Khi Đứa Con Ra Đời Chương 8
Trần Văn phải đèo Bích Nga. Bích Nga thấy Trần Văn cứ đến quãng dốc hay gồ ghề lại loạng choạng, thì nhất định bắt Trần Văn để mình đèo vậy. Vừa phần Bích Nga muốn chơi khăm Trần Văn, để Trần Văn nếm đỡ mình cái ê ẩm bứt rứt "được ngồi không" trên cái khung sắt hành hạ họ. Đi trước là Thạch đèo Thanh, còn Vũ Sinh thì đèo các thứ, cố nhiên quan hệ nhất là thức ăn để họp ba ngày mà bà ký Thái nhà Sinh cùng cô con gái lớn làm rất công phu cho Vũ Sinh thết bạn.
- Ê! Bưởi Ngà này lạ quá! Bem (bí mật) của người ta mà cứ tò mò định xem mãi!
Bích Nga che miệng, hất hàm:
- Đốt nhà anh đi! Rượu chứ gì! Nút niếc làm sao mà để sóng ra, sực hơi thế kia?
- Bỏ mẹ! Bỏ mẹ!... Nút li-e hẳn hoi cơ mà.
Trần Văn hớt hải định nhấc cái bình toong đeo vai lên, làm Bích Nga suýt lạng tay lái. Bích Nga cười ré:
- Trộ nhà thơ kiêm cả nhạc một tí đấy. Không việc gì đâu! Nhưng đây là mũi đô hít, nhà nghệ sĩ giấu sao được, nhất định bem cả với Bưởi Ngà. Này, rượu xoàng lắm, thứ này cho không bếp Kình nhà mình, hắn ta cũng không thèm lấy chứ đừng nói là phải mua phải kén...
- Cái gì mà í ới xôm xả thế hai đồng chí?
Thạch ngoái lại cười.
- Átlét compờlê ơi (1), phải chú ý đến đồng đội đấy. Đi với bọn này, không phải là cướp bóng, chăn bóng và phá khung thành đâu nhé! - Bích Nga rướn xe lên, tống vào lưng Thạch, nói.
- À Bích Nga giỏi! Định thử du đô (2)hay Vô vi nam (3)với mình phải không? - Thạch giơ ngang bắp chân mặc quần soóc rắn như sành như lim ra dọa ngáng xe.
-----
[1] Lực sĩ toàn diện.
[2] Võ Nhật.
[3] Võ Việt Nam.
Bích Nga thét:
- Quỷ! Quỷ! Ngã Trần Văn bây giờ! Để thiên tài và thần minh này mà khập khiễng thì chết bọn mình đấy. Mà này, đây cảnh cáo lần cuối cùng, không được gọi cái tên ấy của mình bất kỳ với ai hay ở đâu cũng vậy.
- Thế sao tên mình thì cậu chẳng giữ gìn gì cả!
- Dào! Thạch với thiết thì cần gì phải giữ gìn. Hải Phòng, nguyên một phố đường Cát Dài cũng ba thằng Thạch, bốn thằng Thiết rồi. Còn trên các bãi bóng và pítxin (4)thì Thạch với Thiết cứ như... chó con ấy!
-----
[4] Bể bơi.
Thạch hét lên, giả vờ loạng choạng xô vào xe Bích Nga:
- Này chó con... Gâu... gâu... gâu... gâu...
Tiếng cười râm ran. Vũ Sinh vội đạp đến gần Thanh:
- Anh Thanh ạ, ồn quá! Ồn quá! Dù trong điều kiện nào cũng không nên làm cho người ta chú ý đến mình. Đây vẫn là đường gần Hải Phòng, bọn thằng Đỗ Đức Phan không phải là không rải không cài ở cả quãng này đâu! Mấy hôm nay trên Hà Nội, bọn hiến binh Nhật mặc quần áo thường, chuyên rình chộp người mình ở các đường cửa ô ra... Nay mình đã đề phòng không đi đường qua bến Bính, phải tắt đường này mà lại không chịu giữ gìn thì đúng là vua chủ quan.
Bích Nga liền nói:
- Đúng đấy! Đúng đấy! Anh Thanh ạ. Chủ quan mà để lộ, chúng nó bắt xuống Quần ngựa cho ăn đòn xin âm dương, nằm bó giò và uống nước vôi trong lúc này thì thật là mình khốn nạn vô cùng. Anh Thanh đã có nhiều kinh nghiệm và là đồng chí triệu tập... anh cứ phải kỷ luật rất hắc vào!
