấy một cái lạnh thăm thẳm sập xuống tâm trí, xuống cảm xúc của Tô. Cái ý nghĩ và câu hỏi ấy lại cất lên thành tiếng:

- Ta lại bị bắt! Ta đương bị giam! Có thật ta đã bị bắt và đương bị giam không?

Phải rồi, thế nào ấy chứ, mới hôm kìa, lúc này Tô còn đương đi ung dung ngoài đường cơ mà! Tô đi giữa phố Cầu Đất, Tô ngồi ở giữa vườn hoa Nhà kèn trước Nhà hát Tây. Rồi Tô uống nước chanh đá. Về nhà, Tô lại ăn một bát chè đỗ đen, đỗ cứ nhừ như bột, nước sánh, sao mà ngọt mát, ngọt thơm như thế! Tô cũng nằm nhưng là nằm trên giường, đọc lại tài liệu. Tuy là ngọn đèn hoa kỳ nhưng thông phong lau sạch trong suốt, Tô chỉ phải hơi nheo mắt. Tô còn được đọc thêm hai tờ báo hàng ngày nữa. Tô đã đánh dấu ở hai đoạn tin về quân Đức, về cái chính phủ mới của Pháp để ghi nhớ. Báo Tô mua buổi sáng, khi đến cơ quan "ấn" của Thành ủy. Cái máy in và địa điểm này Tô tổ chức được đúng một năm. Tô đương thu xếp sẽ đưa cả mâm đá in Sấm đương giữ và máy đến một địa điểm mới do Sấm bố trí. Khi nào Tô huấn luyện xong chương trình công tác bí mật cho anh học sinh con ông ký Thái, đặc biệt là luyện cho anh in thạo các tài liệu, thì Tô sẽ giới thiệu với Xứ ủy cho anh đi thoát ly. Anh sẽ học việc rồi thay chân một đồng chí công nhân nhà in trên Hà Nội; đồng chí này sẽ được điều động về Hải Phòng để cùng Sấm phụ trách cơ quan.

Con đường từ cơ quan "ấn" đến cơ quan giao thông của Thành ủy lại rành rành ở trước mặt Tô. Lúc nào con đường này cũng túi bụi các ô tô, xe ngựa chở khách, xe ngựa chở hàng, thợ thuyền, xe bò, xe ba gác. Hai bên đường, tuy đã ở xa ngoài thành phố nhưng nhà cửa còn chen chúc nhau và nhiều hàng quán hơn cả những xóm thợ, những ngõ gần chợ Sắt, gần phố Khách. Nhiều bữa, không kịp về nhà ăn cơm, Tô thường ăn bánh đúc lạc hay bánh đúc riêu cua của hàng bà lão chuyên bán cho những người làm ở sở Dầu và Nhà máy Xi măng, hay Tô ăn bánh đúc có rắc ruốc tôm và hành phi chấm với xì dầu của một bà Khách người Quảng Đông lưu lạc sang Hải Phòng từ ngày còn để cun cút đến giờ mà vẫn chưa nói sõi tiếng ta. Cơ quan giao thông này do Lương tổ chức và bác Vy vừa chắp thêm được một mối từ Uông Bí ra Hòn Gai suốt đến Móng Cái, và một mối từ Đông Triều lên Bắc Giang. Tô cũng đương chuẩn bị khi nào Xim thoát ly thì phụ trách hai mối giao thông mới này và làm công tác binh vận.

Trong trí tưởng tượng của Tô không những chỉ có con đường số Năm ấy lại hiện lên rành rành mà cả khu sở Dầu, khu Nhà máy Xi măng, khu Máy chỉ, khu xóm Chiêu Thương và sau phía đó là khu sông Tam Bạc, bến Sáu Kho... cũng lại nổi lên hết sức nhộn nhịp. Chao ôi! Khu Xi măng với Nhà máy Xi măng ngót một vạn thợ thân thuộc quý mến, yêu thương vô cùng của Tô, cùng với các khu Lạc Viên, xóm Cấm của thợ Máy tơ, anh chị em khuân vác bến Sáu Kho và khu Hạ Lý của thợ Máy chỉ. Những khu đây có bao nhiêu gia đình, bao nhiêu bà con, bao nhiêu cơ sở mà các đồng chí trong Thành ủy trước giới thiệu lại với Tô và của Tô của các đồng chí Thành ủy mới về đã gây dựng được, tất cả đều đối đãi với Tô như ruột thịt hay có khi còn hơn cả ruột thịt.

Tô lại thấy mình uống nước rồi ăn cả trầu cau ngồi chuyện với mấy ông cụ bà cụ. Tô lại thấy mình nhận được các báo cáo về tình hình các nhà máy, tình hình các cơ sở, và cả tình hình của Sở mật thám với bọn tay chân, xú doóc, chỉ điểm được. Tô lại thấy cơ sở này hỏi các tài liệu truyền đơn, sách báo; cơ sở kia bàn tán về thời cuộc thế giới và đời sống của mình; Tô lại đi tối đi sớm ở các xóm ngõ quen thuộc, Tô thấy như có không biết bao nhiêu mạch máu, bao nhiêu mối rường từ mặt đất, từ những mái nhà, từ những bếp lửa, từ những con người kia dằng dịt mắc vào Đảng, vào Cách mạng, vào Thành ủy, vào Tô mà Tô phải giữ sao cho đến lúc Cách mạng thành công tất cả được toàn vẹn, càng ngày càng lớn mạnh, mở rộng thêm.

À! À! Còn Cam và Vy nhớn. Nếu tháng bảy, tháng tám, Xi măng nổ đình công thì Tô sẽ đề nghị tổ chức Cam và Vy nhớn. Hai đứa con của hai đồng chí thân thiết của Tô này sẽ sinh hoạt ở tổ của Sấm trong Nhà máy Xi măng, và sửa soạn nhận công tác mới.

- Thế là thế nào? Sao ta lại bị bắt? Ta đương bị giam? Phải! Ta bị bắt và đương bị giam rồi!!

Ruột gan và trí não Tô lại đau chói. Tô như người bị ngã từ trên cao xuống một cái vực. Hai cổ chân Tô trong hai lỗ cùm sắt vừa hẹp vừa sắc lại như bị tiện ra vì Tô quên bẵng, đã co giật chân lên để ngồi hẳn dậy.

*

...Tô bị bắt đến hôm nay đã bốn hôm! Tô bị bắt ở nhà Sấm. Như mọi lần từ cơ quan đến nhà Sấm cũng như đến những cơ sở khác, Tô đã để ý từ lúc bước chân ra đi, đến các ngã tư cho tới đầu đường rẽ vào ngõ của nhà người mình. Trước khi vào nhà Sấm, Tô cũng để ý tới không những các người có vẻ khả nghi, mà cả đến người phu xe đương ngồi chuyện gẫu chờ khách, người bán phở, bán nước, bán quà bánh, đến bọn trẻ con đương đánh khăng, đánh đáo, vừa ẵm em vừa chơi. Tô đều thấy không có gì khác ý cả. Nhưng ngồi với Sấm ở trong buồng được một lúc, Tô đương nghe Sấm báo cáo về tình hình quần chúng trong nhà máy, vừa sắp xếp trong tâm trí những cách vận động tuyên truyền để góp thêm ý cho Sấm liên lạc với Cam và Vy nhớn để công tác, vừa đưa mắt qua cửa sổ nhìn ra ngoài ngõ nghe ngóng chung quanh, bỗng Tô thấy có một cái gì khang khác. Hình như có tiếng người lào thào gọi bảo nhau ở nhà bên. Hình như có bước đi vội vã như chạy ở con đường hẻm sau ngõ.

- Cậu Sấm này! Cậu có để ý theo dõi thêm mấy nhà bên cạnh đấy không? - Tô nhíu trán hỏi.

Sấm thong thả đáp, giọng nói vẫn đầy vẻ chín chắn cân nhắc:

- Tôi đã phải dặn cả nhà tôi nữa đấy! Trong sở động, bên Hạ Lý động, bên này lại càng cẩn thận!

Sấm chưa dứt câu thì có tiếng người lạ gọi và đập cửa:

- Nhà Sấm nghỉ tầm à? Mở cửa nào! Mở cửa nào!

