Khi Đứa Con Ra Đời Chương 7

Xim choàng tay ôm lấy vai Ngọt, vừa đi vừa hỏi:

- Đúng ba thuyền đinh thóc chứ?

Ngọt người vốn cả bụng lại đẫy đà, nên có lúc Ngọt vập cả vào bụng Xim, làm Xim chúi dúi:

- Nhật đi áp tải, bắt mấy thằng Liên đoàn trả ngay tiền cho tổng lý. Toàn giấy năm trăm mới. Hai cặp da đầy! Dân bên ngoài chửi bọn Liên đoàn xơi xơi, tổng lý cứ như van như lạy. Trên huyện đã phái tất cả cai và lính lệ xuống mà Nhật vẫn không yên trí, còn cho một thằng lô can (1)lăm lăm súng ở trước bàn cân...

-----

[1] Người ta, cũng cạo trọc đầu, quần áo nhà binh Nhật và nói tiếng Nhật.

Ngọt cấu cấu khẽ vào mông Xim:

- Phá được kho thóc này, chị phải đề nghị thượng cấp cho em súng đấy nhé!

- Bụng bịu thế kia thì đánh với đấm cái gì?

- Thế chị như con mái ri ấy và cũng to bụng thì cũng đánh chác gì! Nhưng mái ri mà chả tợn à? Mổ mù, mổ vỡ cả đầu các diều hâu đấy như! Không, em hãy cứ lấy súng của chị đi mấy ngày thôi. Em cam đoan... Nếu có làm sao... thì em đền lại chị cái súng máy của bọn thằng lô can là cùng chứ sao?!

Hôm nay Ngọt càng thấy Xim tươi tỉnh tuy dáng người có vẻ nặng nề mệt nhọc hơn. Trong niềm vui của Ngọt còn thêm cả sự tự hào được là cơ sở từ lâu năm trong bóng tối, tin cậy nhất của Xim, vừa là... cán bộ của Xim rồi đấy! Trong số những cán bộ phụ nữ ở xã địa bàn Xim hoạt động, cái tên Minh Hải, bí danh của Ngọt được chị em nhắc đến, thường đi với cùng tên chị Minh Hiền bí danh của Xim. Và ai nấy khi gặp Xim lần đầu đều sửng sốt. Họ không thể tưởng tượng được một người bé nhỏ, củ mỉ cù mì, hiền lành còn hơn cả nhiều bà con chị em nông dân hiền lành nhất, và nếu nhận kỹ, vẻ mặt đăm chiêu, đôi lúc thấy buồn buồn ngậm ngùi, vậy mà khi Xim nói chuyện, khi khai hội hay khi cắt đặt công tác cho họ và các cán bộ cơ sở, thì đâu vào đấy, đường hoàng, rất uy tín, rất đáng mến. Họ còn tô vẽ cho Xim thêm nhiều điều khác thường, từ khi viên tri huyện ở đây bắn tin rất muốn gặp chị Việt Minh Minh Hiền, và hễ ai mà liên lạc, giới thiệu hắn được chị cho hẹn gặp, thì hắn cam đoan bảo vệ người ấy vẹn toàn và có trọng thưởng.

Viên tri huyện này xuất thân cũng đỗ cử nhân luật, bổ về được hơn hai năm, nghe nói ghét những việc ăn bẩn và không chịu nịnh quan trên như những tri huyện cùng tỉnh hay ở các nơi. Tay chân của y trên huyện và bọn tổng lý cú cáo đã mấy lần báo tin nơi này có mét tinh, nơi kia khai hội, mấy nơi trương cả băng biển và cờ sao đi đường... hắn đều lờ đi, hay có đưa lính đến thì chờ khi đã giải tán và đón thì đón đường khác...

- Chị Minh Hiền ơi, xong rồi, xong rồi.

Anh Thứ con cụ Hương điếc ồm ồm đi vào. Xim cười:

- Thì cứ bình tĩnh nào, gớm! Cậu cứ cái tính ấy. Hôm qua chỗ than của cậu đi rừng về bán được bao nhiêu gánh? Đong hết gạo đấy chứ!

Thứ ngượng nghịu:

- Xe ôtô nó ăn khách như thế, và chạy đường mình tốt như thế mà nó trả giá vẫn cứ như bùn! Mười gánh hơn ba tạ than mà chỉ được có hai mươi đồng, nói mãi nó mới thêm cho một đồng, nghĩa là có bảy đồng một tạ. Em đong của cái bà đi xe đem gạo bông ở tỉnh về được ba ống cân gạo...

- Như thế thì gạo lại hơn tám trăm một tạ rồi!

- Mặc!... Mặc!... Đến một nghìn một tạ thì cũng cứ phải công tác cái đã. Có công tác thì rồi mới sống.

Thứ kể cặn kẽ: kho Bến nhập xong ba thuyền đinh thóc thì quan Nhật bắt tri huyện để lại cả năm người lính gác. Như thế hiện nay kể cả quản lý đồn điền cũ, quản kho và tuần tráng người nhà quản lý là mười hai người. Bọn lính đóng ở cổng và cửa chính kho với ba tuần tráng. Còn hai tuần tráng canh nhà gác chủ Tạc tà. Lão quản lý và quản kho cả ban ngày cũng chúi trên gác.

- Cả năm tuần tráng đều nhất quyết đi với ta chứ?

- Không nhất quyết thì sao tuần trước họ gặp chị họ xin chị phá kho ngay...

Xim nhủ thầm:

- Thế để đến bây giờ vừa được thêm ba thuyền thóc, vừa thêm năm tay súng thì đằng nào hơn?

Ngọt nhổm lên:

- Nhất định là cậu Thứ một, em một nhé. Hễ chị Minh Hiền đi đâu diễn thuyết mét tinh, thì hai đứa đứng thị oai bằng súng nhé.

Xim nghiêm nét mặt:

- Không! Vẫn phải nhắc với cô Ngọt nguyên tắc và kỷ luật đấy. Súng của cách mạng phải đổi bằng xương máu. Cướp được khẩu súng và cầm khẩu súng bắn phải làm sao có lợi nhiều nhất cho cách mạng, xứng đáng với lòng tin cậy của cách mạng

Ngọt đi đun nồi nước vối. Xim rót mời Thứ uống và bàn kỹ công việc thêm. Thứ sẽ về báo cáo với Vy bố. Ngọt thì báo cáo lại với Chấn kế hoạch vẫn theo những bước đã bàn định. Vy bố và Xim sẽ chỉ huy cướp kho.

Chấn thì bố trí tự vệ đón chặn quân tiếp viện của huyện và cả của bọn Nhật ở trên đồn. Đồn chúng tuy ở xa nhưng chúng có ôtô, ta phải phá cầu và cuốc vỡ mấy cái cống quãng giữa, đặt chướng ngại vật và làm nghi binh. Chấn cùng các đồng chí năm xã chung quanh lãnh đạo dân chúng đi đấu tranh cướp thóc, chia thóc.

