Khi Đứa Con Ra Đời Chương 6

Bà Cam vẫn phải gỡ gỡ tay vợ Sấm. Còn vợ Sấm thì càng thấy đau đớn, khổ cực hơn cả ngày trước ở sở mật thám mình bị tra tấn, khi bà Cam cứ bẻ thêm nửa cái bánh ngô nữa cho thằng con mình:

"Đi vay tiền vay gạo đã không được, lại còn mất quà! Bụng bảo dạ như thế, vợ Sấm lại cố vắt tâm vắt trí ra xem còn cách gì chạy vạy cho bà Cam lấy năm mười đồng hay mấy ống cân gạo được không.

"- Mẹ nó nhớ chứ?! Mẹ nó nhớ đấy chứ?!". Đó là mấy lời cuối cùng khi Sấm ra đi căn dặn vợ phải chăm sóc các bà con anh em bạn Hải Phòng đi tù với mình hoặc đã chết hoặc không được trở về đây, phải công tác ở tỉnh khác. Riêng đối với nhà Cam, Sấm thấy mình mắc thêm một phần nợ này nữa: Quất là người đầu tiên tuyên truyền giác ngộ Sấm rồi giới thiệu và kết nạp Sấm. Khi Quất bị bắt, Sấm đã phải đấu tranh tư tưởng với mình rất quyết liệt, vì thấy chung quanh nhiều người cũng bị bắt, dắt dây làm mấy chi bộ và tổ Đảng, bị khai bị phá. Sấm đã nghĩ sự hèn hạ chính là ở Sấm trước nhất, nếu Sấm khiếp sợ đến mức mất cả lòng tin ở các đồng chí, ở tổ chức của mình! Thế rồi một tháng, hai tháng, rồi một năm, Sấm chỉ bị đứt liên lạc chứ không việc gì cả. "Rồi tin các đồng chí Côn Lôn đưa về: Quất đã chết. Sấm ân hận vô cùng không đi được hôm giỗ Quất. Và Sấm càng muốn phát khóc khi Tô về chắp lại mối với Sấm, thì việc thứ nhất Tô cho Sấm biết là Quất đã kể chuyện về Sấm cho Tô nghe, và cuối cùng trước phút hấp hối, Quất đã giới thiệu với Tô báo cáo về tổ chức, xác minh đảm bảo mọi mặt cho Sấm. Khi Sấm nghe tin Cam bị bắt đã rất mong gặp Cam. Nếu Cam bị kết án nhẹ thì cũng lên ở Sơn La với Sấm! Ngờ đâu Cam đang chuẩn bị tinh thần để đi Côn Đảo, thì Nhật đảo chính Pháp, Cam đã chui cống ra thoát khỏi Hỏa Lò Hà Nội.

- Nó chỉ về nhà một lúc chập tối đưa ông gói thuốc lào và hai phong bánh khảo, đưa mẹ bộ quần áo tù của mình bảo giữ cho mình làm kỷ niệm, và dặn mẹ trông nom ông, bảo ban thằng Côn phải theo đòi anh em hoạt động hơn nữa...

- Thế cậu ấy không được về Hải Phòng thì cũng chỉ công tác ở Quảng Yên hay ở Hải Dương, Kiến An chứ? - Vợ Sấm đã gặng hỏi bà Cam và phàn nàn làm gì Cam phải đi vội vàng như thế?

Bà Cam lại càng ân hận không chịu cố giữ Cam ở lại một đêm, ăn ở nhà bữa cơm rồi muốn đi đâu hoạt động thì đi. Còn vợ Sấm lại càng nghĩ ngợi vì cảnh nhà bà Cam, ông cụ bị ốm đã lâu, có thằng em Cam đi làm cho một hiệu Khách bắt đầu thạo nghề, kiếm được mỗi tháng mươi lăm đồng đỡ nhà thì xưởng lại đóng cửa, hàng tháng nay không đâu gọi làm cả.

Bà Cam đi vội ra ngoài ngõ. Nhưng bên tai vẫn cứ văng vẳng tiếng khóc lóc kể lể của một bà họ nhà Sấm. Ông chú ruột Sấm đã nhập quan. Bà con đi xin được mấy tấm ván giàn giáo trong sở Xi măng, không hiểu thợ cưa, đóng thế nào mà lại không vừa, mà ông cụ cũng không phải là người cao lớn quá khổ. Bởi vậy phải đặt ông cụ cong người, rồi cuối cùng gập cả cổ mới lọt. Ông cụ chẳng bệnh tật gì cả, người nhà đã tưởng ông cụ ngủ mệt như những ngày đi làm đá trước đây trong sở. Người em Sấm phải nuôi chú thất nghiệp hai năm ròng rã. Tới nay đành chịu; vì cả anh cũng không có việc làm, vợ con đều đói. Ông cụ thấy thế đã bỏ nhà đi hơn một tháng, hai cháu dâu tìm được về hôm kia; hôm qua ông cụ kêu mỏi, uống bát nước râu ngô buổi chiều, qua đêm thì đã...

Đậy ván thiên lại, người em Sấm thở không ra hơi, cố dận và đóng đinh chan chát. Bà Cam nghe mà chói cả ngực, chả nhẽ lại chào mọi người đi ngay, nên phải ngồi nán lại từ lúc hai giờ đến bây giờ, và thỉnh thoảng lại phải nhìn cái khổ mặt của người em trai Sấm sao mà giống ông chú như tạc. Cũng gầy sắt, cũng mũi gồ, cũng miệng hơi vẩu và cũng xanh xao hốc hác quá thể...

Bà Cam ra đường cái, đi qua bãi than,... qua cổng nhà máy,... qua cầu, qua con sông nước đã rút, ứ đọng bùn rác,... qua cái vườn hoa đầy những ăn mày, những hàng đồng nát bao chè, và những người đi móc cống móc rãnh, bới xỉ bới rác.