Tim Tô giật đánh thót. Tô rít răng bảo khẽ Sấm:

- Mật thám đến bắt rồi! Các tài liệu Sấm cất kỹ chứ? Sấm ơi! Cuộc thử thách giữa cái sống và cái chết đến với chúng ta rồi! Hy sinh đến cùng để bảo vệ Đảng bảo vệ cách mạng, Sấm ạ!

Sấm chưa kịp ra mở cửa, và Tô vừa hé cánh cửa liếp lối xuống bếp để chạy ra vườn, thì cánh cửa gỗ bị đạp tung ra.

- Đứng im! Ngồi yên! Giơ tay lên! Giơ tay lên! Động đậy thì bắn chết ngay!

Tiếng reo, tiếng quát, tiếng thét...

Cả tấm cửa liếp ở sau lưng Tô cũng bị đạp tung. Một khẩu súng lục chồm vào, gí ngay vào ngực Tô. Cái thằng Tây lai cao lớn, da gần như bạch tạng, sẹo trán, vai lệch - thằng Tây cậu, phải! Đúng Tây cậu - cùng với con chó lài vằn xám, to như con beo xông đến, khóa ngay lấy cổ Tô trong cánh tay lông lá của nó cầm súng. Khi mặt Tô vừa bị dằn ngửa lên, cánh liếp mở toang, ánh sáng ùa vào, liền rào lên những tiếng nói, tiếng reo, tiếng cười sằng sặc, ha há, hi hí:

- Thằng Ba đây rồi! Thằng Ba đây rồi! Chính thằng Gày đây rồi! Đồng chí Ba... đồng chí Ba Gày của các cha đây rồi!...

Tô đã kịp nhận ra và thấy đủ cả chúng nó. Thằng Tây cậu đương khoác lấy cánh tay Tô vừa kèm súng bên thái dương Tô. Thằng phó cẩm mặt đỏ đứng lừng lững chắn ở cửa trông coi cuộc khám xét. Thằng phó cẩm Môê người có vẻ nhã nhặn, lịch sự như một giáo sư sử ký hay triết học, rất lạnh lùng đứng ghếch chân bên cửa hút thuốc lá thơm, đưa mắt nhận xét các chỗ. Thằng Nghênh, thằng Phệ và thằng Lắp mật thám ta cuồng lên lục lọi nhà cửa, đồ đạc. Tô thoáng có ý nghĩ giằng lấy khẩu súng của Tây cậu. Nhưng khi thằng Lắp líu ríu mang xích đến xích tay Tô, Tô liền trấn tĩnh ngay. Cặp mắt long lanh của Tô ngời sáng đưa nhìn Sấm, vẻ mặt Tô càng tỏ thêm sự bình tĩnh và ý chí chiến đấu tới cùng.

Bốp... rắc rắc... Bàn tay chuối mắn của Tây cậu cùng chùm chìa khóa liền đấm ngay vào giữa mặt Tô.

- Này! Này! Lại còn định làm ám hiệu với nhau... lại còn định làm ám hiệu cho nhau!

Tây cậu vừa đấm vừa chửi, dận gót giày lên gáy Tô. Cùng lúc ấy, những quả đấm, những gót giày khác cũng tới tấp thoi vào mặt, đạp vào ngực, vào mạng mỡ Sấm.

- Tài liệu giấu đâu? Bàn in, máy in cất đâu! Đưa ra ngay... khai ra ngay... mau... mau lên!

- Tất cả những mối liên lạc, những cơ sở và những hoạt động của chúng mày, chúng ông biết hết cả rồi!

... Lâu quá rồi, vẫn không thấy gì cả, vẫn không được gì cả. Tây cậu mặt đỏ làu nhàu, gầm gừ nhìn mọi người.

Môê đã vào hẳn trong nhà, đứng gác chân lên thành giường, lại tì khuỷu tay lên đầu gối, hút thuốc lá. Chợt, hắn hất hàm:

- Nghênh!

Nghênh đương bới bới mái lá ở chỗ giường Sấm nằm, quay lại:

- Dạ... quan lớn để con dỡ hẳn mấy tàu lá này xuống ạ.

Môê lắc đầu, cau mày nói bằng tiếng Pháp:

- Mày thử nhấc cái cột tre kia ra xem nào!

Cả mấy thằng mật thám ta đều sửng sốt. Nghênh ngơ ngác:

- Thưa quan lớn, nhấc cả cái cột nhà ra ạ?...

Môê vứt tạch mẩu thuốc lá xuống đất:

- Mày cứ nhấc ra theo lệnh của tao!

Nghênh và thằng Lắp vào trạc con hay em út thằng Nghênh, cùng thằng Phệ, thằng Mặt đỏ, chạy đến lay lay giật giật cái cột. Hai thằng bỗng nhao đi, cái cột đổ kềnh ra. Thì ra chân cột chỉ chôn hờ dưới đất, chỗ con xỏ cũng chỉ ngoạm hờ lấy quá giang. Hai thằng lóp ngóp đứng dậy, nhấc cái cột lên. Môê vẫy tay cho hai thằng khiêng đến, nhìn ở đầu cột và gõ mạnh một cái:

- Chúng mày mù rồi! Đồ toi cơm! Tài liệu ở trong cột này này, chỉ dộng khẽ là nó ra thôi...

Quả nhiên khi đầu cột vừa dộng xuống đất thì cả miếng tre ở đầu cột bật ra, một cuộn giấy và hai quyển sách gói giấy dầu tung ra theo. Đó là một cuộn truyền đơn và cuốn Tư bản giãy chết, cuốn Làm gì dịch từ tiếng Pháp.

- Và lật cái hòn đá này lên! - Môê lại cười bĩu hất hàm ra lệnh.

Bọn thằng Nghênh, thằng Lắp nhấc hòn tảng chân cột ra. Chúng nó xúm xít bê lên một cái thùng sắt đựng đủ cả đá in, con lăn và mực in. Lại một loạt tiếng reo tiếng cười và cả tiếng chửi, tiếng văng tục nữa:

- Cái này là cái gì? Giấu mãi! Cứ giấu mãi!

Cả Tây mặt đỏ cũng xông lại vừa chửi vừa đánh Sấm.

Tô như bị bóp lấy tim, kêu lên:

- Tài liệu của tôi! Tài liệu của tôi đưa cho Sấm đấy...

Tức thì Tây cậu lại đưa cả chùm chìa khóa vào mặt Tô:

- A! Tiên sư thằng này giỏi! Thằng này láu cá! Ai hỏi gì mày và ai cho mày nói? Này thì muốn nói...

Máu mũi máu miệng và cả máu mắt của Tô đằm đìa ròng ròng xuống cổ. Tuy bị đánh đột nhiên, đánh liên hồi, toàn vào đầu vào mặt và bị chảy nhiều máu, nhưng khi Tô giơ cánh tay bị xích lên, đưa gạt máu mặt, và Tô đứng thẳng người lại được, thì Sấm càng thấy Tô bình tĩnh, kiên quyết khác thường.

Lúc bị đẩy ra cửa, khi lên xe Tô vẫn nhận xét về thái độ của những bà con hàng xóm, của mấy quần chúng ở mấy cơ sở và tình hình trong xóm ngoài đường, vừa sắp xếp mọi câu để rồi đây sẽ phải đối đáp với kẻ thù. Tuy bị ngồi lút vào hai thằng mật thám Tây cao lớn, Tô vẫn lợi dụng những lúc xe bị xóc hay xe đến chỗ rẽ mà nhô hẳn người đến gần Sấm, đưa mắt cho Sấm. Qua một phố, một con đường, lại qua một phố, một con đường. Xe đã vượt qua những rặng xoan tây ở trước cổng trại lính Tây. Ngồi trong xe, Tô vẫn thấy thấp thoáng bến Sáu Kho với mấy ống khói tàu đương nhả khói ở xa kia sau những rặng cây những tầng gác của Sở mật thám.

Thế là đúng chín năm, lần này thì không phải Tô đi qua nữa mà phải vào đây. Nghĩa là Tô sẽ lại bị giam, lại bị tra hỏi ở những xà lim, những buồng tra, những bàn giấy của những tên đao phủ cũ có, mới có ở cái Sở mật thám "quen thuộc" kia mà Tô mỗi lần thoáng nghĩ đến trước những cơn gian nan nguy hiểm của quãng đường cách mạng, Tô vẫn tin vẫn chắc vẫn quyết giữ gìn sao sẽ không trở lại những nơi đó, những cảnh tượng đó. Phải! Đúng chín năm rồi! Năm ấy là năm 1931, Tô mới hai mươi mốt tuổi, Tô bị bắt ở ngoài mỏ Hòn Gai giải về Hải Phòng rồi lên chịu án ở Hà Nội.