Từ trưa đến chập tối, vợ chồng Ngọt và Thứ phải bám chắc bọn lính, mua sắm các đồ làm cơm. Cố nhiên là phải tọng rượu cho chúng.

- Phải cho chúng uống rượu đến "khố đái ra quần"... cậu Thứ ạ!...

Ngọt cười ré lên. Nhưng Thứ không cười. Thứ càng thấy lo phần việc của mình là cùng chồng Ngọt và năm tuần tráng cướp được hết súng và bắt trói bắt hàng cả hai tên quản lý và quản kho...

Thứ phải đi miết hơn mười cây số về nhà. Gặp bố Vy xong, Thứ xuống nhà dưới dặn dò công việc cho người chị gái rồi vét vét cậy cậy nồi cơm để phần, ăn với mắm cáy đoạn ra đi ngay. Cụ Hương lúc ấy đang chẻ lạt ngoài thềm. Cứ bảo cụ nặng tai, điếc quá là điếc, vậy mà buổi nay không hiểu sao cụ lại nghe được và cũng không hiểu sao cụ nghe ra thế nào, mà Thứ thấy bố sầm sầm đi đến:

- Mẹ cái thằng bố mày! Thật mày là con nhà vô phúc! Và thật là ông vô phúc mới đẻ cái giống con như mày!

Cả Thứ và người chị gái đều ngớ ra. Ông cụ đâm đâm con dao vót nan sắc còn hơn nước vào trước mặt Thứ, tay kia vẫn lăm lăm mấy thanh tre:

- Làm sao mà không để ông đi với? Mày là thá gì mà mày lại cấm đoán cả cái thằng bố đẻ ra mày!

- Ơ kìa! Con cấm gì thầy nào! Con có nói gì thầy đâu?

- Mày bảo ông phải ở nhà! Ông phải ở nhà cả đời nay rồi, để canh cái bếp mả tổ của anh chị em chúng mày.

"Úi giời, thì ra ông bố tôi bập bỗng nghe được chuyện sẽ đi phá kho Bến, và tôi đã bảo chị tôi phải ở nhà với bố, phải cẩn thận đề phòng Nhật đưa lính lên trên đồn Cao về khủng bố!".

- Bố mày đây có phải là hạng cắn hột cơm không vỡ đâu! Và bố mày cũng có phải là hạng tối tăm mù mịt mãi! Các anh các chị ấy mà biết bụng dạ mày như vậy thì cũng sớm khai trừ mày thôi.

- Ối giời ơi! Con có nói gì đâu, có làm gì đâu?!!

- Cái thằng bố mày đây già thì già nhưng còn đi cày cho chúng mày ngày được năm sào ruộng, còn cuốc cho chúng mày hết bãi sắn này đến bãi sắn khác. Bây giờ động công động việc, mày bảo với con chị nhà mày để ông ở nhà... Ở nhà làm chó giữ nhà cho chúng mày à?! Chúng mày chắc là muốn cho bà con anh em đồng chí xóm đây họ ỉa vào mặt bố mày, nên mới bàn tính với nhau như vậy! Chúng mày sợ ông bị bắt à?!! Ông mà bị bắt thì khối thằng chết với ông rồi ông có chết mới chết. Ông có chết thì ông cũng không chịu nhắm mắt đâu! Khi nào cách mạng thành công rồi, quét hết sạch các giống chúng nó đi rồi ông mới chịu nhắm mắt...

Cụ Hương lại băm băm con dao lên cả đầu người con gái:

- Cả mày nữa! Cả mày nữa! Cái thằng chồng nhà mày mà nó nghe được chuyện trò của chúng mày thì nó đội ngay mồ lên mà nhổ vào giữa mặt chúng mày! Cúng với giỗ, nhớ với thương để làm gì? Để đáo sự thì thằng bố và con vợ ru rú với nhau ở cái xó nhà... Thôi, chúng mày cứ giữ lấy nhà với nhau, trưa mai là thằng bố mày không ở cái nhà này với chúng mày đâu. Ông sẽ đi báo cáo với các anh các chị trên ấy rồi sang Hải Phòng, sang An Sơn rủ cả thằng Vệ Kháng và mấy cụ bên này đi cùng.

- Giời ơi! Con lạy thầy trăm lạy! Phải giữ bí mật chứ!... Thầy phải giữ bí mật cho chứ!

- Cả cái xóm Đồi này còn ai không là người trong Đoàn thể... mà phải bí mật! Bí mật! Mà giữ bí mật để đi làm công làm việc cho các anh các chị ấy, để đi với các anh các chị ấy, với các đồng chí các khu các làng cùng nhau đấu tranh, chứ không phải để làm cái đống mối nhà chúng mày.

Người cha già tím hết mặt mày, râu tóc như dựng ngược cả lên, chân cũng run, tay thì bần bật, con dao như sắp văng đi. Ông cụ hầm hầm lên nhà trên, bước vội, vập chúi cả vào cái cột giàn hoa lý. Người chị dâu nhìn theo, chắp tay vái vái, bậm miệng cười cười với em:

- Đấy tại cậu đấy nhé!

Thứ vằng như hắt tay chị đi:

- "Ông cụ đã nghe thấy, ông cụ đòi đi thì cứ để ông

cụ đi...".

- Thế thì tôi phải gởi thằng cu sang bên nhà bà nó cả ngày, tôi cũng đi thôi...

Người chị reo lên, gương mặt tươi còn hơn hoa...

⚝ ✽ ⚝

Vì kíp quá, ông cụ Hương không sang bên khu An Sơn được mà chỉ bí mật báo tin và bàn chuyện với hai cụ ở xóm mình và xóm bên, trước kia cũng đi ở cho chủ Tây Tạc tà. Một cụ chuyên chăn bò, một cụ làm vườn rau chăn dê.

Vừa phần nhiều tuổi hơn cũng có, vừa phần có tật ở hông, nên cụ Hương luôn luôn chậm lại sau hai người bạn từng quãng xa. Cũng vì thế mà cụ Hương càng nhớ lại, càng nghĩ đến nhiều chuyện trong khi một mình lệt bệt đi sau. Đồn điền chủ Tạc tà có những ba kho. Kho lớn trước chứa gạo nay chứa thóc. Nhà vợ chồng Tạc tà có gác cao, sân thượng, lại xây thêm một cái vòm, mùa bức kê chõng mây kiểu xích đu mà ngủ ở đây thì còn mát hơn động tiên. Chuồng bò, chuồng ngựa, chuồng dê, chuồng lợn v.v... ở cả phía sau, có tường cao và cổng sắt bao quanh. Khu này rộng đến hơn bốn mẫu, chiếm cả quả gò cao, xoai xoải trồng kín dứa và sả. Trước mặt là đường cái chạy ra bến sông. Sau lưng trập trùng những tràn ruộng và những đồi thông. Mỗi khi đi đâu, vợ chồng Tạc tà cho đánh xe ngựa từ nhà ra bến rồi từ bến xuôi ca nô về Hải Phòng. Muốn đi thẳng lên Bắc Ninh, Hà Nội, hay ra Uông Bí, Quảng Yên thì đã có ôtô hàng kề ngay tận cổng.