Quãng đường này ngày xưa, Quất vẫn đi về. Rồi đến Cam. Khi mới lấy nhau, bà Quất thường xách cơm nhà đưa đến chờ ông Quất ra cổng lấy; gặp kỳ tiền ông Quất cứ ép bà ăn bát phở, bát chè đỗ đen hay uống cốc thạch cốc nước chanh đá, nhưng chẳng bao giờ bà chịu ăn uống cả! Rồi hôm được tin Tây cậu đưa Cam về nhà máy và bắt thêm người, bà đã tức tốc sang hỏi thăm các người làm xem Cam có khai báo ai không, và Cam có sút lắm không. Thoạt tiên bà đã sạm cả mày mặt và đau đớn như bị rút gan rút ruột nghe nói bọn mật thám bắt đi thím Coóng. Nhưng sau mọi người đều cùng nói với bà rằng thằng Cam nhà bà đã bị đánh ngay ở dưới hầm lò nung, vêu vao, sưng tím, sưng bầm thêm cả mặt mũi, nhưng Cam một mực lắc đầu không chịu nhận ai, thì bà Cam mới như trút được gánh nặng.

⚝ ✽ ⚝

Ông cụ Cam bỏ cơm và nằm liệt giường không phải vì đau bệnh hay ốm yếu gì cả... Nhà cụ hàng tháng nay hôm thì đứt bữa, hôm thì ăn cháo ngô, cháo cám chia nhau từng bát, vậy mà khi vay giật được tiền được gạo, bà Cam lại thổi hẳn một niêu cơm để bố chồng và thằng Côn ăn, hỏi rằng ông cụ không nghĩ ngợi sao được. Ấy là trong nhà lại còn một đứa cháu lên bốn: thằng con Gái đen chửa "hoang" với Kiều.

Điều làm ông cụ càng về khuya càng trằn trọc là Cam và nhiều anh em khác đã vượt ngục về được đến nhà. Chỉ thoạt nghe tiếng đập cửa liếp và tiếng bước chân vào nhà, cái linh tính đặc biệt của ông cụ đã báo ngay với ông cụ: "thằng Cam". Rồi khi Cam ôm chằm lấy ông cụ, dụi dụi mặt mình vào cằm vào má vào râu ria ông cụ, thì ông cụ càng thấy rõ ràng mặt nó. Mặt cái thằng cháu đích tôn mà khi có nó thì ông đã bị mù, nhưng quái lạ sao ông cụ cứ thấy nó roi rói, hơn hớn ở trước mắt mình. Cũng như hễ nghĩ đến Quất thì ông cụ cũng chỉ tưởng ra cái thằng Quất cởi truồng mà bà lão nhà cụ mớm cơm, ông cụ thì lôi Quất xềnh xệch ra cầu rửa cạy bùn đất cóc cáy. Và không đêm nào ông cụ được trọn giấc vì Quất cứ quay ngang, xoay dọc, lắm lúc gác đánh thình bắp đùi vào ông cụ, chân quặt cả lên cổ ông cụ.

Rồi khi nghe tiếng súng uỳnh oàng, đì đoành, hai thằng Pháp Nhật bắn nhau, ông cụ liền nghĩ ngay đến cơ hội phá đề lao, cướp trại mà Cam với các anh em đồng chí của bố Cam, của Cam nhất định sẽ chớp lấy. Năm xưa, ngày Tây còn yên còn vững, ông đội Cấn cùng ông Lương Ngọc Quyến đã bảo nhau phá tan đề lao, cướp được tỉnh Thái Nguyên cơ mà. Nhưng chính vì thế mà ông cụ càng đau xót vô cùng. Nếu thằng bố Quất còn sống ở Côn Đảo! Phải, nếu Quất còn sống thì Quất không đóng ngay mảng, cũng sẽ cùng anh em cướp tàu, cướp ca nô mà về trong đất. Rồi thì tháng trước tháng sau cũng lại như Cam trở về nhà... với bố.

Ông cụ Cam lại tiếc, giá như bọn Chấn, Lương năm xưa ở Côn Lôn về đừng cho ông cụ biết tin Quất đã chết, hay hôm đó ông cụ đi vắng, cả nhà giấu biệt chuyện ấy đi, để cụ sẽ coi như là Quất không có thư từ hay nhắn lời gì về nhà vì đã vượt ngục hay vì liên miên bị giam cấm cố ở hầm xà lim. Như thế, đến vận hội này, ông cụ cứ vẫn chờ đón Quất về, nghe ngóng tin tức của Quất như các anh em đang hoạt động, có phải sung sướng biết bao!

- Ông ơi! Cách mạng đang chuyển mạnh, chuẩn bị và tiến hành võ trang khởi nghĩa từng nơi và sẽ tổng khởi nghĩa toàn quốc không lâu đâu.

- Thế mày đi chuyến này thì được đóng cán bộ cấp gì và liệu có đem quân về Hải Phòng không?

Người ông đã tự hỏi thầm câu đó, nhưng chỉ gật gật để nghe sâu một niềm tự hào như cối xay như lò lửa ù ù phừng phừng trong lòng.

Đứng dậy theo Cam ra bực cửa, khi buông tay Cam ra, ông cụ Cam lặng cả người và gọi hẳn lên thành tiếng.

- Quất ơi! Quất ơi... Hổ phụ phải sinh hổ tử chứ con à?!!

Bà Cam nước mắt đã giàn ra, nhìn người bố chồng rờ rờ lần lần lấy ba thẻ hương, châm vào ngọn đèn hoa kỳ rồi khập khiễng đứng lên vái trước ban thờ đoạn cúi đầu, chắp tay giơ cao một lúc rất lâu rồi mới cắm hương vào cái bát men da lươn, như thấy rằng bao nhiêu lời khấn và chí nguyện của mình cũng không đủ nói với cha ông tổ tiên dòng giống trong phút giờ này vậy...