Chúng nó đưa Tô và Sấm đến Sở mật thám thì đã hết giờ làm việc. Cái cam nhông xám xộc thẳng vào cổng. Bọn mật thám không nhốt Tô và Sấm xuống xà lim mà đưa ngay hai người lên phòng chính trị cạnh buồng tra trên tầng gác thượng. Tô vừa bước vào cái hành lang vắng ngắt, liền thấy những gót giày sầm sập thình thịch lên cầu thang, cùng lúc có những tiếng người nhao nhao hỏi vọng xuống. Trong người Tô như bị những mũi dùi bằng nước đá xiên qua tim qua thái dương.

Tô thấy ông cụ Vy và cả ông cụ Coóng ở bên nhà ông cụ Vy cũng đương ngồi chúi ở xó cửa buồng thằng Tây mặt đỏ.

- Như thế nghĩa là ta đã bị bắt rồi mà hiện giờ chân thì bị cùm, tay thì bị xích, nằm ở một xà lim và còn phải chịu nhiều trận tra tấn nữa?... Như thế nghĩa là tự đây trở đi - (trừ khi ta hết hạn hay có cách mạng nổi lên) - ta sẽ lại phải sống trong bốn bức tường của nhà tù, sẽ bị đi đày, lại ở Sơn La, ở Côn Lôn, bị cách biệt hẳn với phong trào bên ngoài?!...

Cái bàng hoàng lạnh lẽo sập xuống người Tô lúc ban nãy Tô tỉnh dậy đã tan đi, biến đi dần dần. Tô tự nhủ vừa thấy rõ mồ hôi đương vã ra ở trán với một cái nóng hâm hấp đương phả nhẹ nhẹ ở cả mặt và trong đầu. Giữa cái vòm tối của gian xà lim một khoảng sáng từ khung cửa sắt mờ mờ lọt xuống, và từ khoảng sáng đó những hình ảnh và những ý nghĩ của tâm trí Tô như được soi lên thật là rành mạch. Cho đến bây giờ Tô bị bắt và bị đánh như thế ròng rã bốn hôm rồi. Sấm và cả anh thanh niên em họ Sấm và cùng làm chỗ Sấm bị bắt hôm sau đều không khai gì hết. Nhà Sấm là cơ quan gì? Sấm liên lạc với những ai, những đâu? Những sách dịch chép tay kia ở đâu chuyển đến, sẽ gửi đi đâu, cho những ai? Cái mâm đá in, con lăn, mực in,... cả một bộ phận in ấy bố trí ở nhà Sấm từ bao giờ? Đã in bao nhiêu lần truyền đơn và tài liệu khác? Những truyền đơn và những tài liệu in ở đây ai viết, ai soạn và in xong thì giao cho ai? Phân phát những đâu. Bọn Sấm làm thợ Xi măng thì nhất định trong nhà máy Xi măng có người nhận những tài liệu đó! Hay nếu họ không nhận những tài liệu đó, thì cũng nghe nói, nghe tuyên truyền. Vậy những người đó là ai? Và chỗ nghe nói, chỗ hẹn gặp để tuyên truyền ở những đâu?... Tất cả những sự việc "chẳng quan trọng gì lắm kia" mà Sấm và đồng chí thanh niên bị tra hỏi đều không ra một mối manh nào cả!

Phải! Chỉ có những sự việc chẳng quan trọng gì với cả hai cái thằng kia mà bọn mật thám hãy cho rằng có thể chỉ là hai thằng quần chúng tốt và là cơ sở thường của Tô thôi, nhưng cũng không moi ra được cái gì nên chúng càng giội sự bực tức, giận dữ, điên cuồng xuống đầu Tô. Ngay trận đầu chúng đã dồn dập tra hỏi Tô.

- Thành ủy Hải Phòng có những ai?

- Cơ quan Thành ủy ở đâu?

- Các cơ quan và mối liên lạc với cơ quan "ấn" này ở những đâu?

- Mối liên lạc của Tô với Xứ ủy đặt ở đâu?

- Xứ ủy Bắc Kỳ có những ai?

- Tô được điều động xuống Hải Phòng từ bao giờ, hoạt động những gì; tổ chức những ai, gây được và biết được bao nhiêu cơ sở; chi bộ ở những nhà máy Xi măng, Máy tơ, Máy chỉ có những ai?

Trước sau Tô chỉ nhìn vào mắt những tên tra hỏi Tô, lắc đầu và nói:

- Tất cả những công việc, những điều các ông hỏi, tôi chỉ có thể nói tôi không biết! Tôi về Hải Phòng phần vì tôi ở nhà quê quản thúc bó buộc quá, phần vì thấy chiến tranh thế nào cũng nổ ra, và chiến tranh đã nổ ra, tôi là chính trị phạm cũ, thế nào cũng lại bị bắt vì chính sách khủng bố của các ông... nên tôi phải trốn!...

Tức thì Tây cậu lại thét lên gầm lên. Trong trận tra tấn lúc năm giờ chiều vừa qua, Tây cậu lại như phát rồ. Đầu óc Tây cậu sã sượi, nhễ nhại mồ hôi. Tây cậu quần đùi, chân đi đất, cứ gót chân dận xuống gáy và đá vào đầu vào mặt Tô; còn Tô bị xích tay, xích chân, trần truồng nằm dưới sàn gỗ nhiều lúc lại ngất. Tiếng thằng đao phủ gần mất trí nọ rống rít làm rùng rùng tất cả cửa kính:

- Trời ơi! Con mẹ mày! Mày cứ nói thế thì đến tổ sư nhà mày cũng không thể nghe được, tin được! Mà mày còn nói thế thì các bố mày đây sẽ còn đánh mày, đánh chết mày... ỳ ỳ ỳ. Ha ha!... Mày bảo mày sợ khủng bố nên mày trốn xuống Hải Phòng... Ha ha! Mày trốn xuống Hải Phòng để táng cái mả mẹ mày à?!!...

Một niềm sung sướng nở ra như một làn hương nhẹ trong lòng Tô. Tô thì thầm một mình với một giọng run run như của một người con gái nói những chuyện thầm kín của cô khi cô đau yếu bên cạnh một người mẹ nâng giấc:

- Cơ sở Xi măng như thế vẫn chỉ có hai người bị bắt là hai người bị bắt. Trừ ta còn Thành ủy vẫn không việc gì, các mối, các cơ quan vẫn không việc gì!

Tô lại nuốt nuốt những cái nghẹn nấc trong cổ họng. Tô vừa bị xúc động, vừa thấy khát. Tô nuốt liên tiếp như thế mà không ra được một ngấn một gợn nước bọt nào cả. Trái lại, miệng lưỡi Tô càng khô, càng đắng, cổ họng Tô càng bỏng càng rát. Khi Tô lại thấy trong người như bị nung nấu cào xé vì khát ấy, thì một sự đau xót ghê gớm lại bóp lấy tâm trí Tô.

- Cơ sở Xi măng bị vỡ, hai người bị bắt chỉ vì ta và Sấm chủ quan. Nhà Sấm bị lộ rồi, chúng nó đặt bẫy giật ngay trước mắt mình mà mình không hề hay biết! Nhưng có phải cơ quan bị lộ, Sấm, cậu em họ Sấm và ta vì thế mà bị bắt, hay vì một cơ sở nào đó bị bắt trước đã khai ra? Hay vì một đồng chí nào trong nội bộ đã quay, đã phản? Và sao cả ông cụ Vy, ông cụ Coóng hàng xóm cũng bị bắt nữa! Chúng nó không bắt Vy nhớn mà bắt ông cụ Vy làm gì?