Mọi người lặng đi mấy phút. Bích Nga lại gọi:
- Thạch ơi! Đúng là võ sĩ Ninh poalua (5)giờ về Quần Ngựa phải không? Nó chuyên "tẩn" thanh niên. Chiều nào cũng phải đánh áppêrô (6)mấy người mình thì ăn cơm tối mới biết ngon?!
Thạch cũng thích quyền Anh. Thạch càng phải nghĩ ngợi khi còn ở đội bóng đá Thăng Long thường nghe nói về trung phong Hồng Khoa đeo số 9 của đội Bông Bắc Kỳ đã hạ Tịnh, và hạ cả Long bạn khá thân của Thạch ở Hải Phòng rồi giữ vô địch quyền Anh ở Đông Dương. Hồng Khoa nổi tiếng và nhiều báo đã khuếch đại là có lối chơi rất trịch thượng, một là lấy sức đè người, hai là "cựa" rất ác. Thế mà khi Hồng Khoa đấu với đội Thạch, thì Thạch thấy mọi sự đều trái ngược. Số 9 Hồng Khoa đá rất đàng hoàng, có nghệ thuật, với một thể lực, tốc lực và trí lực mà những đối thủ tầm thường, không chịu tập luyện một cách khổ công và khoa học thì không thể nào bám được Hồng Khoa, chứ đừng nói là cản hay phá được bóng của Hồng Khoa. Kết cục trận đấu là 1 - 1 và đã được khán giả đồn thổi đi rất nhiều chuyện kỳ thú đẹp đẽ về một trận bóng biết tự trọng và có ý thức ngày nay, ngược hẳn lại ý muốn của mấy tên bầu, chủ Pháp! Bởi vậy được tin Ninh trong giới mình trước làm mật thám cho Pháp ở Hòn Gai nay lại về Hải Phòng làm cho hiến binh Nhật và rất thích thú trong cái công việc dã man vô loài kia, thì Thạch coi như là bị đạp bị nhổ vào mặt vậy.
- Thằng Ninh trâu điên ấy à! Từ lâu tất cả làng thể dục thể thao Bắc Kỳ có ai còn nhận nó đâu! Nó là đao phủ, là loại Cai Công (7)thì đúng hơn.
-----
[5] Hạng nặng.
[6] Khai vị.
[7] Tên một viên gác ngục chuyên giật máy chém ở Hà Nội (chú thích của tác giả).
Vũ Sinh từ lúc ra đi đến giờ vẫn lặng tiếng. Vũ sinh càng nghĩ đến em là Vũ Sơn chết cũng về dạo này. Thanh tra Tây cậu tra tấn bọn Cam và Sơn ngày đó, nghe nói cũng không bằng Ninh bây giờ. Cũng như bây giờ làm cho hiến binh Nhật, thằng Đỗ Đức Phan giết người cũng nhiều hơn, trắng trợn hơn. Một thằng nghiện thuốc phiện và lại nghiện nặng mà làm mật thám, được giao quyền hành, đang hết sức trổ tài khuyển mã thì... còn hơn cả đao phủ. Ấy thế mà nó lại có họ xa với nhà Sinh. Nó gọi bà ký Thái nhà ta bằng cô, trước đây vẫn nhoen nhoẻn xin cô tiền ngay giữa đường giữa chợ.
- Mấy thằng ấy rồi phải khử chứ! Mà sao lại chưa khử chúng nó đi, anh Thanh?
Thạch như nói hộ cho cả ý nghĩ của Sinh, làm Sinh bỗng hơi run khi nghe cả bọn nhao nhao:
- Phải khử! Phải khử đi thôi! Bọn Hải Phòng nhà mình mà lại cứ chịu như thế?!!
Thanh xua xua tay:
- Lại ồn quá! Việc gì cũng phải có quyết định của Tổ chức chứ.
Trần Văn, giọng bực bội:
- Hà Nội có đội Danh dự, hoạt động lắm. Cho thằng phán Sinh trùm mật thám "ăn kẹo" ngay giữa phố ban ngày... Hải Phòng không phải là không biết mần ăn đâu nhé!