Cụ Hương ông làm bạn với cụ Hương bà là người làm của đồn điền. Nhưng vợ chồng chỉ được ăn nằm với nhau một tháng đôi kỳ ở ngoài trại. Mặc dầu thế cũng được năm lần sinh nở. Năm cụ Hương bốn chín tuổi, thấy không thể cứ khiêng mãi cái thùng to tổ bố nước đái múc ở các cầu tiêu chuồng bò đi tưới hàng mẫu rau, và cũng không thể sáng sáng phải đứng chầu cạnh chuồng dê mà mục kích cái cảnh một con dê đực to xồm như con bò lùn hủi cứ rình rình dê cái thập thò đi qua mà làm cái trò quái quỷ, nên ông cụ đã kiếm một cái lỡi (2)nhỏ lên nói với quản lý, và một lỡi to lên xin với ông bà... được ra nuôi trâu và làm năm mẫu ruộng nộp thóc thuế cho đồn điền. Rồi đến khi cụ Hương năm mươi chín tuổi thì đành phải đem vợ con về làng... vì của đồn điền không hiểu sao rõ ràng thu được mười mà nó ra đi cứ mười lăm, mười bảy, đôi mươi. Chả nhẽ cứ làm và trả nợ cho đến chết cũng không hết nợ rồi con cháu phải trả tiếp!... Về làng chỉ được vài năm, khi bà cụ chết, ông cụ lại phải đưa hai con đi làm ấp... ở cái xóm Bãi ngoài đây cho đến ngày nay.

-----

[2] Lễ.

Trời nắng to, nhưng ông cụ Hương lại thấy trời râm mát và có gió. Cái xe song mã của vợ chồng Tạc tà lộc cộc nhong nhong trên đường của ông cụ đương đi. Chốc chốc người xà ích vận quần áo trắng bốp, đội mũ như lính đầu rồng kết dải đỏ, lại phất véo vút cái roi dài có những tua trắng bông, đỏ thắm lên đầu con ngựa trắng và con ngựa kim leng, hay rung rung cái chuông to râm ran lên để làm nổi thêm tiếng rộn ràng của chùm nhạc đồng vành bện và kết tua sợi đỏ ở cổ đôi ngựa. Còn Tạc tà vợ thì luôn mồm nhai thứ kẹo và hút thứ thuốc lá mà người ta bảo phải mua từ nước Hồng Mao sang, thỉnh thoảng lại giơ cái bị da sặc sỡ khóa kền lên để soi gương, chấm chấm mồ hôi và thoa lại phấn son. Cái mũ của mụ, lắt lẩy rung rinh một chiếc lông dài như kiểu lông công của mũ tướng tuồng, vành mũ đã rộng như vành nón tu lờ mà vẫn đính rèm đăng ten hoa. Không như lão chồng mặt đỏ sùi sùi cứ lầm lầm và như nghiến ngáu trong mồm một sự gì bực tức tính toán chưa ra, vợ Tạc tà đôi khi lại cười cười vẫy vẫy những người trong đồn điền hay dân huyện đứng dạt bên đường vái chào râm ran... Hôm đó may phúc làm sao ông cụ Hương chỉ bị cái bánh xe gỗ nọ to như cái nong, nan hoa sơn đen, vành sơn đỏ bọc cao su dầy, quệt vào chứ không chết vì ngựa giẫm. Và hôm đó, cũng không hiểu ông cụ mê mụ vì ma du quỷ đẩy thế nào, nên xe đã rung chuông từ trong sân khi ra cổng, mà ông cụ cứ gánh đôi ổ dòa đâm vào... Tạc tà vợ đã nhẩy xuống xe trước, thấy tai nạn không phạm gì đến xe mình, mụ giơ một ngón tay lên miệng như thổi sáo, bảo chồng: "Cái thằng này cũng hơi làm phiền ta đấy. Nhưng thôi tha tội cho nó! Tha tội cho nó!". Ông cụ Hương không bị đánh đập gì cả. Ông cụ chỉ phải lấy tro thấm khô hết vũng nước đái, rồi gánh hàng chục gánh cát quét đi quét lại không còn một tí mùi tí hơi tí vết nào nữa. Rồi chỉ bị trừ có một tháng lương để đền cái thùng tưới mới mua bị kẹp xe bẹp rúm.

... Hai ông cụ bạn gổng cả quang gánh cho cụ Hương. Cụ Hương tra một cán gỗ vào chuôi con dao vót nan, lắm lúc vác hẳn lên vai trông loang loáng như ngọn giáo, ngọn mác. Ba cụ vào trọ một nhà quen cách địa điểm cán bộ đóng một cánh đồng rộng. Khi ra đi, ông cụ trước kia cùng làm vườn với cụ Hương bòn nốt mớ dong riềng của nhà luộc đem theo. Củ dong không già không non, sần sật ngọt thỉm, nhưng cụ Hương chỉ ăn có mấy nhánh. Hình như ông cụ lửng lửng trong dạ thế nào ấy. Rất nhiều đám, bọn năm người, bọn bảy người, đi cách quãng nhau, đã lần lần đến các xóm, các trại chung quanh. Dưới sông cũng thấy thêm hai thuyền to và hàng chục thuyền câu, đò nhỏ. Có hai bọn xe bò hạng đại đến đỗ ở gần lò vôi cuối bến.

Trời tối từ lâu. Mọi người trong làng ngoài xóm ngoài bãi ngoài bến không còn thể nào ngồi yên, đứng yên được nữa.

⚝ ✽ ⚝

Bỗng ba phát súng nổ. Xim và Ngọt đã trói nghiến cái thằng lính đang ngủ vùng dậy chực quơ súng chống cự. Còn bốn tên kia thì cứ đứng lên lại rục xuống và nôn thốc nôn tháo. Trên gác, thằng quản lý và thằng quản kho đang hút thuốc phiện, một thằng bổ choàng vập cả mặt vào cái đèn dầu lạc và những tiêm móc, dúi dụi mãi không mở mắt được. Chúng quỳ xuống sàn, chắp tay, một câu "trăm lạy các cán bộ", hai câu "trăm lạy các cán bộ". Mặc dầu Vy bố đã kéo hẳn người chúng cho đứng thẳng lên, quát bảo thôi; còn Thứ thì tức văng tục, thét cấm chúng không được nói năng lạy van gì cả, phải theo ngay xuống sân.