Tô lặng đi, cắn chặt môi, nức nở:

- Không! Chắc không phải vì cơ sở nào bị bắt trước đã khai ra! Cũng như không phải vì có người trong nội bộ đã quay, đã phản nên ta và hai anh em Sấm bị bắt! Chính chỉ vì miệng thì vẫn căn dặn nhau đủ mọi điều nhưng cả ta và anh em Sấm vẫn cứ chủ quan, vẫn cứ coi thường quân thù, vẫn chưa thật nghiêm túc chấp hành những quy định về công tác bí mật của Đảng, của Cách mạng!... Nhất là ta! Còn chúng nó bắt hai ông cụ kia, để hỏi tin tức bác Vy, công việc bác Vy, hay để khai thác điều gì đây? Liệu Vy nhớn và cả cậu Cam nhà ta nữa có bị lộ gì không? Hai cậu có càng cẩn thận, ý tứ hơn trong đợt khủng bố này không?

Trong khi những ý nghĩ trên đây nhức nhói, dồn dập trong tâm trí Tô thì cái gương mặt bầu bầu của Sấm lại tươi cười ngước lên nhìn Tô cùng với giọng nói chín chắn quyết liệt nhưng chỉ thủ thà thủ thỉ và cái hơi hướng đặc biệt của một thân thể tầm vóc thật là khỏe mạnh vững vàng.

Chị Sấm cũng cười với Tô, nói với Tô và đi lại ở trước mặt Tô. Nhưng khác với chồng, tiếng cười của người đàn bà này rất giòn, giọng nói cứ dễ rơi dễ rời, bốp cha bốp chốp, còn dáng đi thì cứ thoăn thoắt, xông xáo như của con gà mái ri với đàn con líp nhíp vậy.

- Các ông muốn hoạt động gì thì hoạt động, cốt nhất là các ông phải giữ gìn cho nhau, bó kết lấy nhau, trăm người một lòng một dạ... và làm sao cho tới lúc cách mạng thành công gái này không phải ở góa thì thôi!

Vợ Sấm đánh võng cho con bú vừa cười bảo Tô và Sấm.

Không hiểu Sấm bị đánh bao nhiêu trận và bị tra tấn như thế nào? Không hiểu chúng nó hỏi Sấm những gì và Sấm cung khai thế nào? Có một điều chắc chắn là cho đến bây giờ chúng nó chưa rút ra được ở Sấm một đầu mối, một cơ sở, một công việc gì của Đảng! Giữ bí mật như thế, chịu đựng được những ngày đầu tiên bị bắt như thế, không biết Sấm có bị sút nhiều không? Kinh nghiệm tra tấn ở Sở mật thám cho biết, những người làm lụng xốc vác và ăn được như Sấm thì càng chóng sút lắm! Hơn nữa, nhiều khi lại...

Tô vội lắc đầu. Tô lại nghĩ phải làm sao gỡ được cho Sấm. Án Tô rồi đây xử nặng thế nào cũng được, nhưng Sấm thì phải trắng án - điều này Tô thấy không sao có được nhưng Tô cũng cứ nghĩ - để Sấm lại ra tiếp tục hoạt động, không thì Tô phải tìm hết cách để liên lạc với Sấm trong những ngày ở Sở mật thám đây, dặn thêm Sấm cách cung khai, rồi nếu có bị xử án thì cũng nhẹ hơn Tô, một hai năm tù là cùng thôi! Sấm sẽ bị án nhẹ. Sấm ra tù lại tiếp tục hoạt động, những công việc đó đều là việc đường dài! Trước mắt, Tô phải làm sao biết được tình hình sức khỏe của Sấm và của anh thợ trẻ em họ Sấm kia. Làm sao cả anh và Sấm càng giữ được tinh thần hơn. Đối với Sấm, dù sao cũng chỉ là lần đầu bị bắt. Bao nhiêu chuyện, bao nhiêu kinh nghiệm chịu đòn, cung khai, ở tù và đi đày mà Tô đã kể, đã dặn, đã truyền cho Sấm, vẫn chỉ là những chuyện, những kinh nghiệm chưa kinh qua thực tế. Mà trong cuộc chiến đấu này, dưới những sắt thép, lửa điện và sự đói khát, đau đớn không thể nào tưởng tượng thấu được mà quân thù dội xuống da thịt con người thì con người phải có một sức mạnh đặc biệt lắm mới thắng nổi, mới vượt lên được. Cái sức mạnh đặc biệt ấy không phải chỉ riêng Sấm cần có, cần được trang bị chu đáo, vận dụng quyết liệt, mà cả Tô nữa. Phải! Cả Tô nữa không thì...

Tô thở dội lên, tự nhủ:

- Không thì lại chủ quan đấy! Mà chính mày lại là trước nhất chủ quan đấy Tô ạ!

Chợt Tô rùng cả người và lại thấy mặt tối sầm. Bất giác Tô nhỏm dậy nhưng không được, Tô chỉ đủ sức nghiêng nghiêng mặt và nghển miệng lên cho khỏi bết vào bãi máu nhờn mặn đương sặc ra. Không thể nén được sự hoảng hốt, Tô kêu hẳn lên thành tiếng:

- Lại ra máu rồi! Sao lại ra máu thế này?!...

Năm kia, Tô đương hoạt động ở Hà Nội một buổi sáng dậy vừa bước xuống giường, Tô cũng tối sầm cả mặt, rồi máu thổ ra đầm đìa cả quần áo chăn chiếu. Đoàn thể được tin, đình ngay mọi công tác cho Tô, bắt Tô phải đi chiếu điện lại rồi phải nghỉ uống thuốc. Ra Hải Phòng, cả mùa rét năm ngoái, Tô không sốt lắm và cũng không ho nhiều, không thấy đau ngực quá cơ mà?! Bây giờ Tô lại ra máu, như thế là phổi lại bị phá hay vì dạ dày, vì ruột?!

Cơn rét đã đến, người Tô run lên, ruột gan như bị gò bị rút, Tô lại nghĩ đến phải làm sao mau chóng được sang đề lao. Sang đây, không phải để Tô trốn đòn Mật thám. Chúng nó mà chưa rút ra được các mối manh và công tác của Tô, chúng nó còn tra tấn Tô. Hơn nữa, có khi lập xong hồ sơ tư tòa, xử án Tô rồi, chúng nó vẫn cứ lôi Tô ở đề lao ra Sở mật thám mà đánh, nếu chúng nó bắt được một đồng chí, một cơ sở nào dính dáng đến Tô, hay chúng nó lại điều tra ra được một đầu mối mà chúng thấy Tô có liên lạc. Sang đề lao, dù Tô ốm nặng rồi bị giam riêng xà lim, Tô vẫn liên lạc được với anh em, với chi bộ nhà tù. Chi bộ sẽ săn sóc Tô, mà trong cảnh ngặt nghèo sẽ rất khó khăn, nhưng về mặt tinh thần Tô sẽ được nhiều sự giúp đỡ còn quý báu gấp trăm gấp nghìn. Tô sẽ lại được sống cái đời sống không thể nào đứt quãng được của một đảng viên được sinh hoạt Đảng, lại công tác, lại chiến đấu...

- Phải! Rồi đây dù bị án năm năm, mười năm hay hai mươi năm, khổ sai, hay cấm cố, và bệnh ho lao của ta có tái phát, phổi lại bị phá, thì giờ đây ta cứ phải sống và sang được đề lao cái đã.

Tô quên bẵng đi, lại áp mặt xuống ván sàn bê bết máu mà thều thào nói với mình. Mùi tanh, gây, mằn mặn, nhờn nhờn càng xộc lên óc Tô, càng như cào thêm ruột Tô ra. Tô đã nghiến chặt hàm răng và cố gợi ra những mùi vị khác như của bạc hà, của quế chi, của chua me, mà vẫn không làm sao át đi được.

Tô càng rét, Tô vừa run vừa thở. Không! Tô rên! Tô nói mê. Tô kêu u ú, sằng sặc. Tô biết mình kêu u ú sằng sặc mà đành chịu. Tất cả cơ thể trong người Tô khô cháy như bị đốt, bị nướng.

Giữa lúc Tô bị ngất đi ấy, khóa cổng sắt to lại mở lạch xạch. Tây cậu khịt khịt mũi và con chó móm xám xám vằn vằn của nó thở rin rít đi vào khu xà lim. Cánh cửa sắt nhỏ mở, dãy xà lim chính cũng xoang xoảng động khóa. Tây cậu lại đích thân lấy người lên buồng tra.

Đã mười giờ đêm.