Xe bọn Thanh bon càng nhanh hơn. Có lúc Bích Nga lại dẫn đầu. Nhiều cánh đồng đã có người gặt. Bích Nga nhìn các xóm làng càng xa đường cái, lũy tre và cây cối càng um tùm, lại càng tưởng tượng ra bao nhiêu sự lạ lùng, bao nhiêu điều khác thường. Biết đâu cả vùng đây đều vào Việt Minh và lập chiến khu hết rồi. Có thể vì thế nên Thanh mới triệu tập đến chùa Mây - mãi phút đạp xe ra khỏi Hải Phòng hơn ba cây số, Thanh mới cho biết hướng đi này - ở đây mấy ngày để cấp trên huấn luyện. Chính trị, thời sự, tất nhiên rồi. Không biết các công tác khác, nhất là công tác bí mật, sẽ giảng nhiều không? Rồi sau đây, Bích Nga được phân công thì phải làm gì? Lại còn quân sự nữa. Chao ôi, phần này mà được nghe và được cả tập luyện nữa thì mấy ngày sao đủ! Bích Nga nhìn hút rặng núi Yên Tử xanh ngút phía trong kia và những quả đồi đang tiến đến, trống ngực đập dồn thêm.
Thấy Bích Nga trở nên lặng lẽ và có vẻ suy nghĩ, Vũ Sinh bụng bảo dạ:
- Sắp đến địa điểm rồi, cô nàng cảm động đây!
Nhưng chính Sinh hồi hộp cũng không kém. Biết đâu Sinh sẽ được gặp Cam cũng nên. Cam đã gửi thư bí mật cho nhà Sinh, hỏi thăm thầy mẹ và anh chị em Sinh. Lá thư cuộn lại thì bằng chiếc đầu đũa, với hơn hai chục dòng chữ, nhưng sao mà thắm thiết. Thật là lần đầu tiên trong đời Sinh, Sinh được đọc một tâm tình thấm thía và thiêng liêng như thế. Chỉ bằng những chữ rất thông thường, nhưng Sinh thấy chứa chan, dào dạt và rất hay, khác lạ hẳn những bức thư của mấy nhà văn Pháp cổ điển mà Sinh đã phải học thuộc lòng ở nhà trường Thành chung khi xưa.
Sinh mà được gặp Cam thì Sinh phải ghi đầy đủ và hết sức cặn kẽ về những ngày Sơn ở sở mật thám, về cả những ngày Sơn liên lạc và hoạt động với Cam. Kể chuyện cho cha cho mẹ, cho nhà nghe những chuyện này, Sinh sẽ làm vợi đi được phần nào nỗi đau xót, tiếc thương cho cả nhà, vừa tăng thêm lòng tự hào và tin tưởng ở cách mạng. Gần đây, cha Sinh đã nhiều lúc tỉnh, nhiều buổi chiều ra đi cũng bần thần, nhưng không đến nỗi ngơ ngẩn mất trí quá. Phong trào toàn quốc đang lên, cách mạng cứ một ngày một tiến tới. Cam về cũng như Sơn về. Hơn nữa, lại được biết công việc và tinh thần đấu tranh của con mình, thì cha Sinh sẽ thấy như được Sơn sống lại, cha Sinh có cơ hồi phục thần kinh.
Chùa Mây ở trên một quả đồi không cao lắm, nhưng cây cối như rừng, giữa mấy quả đồi và một vùng đồng ruộng làng mạc thưa thớt. Chùa quay lưng về rặng núi Yên Tử xa xa, trông ra ngoài biển, phía trái là sông, phía mặt là đường liên huyện. Thanh bảo bọn Bích Nga đạp xe từ từ rồi nghỉ ở một quán nước. Thanh nhận đúng mật hiệu liên lạc an toàn ở một hàng thợ cạo cơ sở rồi mới đưa mọi người vào địa điểm. Xe đạp phải vác vai. Bực lên chùa xây hẹp bằng đá tổ ong lỗ chỗ, cỏ và rêu mọc chen, có quãng cành cây mọc xòa ra chạm cả đầu. Bích Nga tự ái, không để Trần Văn vác xe đỡ, cắt cho mình phần việc ôm bọc đồ đạc thôi.
Thái Trang muốn nhào xuống để ôm lấy Trần Văn.
Cả bọn Bích Nga đều không giấu được vẻ ngạc nhiên hồi hộp trước vị sư người trông rất quen - người Hải Phòng mà - có cặp mắt sắc sảo mà trìu mến nhìn họ rất kỹ.