Ông cụ Cam vẫn một mình trên cái chõng tre ở góc nhà. Niêu cơm bà Cam đi vay gạo về thổi hôm kĩa, hôm kìa ấy, ủ trong một bao tải để ở góc tường với đĩa muối giềng gần đầu chõng. Ông cụ nằm im, nghe từng bước đi, từng tiếng động của con dâu. Chờ bà Cam lại lên phố, đi khỏi nhà một lúc, ông cụ như con gà mái đang giữ được một mồi ngon, liền nghển ngay đầu, lồm cồm ôm cả cái đống chăn bao tải ấy lên, gọi Côn:

- Côn!

Côn chưa kịp đáp, ông cụ quát ngay:

- Mày mà không nghe ông thì ông mặc kệ mẹ con bà cháu nhà mày, ông đi ngay bây giờ.

Nghe ông cụ nghĩa là Côn phải ăn hai bát cơm, rồi để phần bà Cam hơn một bát, cho thằng cu cháu ăn lưng bát, còn ông cụ nhấp nháp miếng cơm vừng cạy niêu mà ông cụ bảo ông cụ chỉ ăn như thế là thấy vừa no vừa rất ngon miệng.

Chiều nay Côn lại cũng đi suốt từ sáng tới giờ mới về nhà. Côn vừa lên tiếng gọi: "U ơi!" thì lại thấy ông đón mình, nhưng không có cái bọc chăn to xù ôm ôm khỏi giường.

- Côn à...

- Ông ơi! U con sang bên Xi măng vẫn chưa về?

- U mày bao giờ về cũng được! Mày ra ngoài sau nhà, xem cái cây ổi ấy còn gì không?

Côn ngớ người ra:

- Ông à, trẻ con chúng nó vặt trụi ngay từ lúc quả còn bằng đầu ngón tay và chát xít ấy.

- Không, mày ra xem còn được cái búp hay cái lá nào thì hái hết cho ông.

- Ông làm thuốc à? Ông đi rửa à?

- Không!

- Thế bòn hái cả búp lẫn lá ổi làm gì?

- Thì cứ ra hái cho ông, đã bảo như thế mà còn cứ hỏi mãi! Rửa sạch đi rồi nấu đầy một siêu nhé...

Côn đang rời rã chân tay vì đói vàng cả mắt, định về đến nhà là nằm vật ra chờ mẹ, dù có sét đánh hay cháy nhà cũng mặc, nhưng cũng phải nghe ông, đứng dậy. Nhóm được bếp đã khó, lại phải ngồi canh vì các đầu củi ẩm ướt, Côn thấy khổ quá, vừa phát bực vừa thương ông. Ông cụ đã lọm khọm xuống.

- Sắp sôi rồi đấy Côn ạ. Nhà còn muối nhỉ.

Côn càng ngạc nhiên. Ông cụ kéo cái đòn kê dựng ở mé bếp, ngồi xuống với cháu. Tay ông cụ như đã có cữ, rờ đúng ngay cái mẩu củi sắp tắt, ghếch ghếch nó lên để bắt lửa ở cái mẩu cháy to. Ông cụ thổi khẽ khẽ:

- Nước lá ổi pha tí muối uống vừa đỡ đói vừa đỡ cả mệt đấy. Ngày xưa ông đi luồn rừng bị lũ nguồn không kịp về các trại các bản gần đấy, thì chỉ uống như thế mà thức cả đêm rồi trưa hôm sau lại gánh nâu gánh vỏ gánh mây đi rất khỏe.

Ông cụ nói dối. Sự thật là ngày vỡ đồn Phồn Xương, ông cụ vẫn cứ theo cụ Đề Thám, mấy trận thầy trò tan tác, ông cụ bị lính Pháp vây bắt, đón chặn hết các lõng, phải nằm nhịn đói, trong hang, lương khô hết, nên phải uống như thế. Và có lần cả muối vét cũng không còn được hột nào nữa!

Suýt soáp với ông bát nước lá nóng sút, có một mùi thơm thơm và vị chát mặn ngai ngái, Côn thấy ấm hẳn bụng và ngọt mát rân rân cuống họng.

- Tao đoạn này thì phải... đi thôi cháu à... Các cụ đã có câu: "Chạy đói lên Bắc, chạy giặc về Nam", thì về Nam ông chưa về, ông không biết, chứ lên Bắc thì ông thấy có thể lần hồi được.

- Lên Bắc thì ở đâu ông? Lạng Giang hay Phỏng? Mẹt?

- Ở Yên Thế, ở Bố Hạ, ở Hiệp Hòa, ở Lạng Giang, Phỏng, Mẹt... đâu có rừng, có đồi, có núi là có cái bòn nhặt để sống: củ mài, củ sắn, măng, mộc nhĩ, nấm hương, quả sim, quả vả, quả nóng... mà đã vào đến rừng sâu, thì măng đấy quả nóng đấy, không có sức mà gánh về... Chứ ở thành phố bây giờ, rõ đầy gạo, đầy thịt, đầy cá nhưng nhà máy sở mỏ đóng cửa, việc làm không có, sờ không ra, rà không thấy một chỗ nào để làm ăn sinh sống, thì chỉ còn một nước là ăn mày, rồi chết đói... Chết đầy đường đầy phố đầy chợ, bến tàu, bến xe, bờ sông, cửa cống kia kìa, phải không cháu?

- Ông ơi! Hay cứ để u con chạy vạy xoay giở mấy ngày nữa xem sao đã.

- Không được! Không được! Cháu à. Đi sớm thì còn sức, đi muộn kiệt mất lực thì khốn! Lên trên ấy, dân ấp trại nào người ta cũng cho mình trọ, cho mình ở nhờ, chứ chả phải thuê nhà hay ở chui ở rúc gậm cầu gậm cống xó chợ xó kho như đây đâu! Bu mày coi thằng cu cháu ở nhà, có thể chăn trâu cắt cỏ cho người ta, được người ta nuôi ăn cả hai miệng thì tốt, không có cũng được ngày bát gạo củ khoai bắp ngô. Còn mày đưa ông đi rừng, ông bảo cách cho mà đào các củ và kiếm nấm hương mộc nhĩ. Có thứ nấm hương quý lắm, nấu với tí muối mà ngọt mát hơn cả nước luộc gà, cả canh thịt ấy!...