*

Người trước nhất bị gọi lên buồng tra là vợ Sấm và thằng bé con phải ẵm. Hai mẹ con ôm nhau ngồi dưới chân cái bàn có hòm quay điện. Hồi mười giờ đêm vợ Sấm đương giã bột cho con thì ô tô mật thám đến nhà gọi đi. Phó cẩm Môê thân đến nhà Sấm. Lúc lên ô tô, tên này ngồi cạnh vợ Sấm mà hỏi các chuyện, các việc. Đến Sở mật thám Môê dẫn vợ Sấm vào buồng giấy riêng của y. Y kéo ghế mời vợ Sấm ngồi, bắt tên adăng ta bưng nước chè hột hãm ở phích đến mời vợ Sấm uống. Hơn một tiếng đồng hồ chị ngồi trước bàn giấy của tên phó cẩm chính trị. Nó nói tiếng ta có phần lại còn sắc cạnh hơn cả người ta và cứ ngọt như mía lùi. Nó hỏi cả đến chuyện các con bé của vợ chồng Sấm, từ hôm Sấm bị bắt, chúng nó lên sởi đã được chữa chạy như thế nào. Trong nhà công nợ ra sao? Tiền gạo lứa chịu hết bao nhiêu? Và chị Sấm có mang lần này như thế có ăn được không, hay vì lo nghĩ về chồng nên hốc hác như thế?!

Chị Sấm ngạc nhiên quá sức, có phút tưởng như không còn thể giấu giếm nổi điều gì! Nhưng đến gần mười hai giờ khuya tên cẩm chính trị vẫn không biết gì thêm về những công việc và những mối liên lạc của Sấm cũng như của Tô, ngoài những cái đã vỡ lở khám xét ra là những truyền đơn và sách viết cùng với hòm đồ in giấu dưới chân cột mà Tô đã nhận cả. Còn Sấm quen Tô từ bao giờ chị không biết. Những hoạt động gì của hai người chị lại càng không biết. Thỉnh thoảng Tô có đến nhà chị thì không bao giờ Tô cho vợ chồng chị biết ở đâu đến, về thì về đâu. Còn như việc chị mời Tô ăn uống ở nhà vợ chồng chị là vì chị thấy Tô thật thà, Tô quý mến các con chị, và Tô cũng là bạn thợ nghèo, xa nhà xa cửa, không ai thân thích ở Hải Phòng này.

Cuối cùng Môê đã phải bìu bĩu cái miệng, cười và hất hàm gọi Tây cậu vào để mời bà Sấm sang buồng bên! Thằng bé ôm trong lòng mẹ vẫn ngủ ngon. Chị Sấm xốc con lên vai đi theo Tây cậu, trống ngực chị thình thịch, chị bủn nhủn cả người. Cái thai lại máy, nó cựa đánh ục trong bụng chị. Chị kêu thầm lên:

- Các con ơi! Chúng nó sắp ăn gan uống tiết cả mẹ con ta đây. Thầy thằng Vang ơi! Bố Sấm nó ơi!...

Nhưng, người bị đưa vào buồng tra mà chị Sấm hồi hộp đón đợi lại là Tô chứ không phải là Sấm. Bước chân Tô liêu xiêu, thằng Phệ đi kèm bên Tô, thỉnh thoảng lại phải xốc nách Tô, giữ cho Tô khỏi khuỵu xuống. Hai cánh tay Tô vẫn bị xích quặt ra đằng sau. Tô mặc mỗi cái quần đùi đen của Sấm nhường cho vì quần may gạn quá, bó ních lấy đũng Sấm. Cái quần đã rách xoạc như bị xé. Cái áo may ô mướp ra, bê bết máu, chỉ giữ được cái quai đeo lấy bả vai của Tô tím bầm bầm, còn thì xơ ra. Mặt mày Tô sưng húp. Miệng mũi vêu vao cứ từng mảng bệt máu.

Trong khi chị Sấm còn ngờ ngợ, Tô bước đến trước cái bàn chỗ chị ngồi ôm thằng bé rồi mà Tô vẫn như không biết gì cả. Tô đã không nhìn mẹ con chị, mà cả khi chị nhổm lên để nhận Tô cho được rõ hơn, Tô cũng cứ trông đi đâu đấy. Tây cậu phải kéo giật Tô lại, túm lấy bờm tóc của Tô, dúi đầu Tô xuống chỗ chị Sấm ngồi, vừa quát lên:

- Mẹ trẻ mày đã đến đấy!...

Hình thù, gương mặt và cái hơi hướng thân thiết của vợ con người đồng chí đột nhiên hiện ra ở trước mặt Tô dưới ánh đèn đỏ ngầu và chói rực, làm Tô giật thót người. Tô chớp chớp, hé mở cặp mắt như có kim băng, có gai nhọn gài vào hai mi, Tô cố trông giây phút đoạn nghiến răng tự nhủ:

- Cả vợ con Sấm cũng bị bắt!

Tô chưa kịp đứng thẳng lại thì chị Sấm đã òa lên gọi:

- Anh Ba ơi là anh Ba ơi!...

Tây cậu cười sằng sặc:

- Thương nhau đến thế cơ à? Được! Tốt lắm! Tốt lắm! Cứ khai đi! Cứ khai đi!...

Thằng Phệ xông đến toan đánh chị Sấm, cấm không cho nói thêm, Tây cậu gạt nó đi:

- Mày ra kia xem lại cái dây thừng ở móc sắt cho tao. Rồi mày gọi con Lu Lu của tao vào, bảo nó chịu khó chờ thêm một lúc nữa. Mày lấy thêm cho tao chai cốt nhắc và bình nước đá nữa. Khi nào quan phó cẩm đi rửa mặt xong thì mời quan sang.

Tô không chịu ngồi xuống sàn gác, cứ đứng ở góc tường.

Tô gần như không thấy rét, không thấy choáng váng và cũng không thấy cả mệt nhọc, đau đớn, chói buốt gì nữa. Mặc dầu ánh đèn đỏ càng như mũi tên nhoi nhói vào mắt Tô, Tô vẫn nhìn thấy rõ cả cái thước đồng ba cạnh để bắt người ta quỳ lên bỏ ở một chân tường. Gương mặt với từng nét từng vẻ của chị Sấm lại càng rõ hơn. Tô thấy cả hàng mi mắt của chị đương xót xa bỗng dịu đi, cúi nhìn thằng con khi nó cựa quậy dụi dụi cái đầu chốc bôi chạt phẩm lục vào người chị. Vừa được chị vỗ vỗ rung rung, nó liền chóp chép cái miệng đoạn lại nằm yên, gương mặt vẫn cứ hơn hớn. Tô nhìn thấy cả cái dái quả ớt của nó cũng bôi phẩm. Tô nghĩ đến cái lúc nó khóc nức khóc nở, bắt đền mẹ sao lại bôi xấu đi con vít vít làm giống của nó. Tô phải đưa tiền cho chị mua kẹo về đền, nó cũng không nghe. Tô nhìn cả mảng yếm của chị Sấm bị ố xám vì cái đầu chốc của thằng bé.

Chao ôi! Cái thằng chó con mà lần nào Tô đến nhà cũng phải ẵm, phải chơi, phải đùa với nó này! Chính thằng này một lần đã bắt đền bắt vạ mẹ một trận rất ghê. Vốn khi có quà bánh hay ăn uống thứ gì, chị Sấm cũng phải cho nó hai tay cầm hai thứ, hay mỗi thứ phải hai chiếc. Như khoai phải hai củ, chuối hai quả, ngô hai bắp, mía hai đẫn, bánh đúc hai tấm, cơm xới đầy bát với đậu phụ, thịt kho, dừa kho hai miếng... "Hai" đã thành cái lệ của thằng bé.