Bỏ được xe xuống đất, bước vào tam quan, ai nấy vẫy vẫy, xoa xoa, bóp bóp cả cánh tay và bàn tay mỏi tê. Cùng lúc đó hương hoa thoảng ngay đến. Hương hoa mộc, hoa sói, hoa ngâu, hồng, huệ rất thân thuộc của nhà chùa với hương cau. Để xe gọn ghẽ ở một gian xép dưới nhà trai, rửa mặt, chân tay xong, Thái Trang đưa bọn Trần Văn, Bích Nga lên nhà tổ, chào sư Hải Giác.
Sư Hải Giác đang viên viên thuốc.
- Nam vô a di đà Phật! Mô Phật!... Mô Phật!...
Người gầy xương, da mai mái, lưỡng quyền cao, đầu trọc trán thót, sư Hải Giác trông ốm yếu. Nhưng đôi mắt sáng, thông minh một cách lạ. Bộ áo nhà chùa nâu bạc phải vá nhiều chỗ. Guốc mộc đẽo lấy. Chú tiểu đang đung đưa đạp thuyền tán thuốc cho thầy, thấy khách đến đông, nhưng vẫn cứ làm, nhìn nhìn chẳng lấy làm lạ gì cả.
Hải Giác truyền chú tiểu đi nấu nước thanh mai mời khách. Uống xong ba tuần, Thái Trang trân trọng giới thiệu lại, thì Hải Giác đã đứng dậy chắp tay:
- Mô Phật, xin các chư vị đồng chí đến chùa Mây đây đừng có câu nệ gì cả. Tiên sinh Trần Văn đi lại nhiều lần rồi, có thế nào xin tiên sinh nói hết để chư vị rõ.
Trần Văn lại hích nhẹ Thái Trang, ngầm bảo Thái Trang đừng để nhà chùa thổi cơm, và cố mời sư Hải Giác uống mấy chén rượu nếu không chịu ăn cơm với bọn mình. Các thứ, rất đủ, ba ngày, bốn ngày hay năm ngày ăn vẫn dư dật. Thái Trang liền vội đưa mắt cho Trần Văn không nên nghệ sĩ quá, trân trọng cảm ơn nhà chùa, đoạn đưa bọn Thanh xuống phòng trai.
Đúng ngọ thì Lương đến. Bích Nga càng hồi hộp. Cấp trên của Thanh và là người giảng các bài mục không như Bích Nga đã tưởng tượng. Quần nâu, áo nâu, giày vải đen, người cũng gầy xương nhưng cao lớn, khổ mặt dày dạn.
Được gặp lại Lương, và mình là người cũ của Lương, Thanh phải cố giữ vẻ tự nhiên và trân trọng, ngờ đâu Lương đã một tay khoác cánh tay Thanh, một tay nắm cánh tay Trần Văn, kéo ngồi xuống phản:
- Rồi hai cậu phải tranh thủ kể cho tớ nghe nhiều chuyện của Hải Phòng nhé. Trần Văn này, bài thơ cậu đưa lên định đăng báo Cứu quốc khá đấy! Ở chỗ tớ mấy bà đem ru con và mấy cụ kể bằng giọng kể Kiều cũ nghe ngọt lắm... Tớ đề nghị cậu và Thái Trang soạn một bài theo điệu xẩm xoan cho đi hát các chợ, các bến về cảnh đời một dân vong quốc nô, về các nỗi đói khổ áp bức, về tiến lên con đường đấu tranh để tự giải phóng. Lấy lời lấy giọng ngày trước, thời kỳ Bà Trưng, Bà Triệu, Lê Lợi, Nguyễn Trãi rồi lồng vào ý mới càng tốt...
Lương thân mật hỏi Bích Nga:
- Lên hơn năm chục bậc chùa Mây cũng mệt đấy chứ! Rồi phải tập cả gánh vã, cả gặt hái nữa... mà về nông thôn hoạt động! Thôi nào cô Bưởi... Bưởi... Bưởi chợ Ngà kia đấy, dọn cơm ta ăn đi, nghỉ đúng một tiếng rồi. Bắt đầu làm việc ngay.
Bích Nga nhẹ bỗng người, cúi cúi đầu cười, nhủ thầm:
- Cấp trên này thoải mái đấy! Mình mà được làm việc với ông ta thì thích quá! Thảo nào mà mấy đứa quen mình trên Hà Nội và ở Hải Phòng chúng nó cứ nằng nặc đề nghị xin đi thoát ly, dù khổ, dù đói, dù vất vả thế nào cũng chịu được hết!...