Nghe hiệu lệnh đã phát, ở hai quãng đầu ngả đường lên huyện và lên đồn Cao, ở bãi lò vôi và ở bến ghép xuống tỉnh, đều nổi lửa. Những gánh cỏ ràng ràng, cỏ guột đã đánh đống bùng bùng cháy như những cây đình liệu ở bãi tập trận, bãi chọi trâu ngày trước, lại còn chất vội thêm những gánh rơm những bó rạ của các nhà gần đấy chẳng kịp nghĩ ngợi gì hùa nhau ôm cả của mình ra đốt. Trong kho, những đống bao cói cũ, đống phên liếp mục ải và những cửa những mái chuồng ngựa, chuồng bò đều tung ra, vất làm hai đống trước kho và trước nhà gác, tưới dầu châm lửa cho cháy sáng nữa để bà con anh em dỡ thóc, chuyển thóc. Tất cả chiêng, trống, thanh la, tù và, mõ, thùng tôn, nồi đồng, sắt đường tàu... đều bị giành giật ngay từ trong nhà ra để khua để gõ. Trẻ con đang ổ bú cũng dậy, chẳng khóc chẳng sợ gì cả, cứ nhồm nhỗm trong tay trong lòng mẹ ôm chúng chạy đường cái, ra ngoài bến, ngoài kho... Có hai chùm chìa khóa, quản lý và quản kho đã nộp rồi và tẽ ra từng cái cho Thứ mở, nhưng Thứ không cầm, Thứ lấy cái búa tạ mà choang, làm bẹp rúm cả khóa, suýt nữa hóc cửa.

Khi hai tấm lim to hơn cả cổng đề lao Hải Phòng và Hỏa Lò Hà Nội bật toang, ánh lửa ùa vào, thóc đống thóc bao đổ ra như tuốn, thì Xim nhẩy lên cái cân bàn kê chính giữa trên bốn bực thềm. Năm khẩu súng tước được của lính huyện giao ngay cho năm đồng chí tự vệ bố trí với hai đội hai mươi anh em thanh niên đón đánh quân huyện và quân đồn. Vy bố, Thứ và chồng Ngọt trấn ở bực thềm dưới bảo vệ cho Xim. Ngọt đứng nhấp nhô sau lưng Xim, tay lăm lăm khẩu súng lục...

Tiếng hoan hô rầm trời khi Ngọt nẩy lên một viên đạn nổ rất đanh, và Xim giơ nắm tay chào lá cờ đỏ sao vàng to như cánh buồm mở ra từ trên nóc kho xuống đầu mình và xoay người ra các phía:

"Thưa các bà con anh em đồng bào thân mến!

Hôm nay chúng ta..."

- Kìa bố ơi! Các anh ấy đang gọi bố gánh ra thuyền to ngoài bến cơ mà.

- Không! Không! Tôi khiêng ra xe bò đây, tôi đã bảo tôi khiêng ra xe bò mà lại...

- Giời đất! Sao không đưa tất cả xe bò lại đây chuyển có nhanh không?

- Thuyền về các làng dưới phải không chị Minh Hải ơi!

- Anh Thứ ơi! Sao dưới ta lại chỉ được có hai xe bò thôi? Anh đề nghị với cấp trên quyết định lại cho ta như thế nào nữa chứ.

- Chị Minh Hiền ơi!... Rồi thế nào chị cũng phải về ở làng chúng tôi, không thì chúng tôi kiện lên tận thượng cấp đấy!

- Giời ơi là giời, sao không để người ta khiêng với, mà vập ngã thế kia.

- Gánh khéo khéo đừng để vãi quá các bà con ơi!...

- Hoan hô Việt Minh! Việt Minh muôn năm!...

-Cho tôi đi với nào... cho tôi gánh ra chứ...

- Hoan hô Việt Minh!

- Việt Minh muôn năm!...

- Kìa sao cứ quay nhìn lại thế kia! Ồn ồn thế này mà gọi với lại thì ai còn nghe thấy?

- Chị Minh Hiền thế mà cũng có mang đấy! Ăn uống ra sao mà người yếu quá vậy!

- Gánh mau lên, mới được một nửa thuyền thôi gánh mau lên các bà con ơi!

Khi bài diễn thuyết ngắn gọn kết thúc với câu kêu gọi mọi người đoàn kết, kiên quyết đấu tranh, và nhất định cách mạng sẽ thắng lợi, thì chẳng đợi ai khởi xướng, mọi người đều reo lên, thét lên, nhẩy ùa cả lên bực thềm hàng hiên. Nếu không có hai hàng tự vệ và Vy bố cùng Xim đứng hướng dẫn, thì cả tường kho cũng bị du đổ và mái kho thì sập hết vì các lớp người ào ào xô đến, xông vào để làm những kẻ xung phong trước nhất cướp thóc, chuyển thóc, chia nhau thóc...

- Thế này mà bà nỡ lòng không bảo cho cái gái nhà tôi nó biết, nó theo bà đi. Ác ơi là ác!

- Ông này đến hay, tôi gổng hộ ông quang thúng, hàng chục cây số rồi quên mất của ông cái ró, chứ tôi có cho ai hay giấu đi của ông đâu... Mà ông hãy cứ lết về cho được đến nhà gánh thóc ấy nào.

- Ới ông Còm ơi là ông Còm ơi!... Sao ông không cố mà sống đến lúc này, ông Còm ơi là ông Còm ơi!...

- Khổ quá, đi đấu tranh thắng lợi mà sao lại khóc lại gào như bắt vạ thế kia?!!

- Các anh ơi! Các anh ấy đỡ hộ cho bà ấy một thôi đường, rồi các anh quay lại chuyển thóc ra thuyền. Rồi tôi cũng gánh giúp cho bà ấy...

- Cụ ơi, cụ ơi, để mai hẵng nhặt, hẵng quét.

- Thong manh đấy à? Sáng còn hơn đốt đình liệu mà cứ đâm vào người ta; đòn gánh gì mà lại đóng đinh toạc cha nó cả trán người ta ra đây này!!!

- Còn đấy! Còn đấy mấy gian nữa kia đấy, cứ đi đi... đi mau lên mà gánh...

Mọi người đang túi bụi cười nói chuyển thóc, xúc thóc, gánh thóc, khiêng thóc, vác thóc, và cãi nhau cũng vì thóc đưa ra ngoài bị chậm ấy, thì người con gái cụ Hương sầm sầm đến...

- Anh Vui ơi! Những thằng lính nó đâu? Những thằng lính nó đâu?

Vy bố sửng sốt:

- Chị Hưng đấy à? Chị gánh được mấy chuyến rồi!