Chuyến ấy chị Sấm đau một bên vú, phải cho nó ăn thêm bột. Một đêm chị đi làm tầm khuya về, không kịp quấy bột, phải cho nó bú ngay. Thấy tiếng mẹ về nó đương nằm với cái chị liền òa lên khóc. Nhưng vừa được miếng bú nó nín ngay, rồi "cha cha bà bà" cười tít đi đùa với mẹ. Tô đêm ấy ngủ lại ở trong buồng với Sấm. Tiếng hai mẹ con nậng nịu thơm tho nhau càng làm Tô khó ngủ. Chợt thằng bé cằn nhằn, giãy đạp rồi khóc. Người mẹ phải vỗ vỗ rồi đưa nó ra ngoài võng ru, mặc dầu giời đương nổi gió rét. Người mẹ ru giọng đã khản rồi mà thằng bé vẫn không nín. Nó khóc càng to, càng như đánh vật với mẹ. Thì ra nó đòi bú thêm vú nữa. Người mẹ càng bịt, càng giấu cái vú đau, thằng bé càng dụi, càng húc đầu vào. Nó trằn, nó rờ cả ra lưng đòi cái vú hai, và càng trằn càng rờ càng tìm nó càng khóc thét lên vì tưởng mẹ giấu cái vú hai ấy ở lưng. Khuya rồi.

Thằng bé đã ngáy khò khò mà Tô vẫn không sao chợp mắt được. Tô lại nghĩ đến ngày Tô ốm về ở nhà quê. Một buổi trưa nóng bức, Tô trải chiếu xuống đất nằm ở gần bậc cửa, mẹ Tô ngồi vá quần áo ở mé chiếu. Chợt mẹ Tô luồn tay gãi gãi ở trong yếm rồi sau trật cả yếm ra mà gãi cuồng lên:

- Rận quỷ rận ma gì mà nó cắn như chó cắn thế này? Tô ơi! Tô ơi!... Mày tinh mắt mày tìm mày bắt hộ bu cái con quái này nào!

Tô nghển nghển người lên gối đầu lên đầu gối mẹ, giơ cái yếm của mẹ lên tìm rận. Nhưng có rận chấy gì đâu! Đó là một mũi cỏ may may vào cổ yếm lúc mẹ Tô đi bắt cua mà bà càng gãi càng cuống thì càng bị đâm bị ngứa.

- Úi lêu ơi là lêu! Con quái nó đây này!... Dêu mẹo ơi! Dễ nó bằng cái hột ngô ấy! Làm gì mà nó chả cắn, làm bà lão phát điên phát cuồng.

Mẹ Tô cuống quýt xòe bàn tay ra để đón xem cái con quái ấy. Nhưng Tô cười ré lên. Còn bà nheo mắt mãi mới nhìn ra cái đầu cỏ may như mũi kim mũi dằm ở giữa lòng bàn tay mình, thì bà cũng cười vừa chửi yêu Tô. Chợt Tô cậy cậy cái đầu vú chỉ còn là một núm thịt thâm lay lứt dính vào cái làn da bèo nhèo chảy xệ ở lồng ngực trơ xương của bà mẹ:

- Sao đầu vú bu lại thế này hả bu?

- Lại còn làm sao? Chín đứa chó nhớn chó bé anh chị em nhà mày chúng nó nhay tao chứ còn làm sao? Vú tao bị đứt cổ gà ngay từ bận nở cái gái cả chị mày. Rồi đến cả mày, đầy một mồm răng rồi cũng còn kéo dài vú mẹ ra mà nhay suốt đêm!

Phía trên cái đầu vú bị đứt cổ gà của mẹ Tô kia còn có một cái sẹo to, da thịt ở đây lại sùi sùi như một mào gà tái xám. Nhìn vết sẹo này, nhiều lần các anh các chị Tô đã hỏi chuyện nhưng mẹ Tô đều không nói. Cả khi Tô hỏi cũng thế. Mãi sau Tô mới được người em gái mẹ Tô cho biết chuyện. Ngày mẹ Tô và bà dì nọ còn con gái, một năm đói quá phải bỏ làng theo một người họ lên vùng Bắc cấy thuê. Mẹ Tô vừa cấy nhanh lại vừa hát hay, một thằng chủ nhà nọ cứ gạ gẫm lấy làm nàng hầu. Thằng này nhà giàu, con một lão chánh tổng. Vợ cả nó hơn nó gần một chục tuổi, đẻ toàn con gái. Mụ đã phải cưới luôn hai cô vợ cho chồng mà vẫn không được con trai. Mẹ Tô cấy cho nhà nó chưa hết vụ thì sang làng khác. Thằng nọ cứ mò theo và nói với người em gái họ của mẹ Tô nếu dỗ được mẹ Tô lấy nó thì nó biếu hẳn bà ta một trăm bạc và kéo cho đôi khuyên vàng. Nhưng mẹ Tô nhất định không nghe vì giữa lúc ấy bà gặp cha Tô, yêu cha Tô, anh thợ mạ vừa khỏe mạnh vừa hiền lành chịu khó, lại là người cùng tổng, nhà cũng nghèo phải bỏ làng đi tha phương cầu thực.

Vết sẹo ở ngực mẹ Tô là vết kìm hờn thù của thằng chủ nhà nọ. Nó không lấy được mẹ Tô, nó thuê người đón đường mẹ Tô, dằn mẹ Tô xuống bờ ruộng cho nó cỡi lên hiếp. Hiếp xong, tự tay nó lấy kìm xẻo thịt mẹ Tô ra...

Thoáng giây, tất cả những sự việc và những kỷ niệm nọ làm Tô nghĩ ngay đến một cuộc tùng xẻo đặc biệt đương được chuẩn bị gấp rút và sắp diễn ra mà những người bị hành hình sẽ là Sấm, vợ Sấm và Tô - một cuộc hành hình mà cả ba người phải chịu đựng cũng chỉ vì không chịu khuất phục trước một sự hãm hiếp mà phản bội lại những niềm tin yêu tha thiết nhất của đời mình, phản bội lại cái lẽ phải, cái lẽ sống duy nhất của đời mình...

Đã có tiếng chân người xậm xịch lên cầu thang theo liền với tiếng bồm bộp thình thịch của con chó lài móm nhảy theo rống rít.

- Sấm đã bị giải lên!

Đúng Sấm. Thằng Nghênh mở cửa đẩy Sấm vào. Người công nhân lò nung này bước vào buồng tra, không những không choáng váng vì ánh đèn mà trái lại, như còn được cái ánh sáng gay gắt ngột ngạt này giúp cho nhìn rõ thêm. Sấm nhận ra vợ con ngay, và khi mặt Sấm vừa ngẩng lên thì cái nụ cười hiền hậu của Sấm liền nở ra. Cùng với nụ cười ấy, Sấm đưa mắt nhìn luôn Tô, rồi khi mắt Tô đã gặp mắt Sấm thì Sấm mới quay về nhìn vợ con, nụ cười càng sáng, càng tươi thêm.

- Mẹ con nhà nó đấy à?

- Đồng chí Tô đấy à?

- Không thể chết được đâu! Không nên lo sợ gì cả. Nhất định chúng nó không làm gì nổi chúng ta đâu!

Nụ cười và gương mặt ấy như gọi, như chào, như bảo với vợ con và người đồng chí của mình như vậy. Cùng tới phút đó chị Sấm cũng không những đã không hoảng sợ, vẻ mặt chị lại càng vững vàng quyết liệt hơn, tuy cặp mắt chị nhìn lại chồng cứ long la long lanh, và nhìn cứ trân trân như không thể dứt ra được.

Sấm cũng chỉ được mặc có mỗi cái quần đùi và quần cũng tướp ra như bị xé. Nhưng không hiểu Sấm bị những đòn đánh thế nào mà người sưng húp, mòng mọng, bầm bầm, cứ như bị phù sũng. Trông mặt Sấm lại càng thấy dữ dội. Một mang tai u lên, đen tím. Sống mũi như bị giập hẳn, miệng móp vào.

Tô đoán có lẽ chúng nó đã toàn tra Sấm bằng điện nặng và bằng cách treo ngược rồi cứ mặt, cứ đầu mà đấm. Kiểu đòn ấy là kiểu đòn lúc chúng cáu tiết, tay chân đã cuồng lên, mà người bị tra cứ nhất định không khai.

- Phải! Cứ nhìn nhau đi. Nhìn nữa đi mà dặn dò nhau bảo vệ cho bố lãnh tụ của chúng mày.

Tây cậu nghĩ thầm, cười lên khanh khách, túm bờm tóc của Sấm dằn ngửa mặt Sấm ra, giật giật về phía vợ con rồi về phía Tô:

- A lê, thằng Nghênh sang mời quan phó.