- Thế nhà để cho ai, hay bán đi ông nhỉ, bán mà lấy tiền ăn đường chứ.

Ông cụ Cam uống ực nốt ngụm nước, gân cổ rần rật:

- Không được!... Không được!... Nhà này cứ phải giữ, chết đói hết cả thì thôi! Phải giữ để cho thằng Cam nó làm cách mạng thành công thì nó về, phải giữ để cho cả bố mày và cái Gái chị mày mồng năm ngày Tết chúng nó nghe hương khói mà về đoàn tụ với ông, với bố, với vợ, với con, với mẹ, với em...

Trong hai hốc mắt của gương mặt gồ xương và nâu cháy của người ông tàn tật, như có hai con mắt tái sinh quắc lên mà nhìn cảnh vật và nói rằng:

"Cháu ông à, thế mà ông cũng phải nói dối với cả cháu đấy! Chạy lên Bắc mà về Yên Thế đâu phải ông cháu ta chỉ cốt để chạy đói, cho khỏi đói. Thằng Cam nó chả bảo cả mấy tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Thái Nguyên đều lập chiến khu và nổi du kích mạnh rồi đấy ư. Như vậy Yên Thế đến giờ làm sao lại không nổi theo? Ông về đây cũng để tìm những nghĩa quân cố cựu còn sống hay đi tù về. Thôi bây giờ không phát tướng mở đất nữa thì theo anh em đồng chí cách mạng mà cướp lấy cái mà sống chứ!!?

Côn à! Biết đâu mấy khẩu súng ông chôn ngày trước không còn cả thì cũng còn được một khẩu. Ba mươi ba mươi mốt năm rồi, có khẩu bị gỉ nhưng chả lẽ hỏng hết!... Mày đưa ông đi đào, rồi súng đấy mày đi mà tìm ngay thằng Cam, tìm ngay các anh em cho ông...".

Bà Cam rụng rời cả chân tay khi tối về đến nhà thấy nhà cửa sao lạ quá thế này, và hai ông cháu thì lúi húi đã đóng xong hai gánh đồ, mặt mày hăm hở, vui vẻ một cách cũng lạ lùng quá thể!

⚝ ✽ ⚝

Côn không gánh quen, bên vai cứ như bỏng như nứt, được một quãng xa xa lại phải gọi mẹ để Côn cõng thằng cu cháu vậy. Còn ông cụ tay phải vịn lúc vai bà Cam, lúc vai Côn, đi khập khiễng, nhưng chẳng chịu đỗ trước nghỉ trước bao giờ. Quần ống thấp ống cao, cái bên chân ngày xưa bị đạn trái phá càng tóp đi. Áo cánh nâu cởi phanh; ngực xồm lông, bụng sề sệ tong tong mồ hôi. Đầu ông cụ lại quấn xếch vuông vải tây điều bạc phếch, nắng chiếu xuống làm lùm tóc bạc càng xờ xạc. Nghe tiếng ông cụ thở phì phò và nhìn ông cụ giơ cánh tay gạt gạt thấm thấm mồ hôi trán, Côn đã bàn với mẹ, thôi thì ông cụ không chịu cõng thằng con Gái đen, vậy nhà xem thứ gì có thể gởi lại ở trong làng, trong xóm bên đường thì sắp xếp đóng làm mỗi một gánh, mẹ con đổi vai nhau, còn ông cụ đi chỉ phải đeo một bó đồ nhẹ. Nhưng khi vừa ngỏ ý với ông cụ thấy ông cụ "hầm" một tiếng, đứng phắt dậy, thốc ngay đòn gánh lên, lùi lũi đi, hai mẹ con đành chịu...

Vì thế, buổi trưa hôm ấy, thổi xong nồi cơm dưới gốc đa trước một lều chợ - nồi cơm bữa nay đã dôi hẳn nửa bát gạo - bà Cam vẫn còn đi mua hai bìa đậu nướng về dọn ra chiếc mẹt với đĩa muối rang và nắm rau má. Ông cụ không uống được nhiều rượu, có bảo mua ông cụ cũng gạt đi, vì thế bà Cam cố ép ông cụ ăn đậu cho đỡ tủi trong bữa cơm tha hương kiếm sống và cũng là để ông cụ ăn cho ngon miệng. Gần về chiều, đường quê vắng tanh, chỉ toàn gặp người đói và chết đói, ở chặng nào hàng quán cũng xào xạc, họ rất ngại các bọn gồng gánh như kiểu gia đình bà Cam, nên bà Cam càng cố đi miết. Bà Cam đi miết còn để khỏi nghĩ ngợi. Bà không dám ngoái cổ trông lại phía sau và cũng không dám giữ lâu những hình ảnh của gian nhà, của cái xóm Cấm với những bà con, những kỷ niệm cứ hiện luôn luôn ra ở trước mặt bà.

Tuy ông cụ Cam không hề hé răng một nhời về quê hương bản quán, nhưng qua những ý tình hơn hai mươi năm bà về làm dâu con, bà Cam cũng dần dần đoán ra được phần nào nỗi u uất đau tủi của người bố chồng. Thỉnh thoảng trong những câu chuyện bất thường với một khách đi đường, với một người xa lạ nào đó vào chơi nhà, hay với những kẻ quen thuộc hàng xóm đi các nơi về... ông cụ đã không thể giấu được bà Cam hơn nữa về tung tích và quê hương của mình, tuy rằng những công việc những người thân thích, những đường lối đất cát xứ quê, làng mạc nơi kia, ông cụ vẫn không chịu hé lộ ra.