Xim cũng sốt sắng:

- Chị Hưng đi với xóm nào vậy, được mấy chuyến rồi?

Giọng Hưng càng gay gắt hơn:

- Cả mấy thằng lính đâu?

- Nó ngồi ở chân đống bao tải kia kìa...

- Có thằng nào là lính Nhật không?

- Lính Nhật nào?

- Lính Nhật hay lính ta giả Nhật đi với nó ấy.

Vy bố nghĩ ngay đến Hưng, người quần chúng cơ sở bị Nhật chém xả ngang lưng, đạp xác xuống cái hố phân ngựa ngay cạnh chỗ Vy bố bị đóng cọc trói quỳ đợi chết. Tội chém ngựa phá lúa ruộng mình! Tội dám chém cả ngựa của Nhật, của quan Nhật!

- Anh Vui đi ra chỗ chúng nó với tôi. Chị Hưng kéo xềnh xệch bố Vy. Chị bước chúi bước dụi qua những bao thóc và những quang gánh. Không đợi Vy bố tới cùng, chị Hưng xổ vào hất mặt từng tên lính lên:

- Đúng! Toàn lính trên huyện ta cả!

Vy bố ôn tồn:

- Họ chịu hàng phục cả và xin về quê quán.

- Có một người quê ở Hà Nam tình nguyện đi với ta đấy!

Chị Hưng như sực nhớ ra:

- Thế thằng quản lý đâu?

- Quản lý và quản kho mới ngồi chúi dưới đống bao, chị không thấy à?

- À thằng nghiện đây rồi! Thằng nghiện đây rồi! Đúng mặt nó đây rồi!

Vy bố tưởng chị Hưng sẽ đánh, sẽ tát cái thằng đã thành cú thành cáo ở đồn điền Tạc tà nọ. Nhưng Hưng lại ngoắt sang bên:

- Xem mặt cái thằng quản kho mới về nào? Về đâu chứ về kho Bến này thu thóc cho Nhật chỉ một vụ là làm được mấy dinh cơ ngay...

Vy bố càng sửng sốt vì chị Hưng vừa nói xong thì thét hẳn lên.

- Ối giời ơi! Đúng nó, chính thật là nó mà. Chính cái thằng này nó đã cạo trọc đầu như lính Nhật, đi hầu thằng quan Nhật chém chết bố cháu đấy! Anh Vui ơi, anh Vui! Cha tiên nhân mày... mày lại thay hình đổi lốt về đây làm quản kho và để làm cả mật thám nữa!!!

Chị Hưng xoắn ngực áo, kéo giật người nó lên, dằn nó ra rồi lại dúi nó xuống rồi lại dằn nó ra:

- Tôi phải phô với chị Minh Hiền đem ngay thằng này ra cho bà con anh em xử tử nó thôi! Anh Vui, anh đi ra ngay với tôi, nếu bà con đồng tình thì tôi xin với tất cả bà con để tôi bắn nó... Phải để tôi bắn nó...

Mọi người ầm ầm kéo đến. Cả Vy bố và Xim phải khẩn khoản gần như hết lời mới gỡ nổi cho tên nọ ngồi sụp xuống đống bao. Nhìn chị Hưng khuất trong đám đông nghìn nghịt và nhìn đám đông có cả đàn bà con mọn và ông già bà lão gánh thóc, ôm thóc, vác thóc, bê thóc tíu tít đi về các làng các xóm trại phía dưới, Xim chợt thấy trong người như bị thắt:

- Giá bây giờ có cả mấy xóm thợ ở Đình Hạ, Chiêu Thương bên Xi măng, xóm Ao than Máy tơ hay xóm Đống rác của Hải Phòng cũng kéo lên đây! Mẹ ơi! Mẹ ơi! Cũng phải có cả mẹ và cái Lê nữa...

Tin trong Hải Phòng lại đưa ra cho biết các xóm nghèo đây người chết càng nhiều. Những người quen của Xim bị chết có cả bà cụ Lân đi bán nước và thằng Ly. Rồi người anh và ông bố của Thơm. Rồi cả chú ruột Sấm. Còn nhà Cam đang nguy lắm, cũng rục rịch bỏ Hải Phòng đi nốt. Như thế thì đi đâu? Cam đã được về qua nhà chưa?

- Trận đói này có thể là trận sát hại ác nhất trong lịch sử Việt Nam ta đây. Nếu không vượt qua thì cả chúng ta cũng chết đói mất, anh Vui à! Đưa quần chúng đấu tranh thắng lợi trận này xong ta càng phải đẩy mạnh nữa. Phải khai hội kiểm điểm rút kinh nghiệm ngay đêm nay...

Vy bố mím mím môi gật gật đầu. Nghị quyết tích cực chuẩn bị võ trang khởi nghĩa và tiến tới tổng khởi nghĩa đúng là đang như lửa rực ở trước mặt anh. Và gió nổi là sự chuyển động rầm rập của những đám quần chúng lam lũ, cùng kiệt cũng đang ở trước mặt anh mà từng người, từng câu chuyện, từng cử chỉ và từng ngả đi về của họ... đều làm anh thấy không biết bao nhiêu ý nghĩa. Giá như anh có phép phân thân đi với từng người một thì còn phải ngạc nhiên, phải suy nghĩ và sung sướng, vui mừng biết bao...

⚝ ✽ ⚝

Bọn trẻ ấy, đứa nắm cánh khuỷu, đứa ôm cổ, nâng đầu, đứa lôi tay kéo Khòa dậy. Khòa đang ngáy, hai tay giao nhau trên bụng, hai bắp đùi xoạc ra, miệng mũi và cả gương mặt như cười cười. Khòa lại đang nghe Huệ Chi kể chuyện Bảy bông lúa lép và vua Đavít bé nhỏ dám đánh nhau với thằng Gồliát. Xác Huệ Chi đem về chôn cạnh mộ Thy San ở Vườn thánh riêng của ấp An Sinh. Khòa cứ đêm đêm ôm chiếu trốn ra ngủ dưới chân Huệ Chi. Rồi không hiểu Khòa nghĩ ngợi ra sao, Khòa bỏ ra làng ngoài, vác nứa gánh vôi, đội than với Dâng. Được nửa tháng, Khòa đói quá, nghe mấy thằng bé đội than rủ lên bến trên đây.

Khòa đi chặt mấy cành gạo to ở sông, kiếm lá mía cỏ tranh về làm một cái túp giữa hai bụi chuối bỏ hoang cuối soi Con vịt. Trẻ trên bến và trong làng thấy lạ lạ hay hay, hễ trông thấy Khòa cùng bọn trẻ Hải Phòng ra bến vác thóc, khiêng thóc, quét thóc xong rồi về nhà, thì chúng lại kéo nhau đi theo Khòa. Chúng thích nhất là khi bọn Khòa kiếm được một cối đá hạng đại đã thủng, bỏ làm cầu ao, và một chân cột đá, thì đem về giã thóc, rồi cứ thế nấu cơm chẳng ra cơm, cháo chẳng ra cháo, sì soạp ăn với toàn thứ sống sít. Cua, cá, tôm tép, thân chuối thái ghém, lá sấu lá me và nhiều thứ rau rất lạ!