Cái thằng mặt đỏ tía có hai thăn thịt thây lẩy ở hai bên gò má như mặt người xiên lình đương ngồi quằm quặm nhìn lại Tô liền nhỏm dậy, cùng lúc một thằng mật thám khác lật đật chạy vào nói với Tây cậu:

- Bẩm quan thanh tra! Quan phó bảo hãy chỉ đưa thằng Tô sang buồng giấy quan thôi. Còn cứ để cho vợ chồng thằng Sấm ở đấy ạ!

Thằng Nghênh liền xô đến, đẩy dúi Tô, quát:

- Đi!

Chị Sấm nhổm lên, còn Sấm cau mày lại. Tây cậu vỗ vào lưng Sấm, huýt một tiếng sáo, cười cười bảo hai người:

- Tao cho hai vợ chồng nhà mày tự do đấy! Muốn sống ăn cơm hay lại muốn là cái giống ăn cứt, thì phải bảo ban nhau thế nào trong lúc này đi...

Giữa gian buồng rộng trơ trụi lủng lẳng những móc sắt, những dây thừng, và la liệt những chày cao su, roi song, thước ba cạnh, hòm quay điện, khóa... chỉ còn có vợ chồng Sấm và ánh đèn đỏ như máu. Cái thai lại máy, cựa đánh ục trong bụng người mẹ. Sự vắng lặng đột nhiên này chợt làm Sấm trợn người. Nếu Sấm không lầm thì Sấm thấy vợ biến hẳn sắc mặt. Chị như chớp chớp mắt, hoảng hốt nhìn Sấm.

- Bu nó chỉ tháng tám hay tháng chín này là đẻ phải không? Tự hôm tôi bị bắt nhà có vay, có giật ai được đồng nào không? Mấy con bé ốm đã khỏi chưa? Thằng Vang và cái Giông chúng nó vẫn đi làm hay đã bị đuổi rồi?!

Những câu hỏi nghẹn nghẹn ở trong cổ họng Sấm cứ chực rào ra. Cả nước mắt của Sấm nữa.

Môê truyền thằng Nghênh tháo xích cho Tô, hất hàm bảo nó đi ra, rồi lại thân kéo ghế mời Tô ngồi.

- Anh mệt lắm? Sao áo anh lại nhiều máu thế kia? Chúng nó báo cáo với tôi anh lại bị khái huyết phải không? Chà chà... cái phổi đã bị vi trùng Kốc đục thì rầy rà lắm! Tôi có được nghe, à quên, tôi có được nhớ một đoạn văn của một tờ báo y học Nga - Xô Viết nổi tiếng nọ định nghĩa về bệnh như thế này, anh thấy có đúng với khoa học biện chứng của Mác không? "Bệnh hay là sự đau ốm của con người là biểu hiện sự giao tranh hay là mối tương quan chống đỡ giữa con người ấy với vi trùng". Nếu như anh bị lao phổi thì mối tương quan chống đỡ giữa anh với vi trùng Kốc trong một hoàn cảnh như hoàn cảnh hiện nay, cũng khó giữ được cán cân nghiêng về anh đấy!

Môê nói toàn bằng tiếng Việt Nam, giọng rành rẽ và trang trọng như một giáo sư triết học, văn chương yêu nghề, lành nghề giảng bài. Cặp mắt Môê tuy chỉ hơi nheo nheo và cố ý làm ra vẻ không chú ý đến Tô lắm, nhưng Tô vẫn thấy luồng mắt ấy cứ một phút một xoáy vào người Tô rất sắc lạnh, quái ác. Không phải Tô sợ, Tô tránh nhưng Tô cứ nhìn lảng đi, trong khi ấy Tô vẫn không bỏ qua một vẻ một ý nào của nét mặt Môê cả.

- Vâng, thưa ông phó cẩm chính trị, hoàn cảnh này thật là vô cùng nguy hiểm cho tôi với bệnh lao phổi. Ông đã biết rõ thế mà ông càng cứ cho tra tấn tôi một cách hết sức dã man độc ác.

Tô dẽ dàng nói. Môê nhún vai cười:

- Sao anh lại không tự trách mình trước! Chính anh là người đã đặt những kẻ tùy thuộc của tôi vào một tình thế không thể xử sự khác hơn được? Anh cố chấp quá! Anh cố chấp đến mức không còn chịu nhận ra một điều đã quá hiển nhiên mà lần trước tôi đã nói với anh, là các anh đã đi vào một con đường mù quáng. Các anh đã bị lừa và chịu xỏ mũi một cách không còn chịu suy nghĩ gì nữa!

- Thưa ông, chân lý mà chúng tôi bảo vệ và chiến đấu hy sinh đến cùng để bảo vệ nó, các ông trước sau vẫn không thể nào hiểu nổi, hoặc là cố tình không hiểu và xuyên tạc đấy thôi!

Nghe Tô nói, Môê gật gật đầu rồi cười:

- Hà... hà... chân lý! Chân lý! Phải, chân lý rành rành giữa ban ngày mà tôi đã cố tình không hiểu và còn xuyên tạc nữa! Giữa ban ngày tháng chín năm 1939, Stalin và Môlôtốp nhân danh Đệ tam quốc tế đã bán ngon máu và lòng tin của cái gọi là phong trào vô sản quốc tế cho một đối phương mà các ngài ấy không ngớt miệng chửi là kẻ thù số một của xã hội chủ nghĩa: Đức quốc xã! Sự thật ấy nếu cứ đúng chữ mà gọi thì đó là một cuộc đầu hàng và phản bội chuẩn bị khá chu đáo cũng như những cuộc đầu hàng phản bội nổi tiếng khác trong lịch sử thôi, để trong bầy chó sói không những không mất mà lại còn được thêm những phần thịt béo bở, nhưng đó là những chữ có lẽ tôi đã dùng một cách không được "sạch sẽ" nên mới gọi cái hiệp ước Nga - Đức năm 1939 là một cuộc đầu hàng và phản bội, chứ các anh là những nhà mác xít và triệt để cách mạng chắc sẽ gọi bằng chữ khác?!

Nụ cười của tên phó cẩm chính trị càng ngạo nghễ. Môê chỉ cười bằng cặp mắt nheo nheo loang loáng nhìn Tô.

- Lại khiêu khích! Lại khiêu khích và lại mở một cái sập để kéo những người cộng sản vào. Chúng mày cay vì "nước cờ" này của Liên bang Xô viết chúng tao lắm đây! Rồi chúng mày sẽ phải mở to cặp mắt chúng mày ra xem Stalin, Liên bang Xô viết và Đệ tam quốc tế chúng tao sẽ chiến đấu tiêu diệt chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa đế quốc của chúng mày như thế nào. Còn đầu hàng và phản bội, thế thì chỉ có những công việc ăn cắp buôn bán, lường đảo, xâu xé của một bọn ngang nhiên làm đồ tể trước quần chúng Pháp và cả thế giới, những công việc của chính phủ Đalađiê trước kia trong vụ ký hiệp ước Muyních, và mới đây của chính phủ Râynô, việc Pari tuyên bố bỏ ngỏ, việc đón quân đội phát xít Hítle kéo vào chiếm đóng toàn nước Pháp... là chưa được gọi đúng chữ! Và những chữ ấy phải gọi là tín nghĩa, là chính trực, là trung thành, là quang minh chính đại, là "chiến thắng", là "làm quang vinh cho dân tộc Pháp", "cho lịch sử cách mạng Pháp"?!

Tô đã nghĩ và toan hỏi lại Môê những câu trên đây. Nhưng Tô thấy không nên đẩy Môê đến chân bức tường phát bí phát khùng, mà phải bình tĩnh và kiên nhẫn tranh thủ thời gian lúc này xem xem bọn chúng sẽ giở ra những mưu chước gì và định làm gì để rồi Tô liệu bề tìm cách bảo vệ cho vợ chồng Sấm. Thấy Tô có vẻ trầm ngâm, Môê liền gật gù:

- Nhưng mà các ngài tối cao lãnh tụ Stalin và Môlôtốp của các anh không thể tọa hưởng phú quý lâu dài mãi ở điện Cơremlanh đâu. Lừa lọc sao được quân đội quốc xã với lãnh tụ cừ khôi là Hítle của họ? Và rồi kẻ nào gieo gió thì phải gặt bão. Chỉ mai kia cơn bão táp khủng khiếp sẽ giội lên đất Nga Xô viết. Cái đất mà các anh gọi là những "thành trì cách mạng thế giới", là nơi nhân loại với giai cấp vô sản Nga đã thực hiện được giấc mơ từ ngàn năm xưa của mình trên một phần sáu quả địa cầu. Cái xứ sở Xô viết thiêng liêng của các anh ấy sẽ được nếm những hậu quả không sao trước được của cái gọi là chiến thuật cách mạng của ngài Stalin, và các anh sẽ được thấy thế nào là sự vững vàng của cái gọi là công cuộc kiến thiết xã hội chủ nghĩa...