Bà Cam càng nhớ nhà lại càng tủi thân tủi phận. Bà chỉ thầm trách cho mình không tháo vát, khỏe mạnh và không biết dành dụm để có được chút dấn vốn như ai, đến nỗi con trai khi ở tù, thì không có tiền nong quà cáp gửi gắp, khi trốn tù về thăm nhà, cũng không có được lấy vài ba đồng bạc đón tay. Còn bố chồng gần bảy mươi tuổi đầu, lúc khỏe làm quần quật, vun vén cho mình bằng ba người bõ già, lúc mệt mỏi túng thiếu thì... nhịn đói!

Dù bị xấu số thiệt mệnh, vì dân vì nước mà chết, chồng bà chẳng đời nào ân hận về bà, nhưng chính vì thế bà càng xót xa, càng tủi cực. Điều cuối cùng và cũng là điều trên hết da diết tâm sự bà, là bà đẻ phải cái đứa con gái chị thằng Cam kia: Gái đen. Cái thằng Kiều mặt chó ấy mà Gái đen có mang, có con với nó ấy, nó đã quay, đã phản, đã không từ bỏ một sự hèn hạ, nhẫn tâm nào. Cứ như người ta nói đến tai bà, thì Cam bị bắt cũng chỉ vì nó theo dõi thôi! Hơn nữa, thằng Sơn con út nhà ông ký Thái, ngoan ngoãn và học giỏi nhất Hải Phòng, bị bắt với Cam ấy đã đâm đầu từ tầng gác ba sở mật thám xuống đường chết chứ không chịu khai báo, cũng là tự thằng Kiều nghe ngóng rình mò. Vì thằng em nhà Kiều cùng học với Sơn, chơi thân với Sơn mà! Nghe đâu giờ Kiều đã nghiện thuốc phiện nặng, không dám bày bàn đèn ở nhà mà hút tháng ở tiệm. Cũng tiện cả việc đi làm cho sở mật thám nữa.

Không biết rồi đây Nhật đảo chính Pháp, yên ổn các nơi thì thằng Kiều còn xoay chiều giở mặt đến thế nào nữa?... Nó đã ăn tiêu bừa bãi với con vợ mới, lại còn nghiện hút, thì phải kiếm bao nhiêu tiền cho đủ?

Thằng cu cháu đã lên bốn. Bốn năm nuôi thằng bé này, có bao giờ bà lại nghĩ bà nuôi con cho nó, hay muốn giáp mặt nó chỉ một phút thôi. Vì vậy giờ đây, bà càng ai oán thêm với nông nỗi bố chồng già yếu như thế lại chỉ được ngày bát cháo, miếng cơm vừng mà nhường phần cho con cái thằng... định giết mình, bôi gio trát cứt vào mặt mình! Ừ, bà vô phúc đã đẻ phải đứa con gái ấy, thì kiếp sau bà vui lòng xin chịu sự luân hồi, nhưng đừng để người bố chồng tàn tật của bà chịu cái báo hại của bà. Trăm cái phúc nhà vợ, không bằng cái nợ nhà chồng. Khốn thay... bà có thấy nhà chồng bà nợ nần gì ai đâu, để bà phải trả nợ đậy?!

Lại đến lượt Côn cõng thằng cháu. Hình như biết thân biết phận và cũng đói mệt rồi, nên nó cứ nép mặt vào vai Côn, ôm cổ Côn mà nhun nhún theo bước thấp bước cao của Côn. Tuy không bụ, thằng nọ bé người nhưng rắn rỏi. Nếu không có cặp mắt một mí và cái trán hơi dô thì không ai không bảo nó giống như lột Gái đen tất cả mọi vẻ, mọi dáng. Những khi bà Cam đổi nó cho Côn cõng thay, hay khi Côn sẻ bát của mình cho nó cơm, thức ăn, nó đều nhìn nhìn ông cụ Cam và bà Cam giây phút, như xin phép, như tỏ vẻ mình không đáng được chiều được thương nhiều quá như thế. Rồi lúc xa xa ông cụ Cam, nó lại gọi khẽ khẽ: Bà ơi! Cậu ơi! Hay lúc bà Cam, Côn cho nó uống nước, thì nó đều: "Bà ơi, cậu ơi, cũng uống nước đi".

- "Có nhân thì nhân ở, vô nhân thì nhân trẩm". Nhún nhún nhắc nhắc đổi vai cái đòn gánh, bà Cam quay

lại nhìn thằng cháu như thiu thiu ngủ trên lưng Côn, lại tự nhủ.

Gần tối, qua một quãng đường chạy vòng vèo tre pheo găng duối tua tủa, Côn bỗng gọi ông và bảo mẹ:

- Nghỉ đây thôi ông ơi! U ơi!

- Để đến chợ hay đến phố gần đây nghỉ hơn.

Côn cầm cả hai vạt áo lau lau mặt. Mặt càng hầm hập, đầu nhức nhói như muốn quay muốn lộn, Côn bảo mẹ:

- Đây cũng có nhà, và lại có cả một cái miếu bỏ không, hai, ba bọn đi trước đã vào trọ, đang thổi nấu kia kìa!

Sợ con dâu lại mua thức ăn nhất là lại thổi cơm, ông cụ Cam gật gật:

- Thôi nó đã mệt thì để nó nghỉ, mẹ Cam à, vào chỗ đây xuề xòa, ta nấu nồi cháo mà ăn...

Côn gánh được đến bực thềm thì người càng choáng váng. Côn chúi dúi vào một góc tường, ngồi phệt xuống nền gạch. Rồi chẳng cần giữ gìn gì nữa, Côn nằm duỗi dài, gọi mẹ:

- U ơi!... u đi xin cho con gáo nước. U đi xin cho con gáo đầy nước ấy u ạ...