- Ậy àm ì úng ày ơi!... (Dậy làm gì chúng mày ơi!)

- Cậu Khòa cứ dậy, cậu dậy đi ngay với chúng cháu.

- I âu! i âu ở! (Đi đâu! Đi đâu hở)

- Đi phá kho thóc, đi cướp thóc. Cậu không nghe nổi trống và đã đốt cháy cả kho Bến kia ư?

Khòa nheo nheo mắt, hếch hếch mũi, miệng lập bập, nhấp nháy nhìn, hít hít mấy cái rồi bổ choàng lên:

- Ướp óc à? Ướp ế ính ật ông ắng ết à? (Cướp thóc à? Cướp thế lính Nhật không bắn chết à?)

- Đã có Việt Minh, không sợ! Các ông Việt Minh kéo về nổ súng cho ta phá kho đấy.

- Giời ôi! Giời ôi! Các bố trẻ ơi!... cứ ù à ố ế với cậu Khòa mãi thì ra kho để nhặt rác à?!

Tất cả rùng rùng chạy. Đứa hai cái, đứa ba cái thúng, giành, ki, sọt... đội lỉnh kỉnh trên đầu. Đứa vác đòn ống, quang gánh. Khòa đội hẳn một cái lồ Móng Cái đan bằng mây to như cái thuyền thúng nhưng lòng sâu đến thước rưỡi tây. Càng đến gần kho, Khòa càng hoa cả mắt, cuống quít cuồng quịt. Khòa chỉ biết reo biết nhẩy lên chứ không hô được những câu của mọi người hô. Đã thế, luôn luôn Khòa lại đứng sững, ngẩn người ra nhìn những đàn bà con gái ông già bà lão sao lạ lùng quá thế này, cứ gánh thóc mà gọi nhau, bảo nhau, chuyện với nhau vui vẻ chưa bao giờ như thế!...

Cái lồ của Khòa vào được đến cổng đã vất vả, rồi đến lối vào kho và lên nhà kho thì làm khổ nhiều người quá. Lắm bà tru tréo vùng vằng mà thấy Khòa như không thèm để ý đến mình, thì đẩy, thì hất cả lồ lẫn người Khòa đi. Nhưng rồi chính Khòa nhận ra sự chướng đó, hơn nữa, Khòa thấy nhiều anh em tự vệ và người làm phu ở bến vác cả bao thóc mà chạy, thì Khòa vội dúi ngay cái lồ vào một xó, chạy làm theo như họ.

Khòa quại một bao lên thấy nhẹ, liền xốc thêm một ró. Vai vác, tay cắp, Khòa chạy băng băng có đến mười chuyến rồi mười lăm chuyến. Thuyền của Khòa đã đầy, Khòa sang vác cho thuyền khác rồi thuyền khác. Trong ánh lửa khói rừng rực, ngùn ngụt, cuồn cuộn, lừng Khòa, ngực Khòa, chân tay mặt mũi Khòa như giội mỡ giội dầu. Khát quá, Khòa dầm ngay mặt mà uống nước sông rồi vừa vuốt vuốt trán, mắt, mũi, Khòa lại chạy lại chuyển gạo.

Ngọt chỉ cho bọn lỏi của Khòa năm đứa một gánh thóc và vét đầy ki thóc rơi. Chúng bảo nhau cứ quây lấy Ngọt mà xin thêm, mếu máo bịa ra các thứ tình cảnh. Mấy người tự vệ ở bến vội lôi tay chúng nó ra:

- Các ông tướng này ấy à, chị Minh Hải cứ cho quét thóc vãi thôi! Các tướng định làm loạn ở đây hay sao vậy?

Bọn chúng lại càng cuồng người lên vì Khòa chỉ cập rập vác thóc xuống thuyền và chuyển bằng bốn bằng năm người làm khỏe nhất. Tới khi thuyền nhổ sào, vùn vụt xuôi về để chia nhanh cho mấy làng xa, mấy vùng dưới có nhiều người đi làm ở Hải Phòng như xi măng, máy gạch, máy cống v.v..., mà bọn chúng thấy Khòa vẫn chưa vác bao nào về nhà, thì chúng bảo nhau gào lên:

- Ới cậu Khòa ơi là cậu Khòa ơi!... Khổ quá cậu Khòa ơi!... Cậu sao mà dại thế!... Cậu phải xin ngay lấy hai tạ thóc bao chỉ xanh mà vác về nhà thôi!

- Cậu Khòa ơi... cậu cứ xin chị Minh Hải thôi. Chị ấy cho chúng cháu những hai ró đấy.

- Cậu Khòa ơi. Khổ quá đi mất, cậu vào ngay kho mà vác lấy thóc ra ngay chứ!!

Khòa chỉ toét miệng cười, lắc lắc đầu, nói những chuyện gì ấy làm mọi người chung quanh càng cười to thêm. Rồi Khòa đi tìm cái lồ, Khòa xách đến và quờ mấy tàu lá gồi còn tốt ở góc sân, buộc túm lại, quét lia quét lịa ụn lại thành một đống cho bọn trẻ xúc cả thóc lẫn đất cát

đổ vào...

- Ào ào... ào ắc ên ới ao nào! (Nào nhắc lên với tao nào)

Khòa lại nhăn nhăn cười. Bọn trẻ xúm lại, chúng tru to hơn:

- Giời ơi là giời! Cha mẹ là cha mẹ ơi!... Nặng còn hơn quả bù lù ngoài Sáu Kho thế này.

Hai người đàn ông phải gạt bọn trẻ ra, lấy hết gân nhấc lên đỡ. Thì cả hai người đều đỏ bừng, đỏ tía cả mặt mũi, mãi mới ghếch được một tí. Trong khi họ sắp chúi người đi và buông tay ra thì Khòa đã ghé đầu đội bổng lên và cười như ngựa hí:

- Ược ồi... ược ồi!... ôi ề ài ôi! Oan ô... oan ô (Được rồi... được rồi... Thôi về nhà đi thôi!... Hoan hô... hoan hô...)