Tô vẫn im lặng.

"Nghĩa là nước Nga sẽ phải chứng kiến một cuộc "chiến thắng vẻ vang" thứ hai như kiểu của Nã Phá Luân vĩ đại hoàng đế mà chúng mày tự hào vô cùng chứ gì? Đây mới là bài học lịch sử thứ nhất. Còn bài học thứ hai của cuộc đại chiến 1914 - 1918 nữa! Bài học và là chân lý của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga, của sự kiến thiết xã hội chủ nghĩa thắng lợi mà chúng mày đương tìm hết cách xuyên tạc và rỉa rói kia! Nhưng vẫn chưa đủ đâu! Lại còn bài học thứ ba rồi đây sẽ mở những trang rực rỡ, nhất định là như thế, với phong trào cách mạng thế giới đứng đầu là Liên Xô trong cuộc chiến tranh này. Phải! Nhất định là như thế, phong trào cách mạng thế giới, đứng đầu là Liên Xô sẽ lại thắng lợi trong cuộc chiến tranh này. Và chân trời tương lai của nhân loại sẽ còn mở rộng nữa với cuộc đấu tranh của các dân tộc bị áp bức vùng lên!"

Thấy mắt Tô quăng quắc trán Tô hơi nhíu lại, tên phó cẩm chính trị càng đắc ý. Nhưng y vẫn cố kìm sự bộc lộ khoan khoái của y. Tô thấy rõ Môê càng cố ý tỏ rằng đối với Tô, y có một thái độ rất rộng lượng, thái độ của một kẻ tự cho mình là cao cả, khinh thường hết cả mọi người... Môê vẫn trầm giọng nói, gọi Tô bằng tiếng Pháp rồi lại bảo Tô bằng tiếng Việt Nam:

- Anh Tô, người trai trẻ hoạt động mà tôi đặc biệt chú ý, chiến tranh sẽ kéo dài với những tàn phá những tai ương mà nhiều người không thể tưởng được. Sinh hoạt đâu đâu cũng sẽ khó khăn vô cùng. Nhưng dù thế nào thì thế, Đông Dương với sự có mặt của người Pháp, với những kinh nghiệm chính trị của người Pháp, đặc biệt là với sự cương quyết và sáng suốt của nhà cầm quyền Pháp trước bất cứ biến cố nào, Đông Dương vẫn sẽ được và phải được bảo đảm về mọi mặt trị an, hoạt động làm ăn. Và Đông Dương vẫn là một xứ thuộc địa thịnh vượng, vững vàng của chính quốc Pháp. Đông Dương cũng sẽ đóng góp những phần tích cực đáng kể của mình vào công cuộc phục hưng này. Tất cả những địa phương nào, tất cả những người dân bảo hộ nào đã góp công góp sức của mình vào thế nào cũng được chính phủ dành cho những phần thưởng thích đáng. Một địa vị và một đời sống đặc biệt sẽ ưu đãi họ...

Khói thuốc lá thơm sực nức trước mặt Môê. Cặp mắt nheo nheo của Môê nhìn Tô hoàn toàn thành một cặp mắt rắn:

- Phải! Tôi đặc biệt chú ý đến anh. Tôi chú ý đến anh không phải chỉ vì sự thông minh của anh mà chính vì anh khác hẳn những thằng đồng chí của anh, chúng nó vừa ngu dốt, vừa cơ hội, tư cách rất hèn kém. Tôi đã đọc kỹ bản hiệu triệu của Thành ủy Hải Phòng do anh thảo và những cuốn sách a - b - c mác xít anh dịch ra từ tiếng Pháp. Tôi được biết cả trong những ngày ở Côn Lôn anh cũng rất hiếu học. Tôi quý cái tinh thần này của anh vô cùng. Vì thế tôi càng phải nghĩ nếu anh biết đem tài năng và tinh thần đó làm việc cho chính phủ mà tôi biết rõ có nhiều kẻ rất tầm thường anh rất khinh bỉ chúng, nhưng chúng lại được thật là sung sướng. Sự sung sướng và một đời sống được tuyệt đối bảo đảm như thế chính ra phải là phần của những người như anh. Sự am hiểu về thời cuộc và trình độ chính trị của anh sẽ phân biệt anh khác hẳn với những loại cạo giấy, loại tùy phái quan lại hèn kém. Những công việc thích đáng sẽ dành riêng cho anh, một người thanh niên lỗi lạc, một người tư chất thông minh, một người mà chính phủ Đông Dương sẽ trọng dụng ưu đãi vào hạng trí giả, học thức và chính trị cao của xã hội...

Dù chỉ nói thôi nhưng phải đóng cái lớp kịch khá dài, khá công phu nên cũng mệt, Môê lại phải uống luôn một nửa cốc rượu ngọt pha nước đá nữa. Gương mặt y càng hừng lên. Trong cặp mắt sáng gian quyệt, vẻ hau háu rình mò cùng những dã tâm của y càng lộ rõ.

- Hỡi Đức chúa trời của tôi! Tôi muốn nói gì với thằng khốn nạn này thì nói, nội đêm nay tôi cũng phải rút ra không được tất cả thì cũng phải là một phần bí mật của sự hoạt động của nó. Nếu không cái thằng Mặt đỏ cộng sự với tôi, - cái con trâu điên lúc nào cũng đằm trong vũng rượu mạnh kia, - nó ở Uông Bí về kịp thì một là nó sẽ làm hỏng việc của tôi, hai là nó cướp mất cái công của tôi!

A! Thằng Mặt đỏ phó cẩm chính trị đối thủ của Môê. Nếu như Tây cậu khét tiếng hung ác, thì Mặt đỏ còn làm người ta ghê sợ hơn vì những trận đòn hiểm độc của y. Mặt đỏ tra tấn người không bao giờ để lại dấu tích. Y toàn đánh đòn "âm" và đánh rất dai dẳng, tự mắt y, tự tai y, tự tay y theo dõi, xem xét, định đoạt cho sự chết đi sống lại của người bị tra tấn. Mặt đỏ chỉ có đánh và đánh. Những tiếng độc nhất của Mặt đỏ khi người bị tra tấn quằn quại trong tay hắn, là tiếng thở hồng hộc, hừng hực. Đôi lúc Mặt đỏ đã cười, cái cằm xệ của y giật giật hẳn lên. Y cười ngay trước mặt tên chánh cẩm và cả trước mặt Môê nữa, để chế giễu cái mà Môê tự hào là thủ đoạn chính trị và khoa học tâm lý. Môê tím ruột lại nhưng cứ phải làm ra như không để ý gì đến Mặt đỏ. Chẳng gì Mặt đỏ cũng là cựu trào ở Sở mật thám Hải Phòng này. Lúc Môê còn là thanh tra hạng bét với hai mươi nhăm hai mươi sáu tuổi đầu, thì Mặt đỏ đã là thanh tra ngoại hạng và ngoài bốn mươi tuổi. Nếu Mặt đỏ chỉ có được cái bằng tú tài thôi, và Mặt đỏ được lòng hơn nữa bọn tay trong của phủ Toàn quyền và Sở mật thám Đông Dương, thì Mặt đỏ đã lên chánh cẩm và đương hét ra lửa ở một tỉnh quan trọng khác nào đó rồi!

- Không! Nhất định đêm nay những điều khai quan trọng về sự hoạt động của thằng Tô khốn nạn này phải rơi vào tay ta, và những điểm căn bản của hồ sơ tư sang tòa án để làm tội nó cũng như hồ sơ đệ lên Hà Nội, phải do tay ta lập nên. Tình thế như lửa đổ dầu rồi! Vận mạng của cái xứ thuộc địa xa xôi trơ trọi là xứ Đông Dương này đương như sợi tóc treo ngàn cân trước các đạo quân cướp