⚝ ✽ ⚝

Còn hơn bát gạo, bà Cam sẻ nửa đem nấu cháo với lá tía tô và hành hoa cho Côn ăn nhưng Côn chỉ mút mút không được hai thìa. Một đêm một ngày rồi, người Côn vẫn nóng như lửa, mê mệt không biết gì cả. Bà Cam lại đi kiếm các lá về nấu nước xông, mua cám và trứng gà đánh cảm, và nhể lưng nhể trán xem có phải bị đậu lào không. Sang chiều nay, bà đành phải nói với bố chồng:

- Thầy ạ, thầy để con đi chợ Phú Thái tìm cô Ngọt, không gặp thì con phải về Hải Phòng, con vay lấy mươi đồng và hỏi tìm xem cụ lang nào mát tay thì cân cho cháu mấy thang thuốc, chứ ngồi đây mà...

Ông cụ lẳng lặng. Một lúc lâu ông cụ mới gật gật cái đầu:

- Ừ mẹ nó đi nhanh Phú Thái rồi mà về. Còn đi Hải Phòng ta thấy không nên.

Ông cụ nói thế, nhưng khi tự hỏi nếu bà Cam không gặp Ngọt và không vay được tiền thì đành chịu cho cả nhà nhịn đói và ngồi nhìn Côn một giờ một nặng bệnh hay sao!

- Mẹ mày cứ giữ lấy hai hào ấy mà đi đường.

- Không! Thầy cầm lấy, thầy còn phải ở nhà.

Thằng cu cháu đã lon ton định chạy theo gọi bà, nhưng vừa nghe tiếng ông cụ e hèm thì len lét ngồi xuống bên Côn. Hôm nay ngày ba về cuối tháng và không có phiên chợ. Trời đã chóng tối, đường lại càng vắng. Ba đám người cùng vào miếu trọ hôm trước đã đi ngay sáng hôm sau. Có một đám nữa trưa nay ghé vào, nhưng thấy có người ốm coi chừng kịch bệnh, họ chỉ dám nghỉ nán lại một lúc.

Ông cụ Cam lại thu dọn chỗ nằm. Ông cụ đã gấp chăn làm đệm, còn trải thêm tất cả quần áo của mình và của Côn cho Côn nằm. Sợ Côn đầu thúc vào tường bị lạnh bị đau, ông cụ gối Côn lên đùi, và ngả ngả một bên bắp vế ấp lấy người Côn. Tiếng rì rì ngoài đồng và bãi dâu bờ sông nghe như một thứ tiếng cưa tiếng siết lạnh lẽo vô cùng. Gió thổi cũng mạnh. Cây cối tre pheo như đập như nghiến vào nhau hay cùng nhau gầm gào. Đôi lúc tiếng rơi vút qua, tưởng chừng sắp đâm cả vào mặt người ta. Ở mấy cây to trong vườn, chim đêm rúc khe khẽ, rù rì, líu ríu gọi nhau.

Lưng cụ Cam như sụn nhưng ông cụ nhất định không chịu nằm xuống. Ông cụ phải coi gánh và coi Côn là chính. Vừa phần ông cụ thức ngồi như thế từ bao năm rồi. Thuở còn canh gác trên đồn Phồn Xương của cụ Đề Thám ở Yên Thế, hay ẩn trong các hầm hố, ngọn cây, bụi gai, lõng hẻm, khi nghĩa quân đã đánh nhiều trận, phải bỏ vào rừng sâu để nghỉ lấy sức. Và đến những ngày bố Cam đi Côn Lôn rồi Cam bị bắt, cả cụ cũng bị gọi lên sở mật thám tra tấn, sau cụ được tha mà Cam thì giải lên Hỏa Lò Hà Nội... ông cụ cũng đều thức như thế.

Trưa nay còn được ba lẻ gạo, ông cụ đem nấu chắt lấy hồ cho Côn uống mất hai lẻ. Nhưng chỉ hớp hớp không được hai thìa thì Côn ngặt cổ ra, ông cụ không tài nào bón thêm được nữa. Chỗ bã cháo, ông cụ và thằng cu cháu ăn. Đến chiều ông cụ đem rang lẻ gạo, nhai nhai rồi mớm cho Côn. Miếng trước, Côn cũng hớp hớp; miếng sau Côn lắc lắc như sắp sặc, ông cụ phải liếm hết cho Côn; miếng sau nữa thì Côn phì hẳn ra rồi hai hàm răng nghiến lại, dãi dớt nhoen nhoét.

- Nó sốt nóng thế này thật là lạ! Cả thằng bố nó và thằng Cam cũng cảm, cũng sốt, cũng nóng nhưng chẳng đứa nào lại cứ như lửa, li bì, mê mệt, gần cấm khẩu hẳn như nó.

- Hay khi qua đền, qua chùa, qua đình, qua miếu nó chạm vía Đức Ông, Thần linh nào ở dọc đường mà ta không biết?!!

- À... à... phải đấy, mấy hôm trước đây nó đi ra ngoài mỏ Vàng Danh về đã kêu nhức đầu, gây gấy nhưng nó giấu ta và giấu cả mẹ nó, chẳng chịu cho nó đánh cảm, ăn cháo và uống thuốc gì cả!

Chợt ông cụ vội rờ rờ tay, cố bóp nhẹ cho Côn hé răng ra trong một cơn giật mà nếu ông cụ còn mắt và nhà thắp đèn, thì sẽ thấy Côn đang xám người lại, răng nghiến chặt, cả người rùng rùng, chân tay co quắp. Ông cụ phải đặt đầu Côn xuống cái cuộn áo rồi nhấc đùi mình ra. Ông cụ ngồi hẳn dậy, hai chân đè lên hai gối cho Côn duỗi thẳng, và hai tay dằn hai cánh tay Côn, nắn nắn cho mềm lại:

- Giời ơi! Giời ơi! Hay nó bị lây dịch màng óc, dịch sốt định kỳ ở trên phố, đến giờ thì kịch phát?!!