Đi giữa đám trẻ líu tíu ầm ĩ, tay xách nách mang và gồng gánh ra khỏi cổng một quãng, Khòa đang quay lại xem một đứa bảo gì, thì suýt bị một cái xe đâm sầm phải. Từ trên dốc lối cổng sau nhà Tạc tà, một xe kéo khảm xà cừ, đệm lót dạ vàng phủ vải đỏ, trên xe lêu nghêu một khung ảnh bằng đồng mạ vàng to như một khung cửi, chạm trổ kiểu thời Lu-i đệ tam hay đệ tứ, và một cái ghế tựa bành cũng sơn và chạm trổ như thế, có một ông cụ vừa nhồm nhổm ngồi vừa khoa một con dao như dao phạt bờ lên vỗ tay, cười râm ran:

- Ếp ếp ếp ếp! Nhong nhong... kính coong, kính coong, pí pom pí pom...

Người kéo cũng là một cụ già nhưng mặc quần dạ tím nẹp kim tuyến, áo dạ màu lá cây viền không biết bao nhiêu đường kim tuyến và rủ hai ngù kim tuyến to sù, kiểu áo đại trào quan nhà binh Tây, nhưng đầu lại đội nón mê. Ông cụ này cũng ếp ếp để như đệm điệp khúc cho ông cụ ngồi trên xe, và cũng cười râm ran. Đấy là cụ Hương điếc nhà ta và cụ bạn trước đi gánh nước đái và chăn dê cho chủ Tạc tà...

Cụ Hương cũng phải chen chúc khổ sở mãi mới lọt được vào cổng kho. Nhưng hai cụ ta để một cụ gổng quang gánh theo bà con đi lấy thóc, mà bảo nhau lên ngay nhà gác. Cả mấy buồng dưới nhà và trên gác đều bừa bãi, chẳng thấy quản lý đâu và không có ai biết cả! Hai cụ vội chạy xuống cái kho tuy nhỏ nhưng xây rất hiểm, khóa rất kỹ, ở lọt vào góc nhà gác, đây ngày trước chỉ vợ chồng Tạc tà ra vào. Nhưng cửa kho này cụ Hương chỉ lấy dao cậy và giơ chân đạp mạnh một cái là bung hết. Ối! Ối! Không còn đường sữa, đồ hộp, bánh rượu gì cả. Một mùi mặn lẫn ngọt ngọt chua chua sực lên. Cụ Hương điếc liền bật chiếc máy lửa:

- Mẹ nhà nó toàn nước mắm và mật!

- Toàn nước mắm và mật thôi à? Thế thì các thứ kia quân gia Nhật và chúng nó tẩu tán đi hết từ hôm

loạn rồi...

- Đ... mẹ chúng mày! Sang An Nam chúng ông húp cả nước mắm này... Choang...choang... choang...

- Đ... mẹ chúng mày! Sang An Nam chúng ông ăn cả bánh đa quệt mật này... Choang... choang... choang...

Hai dẫy hơn mười chiếc phồm đại nắp chít xi măng ấy không đầy một phút bị đập toang hết! Cụ Hương điếc kéo ông bạn lên nhà khách rồi xuống nhà xe xong thì diễn ra cảnh trên kia, khiến Khòa sững cả người phải đặt vội cái lồ xuống bên đường. Chợt nghĩ ra một điều cho rằng rất thú, rất lạ, và rất đúng, Khòa đến giữ lấy càng xe, cười cười như mếu và cố hết sức nói để hai ông cụ nghe thủng ý mình:

- Ể on éo o!... ông ông iết éo e òng ọng ã ết ất!... Ừ ể on éo... on à éo ì ạy anh ũng ư ô ô ấy. (Để con kéo cho! Ông không biết kéo, xe chỏng gọng ngã chết mất. Cứ để con kéo, con mà kéo thì chạy nhanh cũng như ôtô ấy!).

Cụ Hương điếc phải cúi rạp hẳn người, nghiêng nghiêng mặt vào tận miệng Khòa. Còn ông bạn thì lại cười hố hố tuy không hiểu gì, mà chỉ khoái vì cái người lạ lùng bỗng xuất hiện này. Bọn trẻ của Khòa bâu đến, reo lên, rồi tíu tít thông ngôn lại. Mãi cụ Hương điếc mới vỡ nhẽ, liền cười hố hố, vẫy vẫy tay ra hiệu bảo Khòa rằng hai cụ ưng ý.

Khòa ghếch càng xe lên một hòn đá tảng. Khòa nhấc cái ghế bành cho vừa khít sàn xe. Khòa ôm bổng đặt cái lồ thóc của mình chễm chệ lên giữa ghế bành và hơi ngả trên nệm như kiểu một người lực lưỡng ngồi. Khòa còn bảo hai thằng bé đi khiêng hai ró thóc giữ phần cho hai cụ, và mời cả ông cụ giữ phần nọ tới. Khòa xếp ba ró thóc lọt gọn, mời hai cụ ngồi lên. Còn chỗ cụ Hương là thành xe đựng cái khung đồng mạ vàng để cụ tựa lưng, tay vẫn cầm dựng đứng con dao vót nan cán dài gỗ táu...

Ếp ếp ếp

Ếp ếp ếp.

Kính coong... kính coong... kính coong.

Í om í ooomm...

Cả đám trai gái gồng gánh lũ lượt kìn kìn trên đường đều cười ran, vẫy gọi và hoan hô. Nhiều người còn gồng gánh chạy theo và đẩy cho xe Khòa chạy lồng lên giữa các tiếng ầm ĩ râm ran trên kia, với lũ trẻ bâu quanh, đeo vào mui xe, tay vịn, càng tôm các thứ của chúng. Một cây đuốc cháy phùn phụt giơ giơ cao ở bên, thằng được cầm ấy nhất định không cho đứa nào được mó thêm tay vào...

⚝ ✽ ⚝

Chấn phải chạy đến ôm lấy cái gánh của cụ Cam:

- Bác ơi!

Rồi Chấn bước lên, níu lấy cả gánh của bà Cam:

- Chị Quất ơi!

Bà Cam sững sờ, mắt càng lóa lóa. Còn cụ Cam mệt quá, gạt gạt mồ hôi trán, phì phà phì phò:

- Ai đấy! Ông nào đấy?!

- Chị Quất! Ối giời! Chị Quất! Bác! Bác Quất!

Bà Cam líu cả lưỡi:

- Thầy ơi, anh Đấu đấy! Anh Đấu đấy mà!

Ban nãy bà Cam đã ngạc nhiên và sửng sốt, choáng váng cả người thì thấy chị Việt Minh mà chít khăn vuông, mặc áo cánh phin nâu, quần nái đứng trên cái cân bàn diễn thuyết đúng là Xim, còn anh Việt Minh mặc quần tây áo tây vải kaki, người có tuổi, thoạt trông ngờ ngợ như bác làm đạc điền hay lái tàu hỏa quen quen ấy lại là bố Vy. Rồi nhìn bố Vy đứng ở bực dưới, nét mặt rất nghiêm nghị, bà Cam đã toan bảo cho bố chồng biết. Nhưng vì không thể đứng lại khi mọi người đã ùa cả lên thềm nhà kho, nên bà phải cùng chen vào với một đám đàn bà con mọn chực một bên cửa, ở đây có hai tốp tự vệ chuyên dỡ thóc cho bà con gánh đi. Trong cái ồn ào tấp nập không giống và không thể hội hè nào ví được ấy, bà Cam càng thấy ruột gan và tâm trí bời bời. Càng lấn bấn phải gánh chậm chậm để dắt bố chồng cùng đi, trong dạ bà càng bồi hồi, chỉ mong giá có cánh bay vù về với Côn và thằng cu cháu, mà thổi ngay nồi cơm cho cả nhà ăn rồi mới kể các chuyện lạ nọ cho bố chồng nghe.

Cụ Cam nắm lại cánh tay Chấn:

- Anh Đấu, anh Đấu, mẹ Cam à! Anh Đấu lại được về!

Chấn phải cắn chặt môi:

- Bác và chị Quất dọn nhà lên vùng này từ bao giờ?

- Không, nhà vẫn phải ở Hải Phòng chứ, còn phải chờ thằng Cam về thì dọn đi đâu được?

- Thế cháu Côn ở lại à?

Bà Cam phải đỡ lời cho bố chồng vì ông cụ bỗng ho sặc sụa và cứ nghẹn nghẹn.

- Cháu mệt... phải nằm ở bên sông.

- Sao lại ở bên sông, ở nhà ai, xóm nào thế chị?

- Ở... ở ngay miếu Cây đề đường tắt lên Bắc Giang ấy.

- Chị đưa bác lên Bắc Giang làm gì? Mà sao lại để cháu Côn ở miếu Cây đề? Cháu ốm ra sao? Cháu Cam chui cống vượt Hỏa Lò ra được phân công... - Chấn vội phải nói tránh đi - cũng về tỉnh gần Hải Phòng mà...

Quãng đường Chấn bố trí chặn đánh nếu quân trên huyện kéo về, những đám bà con gánh thóc càng đông thêm, nhiều phút như cuốn theo cả tốp tự vệ và thanh niên của Chấn đi theo. Nghe ra rõ thêm sự tình gia đình Quất, Chấn đã tính việc trao nhiệm vụ cho một đồng chí cốt cán để Chấn cùng về miếu với cụ Cam và bà Cam độ một giờ rồi quay lại. Chấn lại định, còn hơn ba đồng sinh hoạt phí, Chấn phải cố nài vợ Quất nhận để mua thuốc cho Côn. Nhưng chính cụ Cam lắc lắc tay Chấn trước:

- Các đồng chí và thằng Cam nhà tôi đều mạnh khỏe, lại về cả là điều mừng nhất rồi. Đang nhiều việc, đồng chí Đấu ở lại trách nhiệm với bà con, để ông con tôi sang sông về với cháu. Trời sắp sáng rồi!

- Bác ơi! Chị ơi! Hãy gượm tí nào!...

Chấn thở rít vào và thấy chói cả ngực:

"- Quất ơi! Trời sắp sáng rồi hay Cách mạng đang tiến tới sắp thành công rồi, hả Quất?".

Hai tay Chấn lại nắm chặt lấy cánh tay rất chắc chỉ còn da bọc xương của cụ Cam:

- Bác và chị Quất về, sáng mai thế nào con cũng sang, Còn gánh thóc của bác để con nhờ một đồng chí tự vệ gánh cho...

- Đừng! Đừng!... Thế thì ông con tôi giận lắm! Đồng chí Đấu hẹn sang với bố con và ông cháu tôi thì là quý lắm rồi. Đồng chí Đấu à, tôi còn thằng Côn đây, khoe khỏe lên là nó phải đi theo với các đồng chí với Đoàn thể thôi!

⚝ ✽ ⚝

.... Mặt trời sáng nay đỏ như một quả gấc khổng lồ. Vùng trời mây phía núi xa và rừng cây mờ mờ rực lên. Không một kho vàng diệp hay một thứ cửa son gì mở ra lại rực rỡ như thế. Dòng sông trước kho Bến càng lấp lánh vì nước triều dào dạt.

Nhiều lúc sóng tung cả lên bờ, sáng lóa. Chấn đèo xe đạp Xim. Hai người đến lúc ông cụ uống nước và bà Cam đang đổ nước cháo cho Côn. Cả Chấn và Xim đều ôm lấy Côn, Xim giằng lấy bát cháo và thìa để bón cho Côn. Bà Cam quỳ quỳ, nâng nâng cằm Côn lên cho đỡ rớt. Ông cụ Cam như trông thấy từng thìa cháo Côn nuốt ừng ực và thấy cả mắt Côn hé mở, với mắt người con dâu long lanh.

- Lại cả cô Xim sang nữa! Thế ra chị cán bộ Việt Minh là cô Xim Máy tơ nhà ta đấy! Tôi nghe câu được câu chăng nhưng cũng nhận ra tiếng cô, tôi đã toan bảo mẹ nó cứ phải hỏi xem. Cô Xim nhỉ, bà nhà ta mà ở đây thì cũng đi phá kho thóc, lấy thóc với các bà con. Còn non còn nước còn người... Cứ còn non còn nước thì là còn người nhỉ!

Thằng cu cháu ở ngoài vườn, chạy vào nem nép bên bà. Chấn nhận ra ngay con Kiều và lại tự nhắc đến cái chết của Gái đen mà phần nào Chấn phải chịu trách nhiệm vì mình là kẻ tuyên tuyền giác ngộ đầu tiên cho Gái. Nhìn ông cụ Cam, Chấn càng nao nao. Tuy ông cụ đã mặc cái áo nâu có tay và quần dài nhưng lại càng thấy gày gò. Gương mặt còn rộc rạc hơn đêm qua, không rõ vì ông cụ mất ngủ hay vì giờ Chấn nhận kỹ. Nếu không có vẻ rạng rỡ và cái thần khí mới thì thân hình ông cụ với ống xương với nước da và sự hốc hác như thế kia, ông cụ chỉ mấy hôm nữa cũng sẽ thành như những ông cụ, như những người đàn ông lực lưỡng đã chết hay đang hấp hối đầy đường đầy chợ.

Bên cạnh làn hơi nước vối nóng sút ông cụ rót ra bát mời Chấn và Xim, càng sực nức mùi nhang trầm và thoang thoảng hương hoa. Giữa bàn thờ chính và hai bệ thờ hai gian bên của tòa miếu dột nát hoang tàn, đều thắp hương. Còn hoa thì toàn là của gốc đại trong tận cùng góc vườn gai góc cỏ mọc um tùm, chắc ông cụ Cam đi hái về bày từ tinh sương nên nước rỏ ướt cả mâm bồng và bệ gạch mốc rêu ngập bụi bậm...