- Giời ơi! Giời ơi! Làm sao mà có bây giờ cái thuốc đa năng đa năng (1)thật của hiệu thuốc tây ấy cho nó uống?

-----

(1)Đagiênăng: tên một thứ thuốc của Pháp.

Ông cụ Cam lại còn sực nhớ đến cả những chuyện phải tiếp máu khẩn cấp nếu chỉ để chậm từng phút, chỉ từng phút thôi, thì cũng mất người! Tiếp máu! Máu gì vậy? Hay máu người? Chính máu người?! Làm sao mà có được?

Gió khuya thổi từng ngọn dài, có những tiếng gì như reo như chạy. Có cả những mùi ngai ngái tanh tanh của nước của bùn của rác mục ải. Có cả mùi lúa đang chín ướt sương; sắp sang tháng tư, bắt tay gặt lúa sớm. Đi đâu cũng nghe nói lúa năm nay thế mà tốt, cố sống mà ăn bát cơm gạo chiêm xới đầy với canh cua đồng, với cà pháo và con tôm con tép rang chứ...

Làm sao cho thằng Côn tiếp được máu. Làm sao mà có được máu cho nó tiếp, nó sống? Hừ... hừ.. hầm ừ... hầm ừ... Phải tiếp cho nó chứ, phải có cho nó chứ. Máu... máu người không mua được, nhưng mà có... hừ... hừ... hầm ừ... hầm ừ!... Máu của ta đây... máu của ta bây giờ!... Nhưng liệu máu của ta còn được là bao và có đủ sinh đủ khí cứu nó không? Như cái cây cỗi, như con trâu già, nếu có lấy cho đến thật kiệt thì thấm tháp gì, không khéo lại còn độc, còn hỏng, còn hại nữa!... Hừ... hừ... hầm ầm hầm ầm... Hay là lấy máu thằng cu cháu? Ngày xưa luyện linh đan, luyện bảo kiếm, người ta đều phải luyện bằng máu đồng nhi mà! Thằng cu cháu... thằng cu cháu... hầm ầm... hầm hầm!... Nó vừa non tơ, vừa vô bệnh, vừa... Hà!!! Nuôi nó để làm gì... để nó lớn lên sau này nhờ nó à? Con cái thằng phản phúc, bán bạn bán đồng chí anh em, thì trông hòng nhờ cậy gì?! Mà nhờ sao được, nhờ làm gì? Vậy cứ phải nuôi nợ nó? Nhà này tiền kiếp có mắc món gì to chưa trả được mà phải trả đến kiếp này?!! Đã không bóp mũi nó chết ngay lúc lọt lòng mẹ là quá tốt rồi! Mấy tháng nay sao lại không cho nó đi, bán nó đi, mà cứ phải chạy vạy cả cho nó ăn, để cùng túng thêm quá!... Ừ! Mà sao không cho đi tìm đến với thằng bố nó, tống nó đi cho bố nó, có phải rảnh rang, đỡ khổ không? Hầm hầm ầm... hầm hầm ầm... Phải hóa kiếp cho nó! Nếu nó phải là kiếp trâu kiếp chó, thì nó đi làm kiếp trâu kiếp chó. Nếu nó lại được làm kiếp người thì qua âm ty địa ngục chịu hình chịu nhục thay cho bố nó mà làm kiếp người... Cái Gái đen phải mang nặng đẻ đau nó, nhà này phải ủ ấp nó từ trứng nước, bớt ăn bớt mặc, bỏ công bỏ việc, mà chăm nom nó, thì lúc này có hóa kiếp cho nó, nó cũng không còn thể oán thán một tí gì được hết. Nhất là để cứu lấy thằng Côn! Phải cứu bằng được lấy thằng Côn...

Những cảnh ngày xưa đói phải đổi con cho nhau để làm thịt ăn như hiện thật ra trước mặt cụ Cam. Cụ Cam thấy ngày nay, chuyến này, tuy người ta chưa đổi con cho nhau, nhưng đã có nơi làm giấu thịt trẻ con và ăn giấu rồi!

Ông cụ Cam buông cả tay chân Côn ra. Người ông cụ bỗng như rời rã và cũng hầm hập nóng. Ông cụ rờ rờ tay sang người thằng bé.

- À... mẹ thằng Cam có về hỏi nó đâu à? Thì bảo nó ra đường lúc nào ta không biết, và ta đi gọi đi tìm mãi không thấy, cũng đành chịu chứ sao!

Đúng là cụ Cam đã sa sầm cả mặt mũi. Ông cụ gục xuống đầu gối mà thở hưng hức. Hồi lâu ông cụ mới nhấc được đầu lên:

- Không thể như thế được!.... Như thế là hết cả tính người rồi! Nếu có vì oan nghiệt phải chịu tội, thì cái chết của con Gái đen đã chịu thay cho con nó. Đã nuôi nó thì phải dậy nó. "Trồng cây lấy đức nuôi người lấy nhân" dân gian đã nói thành câu cửa miệng. Mà "Quả kia bao nhiêu ăn cũng hết, duy đức với nhân mãi mãi vẫn còn!". Ngày xưa... hừ ngày xưa có cổ tích người ta nuôi cả hổ...

Côn lại giật người lên, co quắp chân tay, nghiến chặt hàm răng và quằn quằn như muốn gỡ muốn giằng và cả muốn cất tiếng nói nữa. Cụ Cam lại nhổm lên, kẹp hai bắp đùi mình cho Côn duỗi thẳng lại đầu gối, và giữ chặt hai cánh tay Côn, nắn nắn cho mềm ra.

Hầm hầm ầm ầm... hầm hầm ầm ầm...

Cụ Cam hổn hển, ghé hẳn miệng mình áp vào miệng Côn mà hà hơi và gọi. Bàn tay run run của cụ Cam chợt quài ra, vì bắp chân thằng bé con Gái đen co lên, đập vật vào ông cụ. Cái bắp chân bé bỏng của nó nẫn nẫn và cái bọng cái lườn thì ấm nóng, ấp lên mu tay cụ Cam... Cụ Cam kéo kéo chân nó, nhích hẳn nó ra, cho nằm thẳng thiu và cách xa người Côn, để ông cụ nắn bóp xoa vuốt

cho Côn.

⚝ ✽ ⚝

Sẩm tối hôm sau bà Cam mới về. Bà phải gọi to và lay lay, ông cụ Cam mới choàng người dậy:

- Mẹ Cam đã về đấy à!

Ông cụ vẫn ngồi ngả lưng vào cái cột lim, đặt đầu Côn gối vào háng mình, hai chân duỗi như kẹp lấy người Côn, giữ cho Côn nằm yên và ấm áp. Phao dầu để dành chỉ còn mấp mé dưới đít, phải đổ thêm nước lã. Bà Cam châm lên vội giơ soi mặt Côn. Nhưng làm bà ngạc nhiên không phải là Côn mà là ông cụ. Ông cụ sao lại rộc rạc hẳn đi và xanh xám thế này. Mà cổ tay ông cụ lại có ngấn như máu! Không, đúng là máu. Máu đóng khô ở mép Côn và có mấy giọt ngoài cổ áo Côn. Bà Cam nhấc bàn tay trái của ông cụ lên, hốt hoảng:

- Thầy ơi! Sao thế này? Chết! Làm sao thầy lại thế này?...

Bà Cam run không được, giơ cao cánh tay cụ Cam lên để nhìn cho rõ ngón tay giữa và tay trỏ quấn rất nhiều giẻ và còn ẩm ẩm hôi hôi tanh tanh.

- Không việc gì! Không việc gì hết!...

Bà Cam toan quay ra hỏi thằng cu cháu xem sự tình ở nhà ra sao thì thằng bé chỉ len lén nhìn cụ Cam rồi quờ lấy áo bà.

- Chụ chụ đứt tay! Đứt tay đấy!

- Sao cụ lại đứt tay, đứt cả hai ngón tay hở cháu ơi!

Bà Cam luýnh quýnh chưa kịp cởi cái bọc đựng hai bát gạo và mấy củ khoai ra, và trả lời cho ông cụ biết mình không gặp được ai cả, thì thấy sáng bừng cháy rực một phía trời. Lại như có mấy tiếng súng nổ, rồi tiếng rầm rầm như người reo.

Phải, thật tiếng người reo, mà từ trong làng, từ dưới làng, dưới bãi đổ ra, đám này chưa hết đã tiếp đám khác, ùn ùn sầm sập với các quang gánh, thúng mủng:

- Phá kho thóc đồn điền chủ Tạc tà bên kia sông rồi!... Phá kho thóc đồn điền chủ Tạc tà rồi, bà con ơi!

- Việt Minh phá kho thóc bên kia sông rồi bà con ơi!!!

- Kho thóc vợ chồng Tạc tà đang phá bà con ơi!!!

- Súng của Việt Minh nổ đấy!

- Làm gì có Nhật canh giữ! Mà cho có thì cũng kệ cha chúng nó, cứ mang đi...

- Úi úi! Cháy to quá! Trống ta thúc, tù và ta thổi, gọi ta đi phá kho chia thóc đấy!

- Qua bến đò làm gì, xuống quá làng Bồi dưới kia rồi lội qua soi Con vịt mà sang!

- Việt Minh vùng ta cũng phá kho thóc rồi bà con ơi!!!

- Có thóc chia là sống rồi bà con ơi!!!...

Cả trẻ con, con gái, ông già bà lão cũng rầm rập đổ ra chạy theo. Có người vác câu liêm, vác giáo mác. Có người đội lêu nghêu hàng bốn cái thúng đại. Có người đầu đội lù lù một đống bao, vai còn khoác một vỏ chăn nâu lùng nhùng và thỉnh thoảng lại khoa lên vừa nhẩy vừa thét.

- Cái nhà ông chết tiệt này, mù mắt người ta rồi!

- Ông binh Sẹo ơi là ông binh Sẹo ơi!... Ông phát rồ hay sao đấy!

- Giời ơi là giời ơi! Thúng của tôi rành rành đánh dấu vôi rồi mà bà nhận là của nhà bà ư!!!

- Việt Minh về ta mạnh hơn huyện trên đấy, có mấy ngày đã phá kho thóc ngay. Việt Minh phá kho thóc này to nhất bến đấy!

- Rồi bà phải trả tôi hai đấu gạo đấy. Giật lửa gì mà chịu hàng hai tháng của người ta.

Một bà khác nói chêm:

- Sao bảo Việt Minh xóa hết các nợ nần cho mọi người!

- Ôi giời ơi! Vay giật của tôi lúc đói đã không có lãi lờ gì, mà lại đòi xóa đòi bỏ, thì đúng là ăn cướp của tôi!...

- Chết chết sao lại ăn nói như thế trong lúc này bà con ơi!

- Việt Minh phá kho thóc này to nhất bến đấy!

- U ơi! U ơi! U để con gổng cho. U đuổi cái Tẹo về thôi... Con ranh này nó mà cứ đi thì người ta giẫm cho bẹp ruột mất!

- Các ông Việt Minh ơi! Các ông phá cả mấy kho trên huyện cho dân...

Cụ Cam giằng bọc gạo của con dâu, lấy một nửa bánh cho thằng cháu, còn một cái gói lại vào tờ giấy nhật trình đưa cho bà Cam.

- Thầy à, sao thầy lại bỏ hết cả các thứ ra và sắp quang sắp gánh thế?!!

- Thế là sống rồi mẹ Cam nó à! Việt Minh đã nổi, phá kho thóc cho dân rồi... Từ trưa đến giờ thằng Côn đã đỡ, uống được hết bát nước cháo... Để thằng Côn và thằng cu cháu ở nhà. Đi đi thôi!... Mẹ Cam nó và ta cũng đi sang sông ngay với bà con anh em thôi!...