⚝ ✽ ⚝
Lớp huấn luyện đã khai mạc, có một phút im lặng tưởng nhớ các anh hùng, liệt sĩ, các đảng viên chiến sĩ cách mạng, các đồng bào lao động cùng khổ đã bị nạn đói cướp đi, và các người đã quyết tâm đấu tranh cứu nước cứu nhà, xây dựng một chế độ mới, ấm no, tươi tốt để xứng đáng là con Hồng cháu Lạc... Lương sẽ trình bày những điểm cơ bản về quá trình của cách mạng Việt Nam, của giai cấp công nhân Việt Nam, của Đảng tiền phong đang lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Đông Dương, và chương trình, điều lệ của Việt Minh.
Làm việc từ hai giờ trưa đến năm giờ rưỡi. Cơm chiều xong, đúng bảy giờ lại tiếp. Đêm, mười giờ rưỡi, mọi người mới đồng ý nghỉ họp. Bọn Bích Nga phải quyết nghị Lương mới thôi, không thì vẫn còn trả lời, còn giải đáp thêm hết câu hỏi này đến câu hỏi khác của anh chị em. Họ cũng bắt Lương phải uống nước đường hộp của anh chị em pha riêng cho và ăn thêm nhiều bánh đậu xanh. Bữa chiều nằm nghỉ một lúc lâu cho dìu dịu cơn đau bụng, Lương mới dám ăn mấy củ khoai luộc chấm muối rang giã với vừng lạc. Sợ Lương mệt quá, Thanh đi kiếm rau ngót về nấu canh suông cho Lương, thì Lương chỉ ăn hai bát con, còn bọn Bích Nga chia nhau, ai cũng tấm tắc khen canh ngọt hơn cả chè Đông Hưng viên và Mỹ Kinh!
Về khuya, trăng lên. Không khí mát lạnh. Hương hoa như một màn sương mỏng, thoáng thoáng qua mặt và đắp nhẹ lên trán Thạch. Thạch nằm khoanh tay lên ngực, trông ra khung cửa nguyệt song gỗ tiện, mắt càng như căng ra. Ánh trăng lúc thì nháy nháy, lúc thì rỏ thành những giọt to loa lóa trên cảnh vật ngoài trời. Cặp mắt Lương hiển hiện lại càng sắc, càng sáng.
- Cậu lớn quá! Mới năm nào mình gặp cậu còn là học trò mặc áo the, đi guốc, tóc húi carê. (8)
-----
[8] Ngắn.
- Cậu vừa dạy tư buổi trưa, buổi tối lấy tiền đi học đỗ được bằng thành chung, mà không cần nhờ thằng Kiều, giữ được tư cách như thế và giờ lại tích cực tham gia phong trào, thật đáng quý!
- Cậu phải cẩn thận! Thằng Kiều anh cậu nó quay ngay khi bị bắt giam ở đề lao Hải Phòng có hơn một tháng. Cẩm chính trị Môê cho giam nó cũng để làm phép đấy thôi! Chả là ngày đó cả Tô và Sấm, thợ Xi măng, Máy tơ và các thanh niên dân chủ đang bị bắt vào đề lao đông mà.
- Nó lên trại giam Bắc Mê Hà Giang cũng ở trong cái trò ấy, và càng làm ra bộ âu sầu thiểu não!
- Cậu phải cẩn thận! Cậu phải theo dõi nó và đề phòng.
Phải, Lương phở, Lương xe ngựa, Lương đi tù Côn Lôn về, Lương đau dạ dày nặng, Lương chỉ võ vẽ quốc ngữ vậy mà đã tự học với tinh thần quyết liệt vô cùng. Bọn học sinh bé như Thạch dạo ấy rất mến phục Lương, gọi Lương là Lương tự vị để tra nghĩa các danh từ chính trị, triết học, những năm tháng và nhân vật cách mạng. Thạch còn được biết Lương nói về công tác rất dễ hiểu và lôi cuốn. Các anh em thợ xẻ, thợ may, thông phong và bồi bếp, hễ họ kể đến các đồng chí chính trị phạm về liên lạc với mình, đều không một ai không nhắc đến Lương.
Lương rất ít đến nhà báo và trụ sở các ái hữu. Khi Kiều còn làm đại lý báo Thời thế, Kiều không những không thèm chú ý đến Lương mà còn rất coi thường Lương. Bởi vậy Thạch đã có lần bị Kiều cười bĩu khi Thạch hỏi về Lương.
- Cái thằng Lương i tờ ấy có đến thì chỉ làm ồn nhà báo lên. Chuyện với trò, lý với luận của nó thì chỉ để mấy mẹ hàng cá hàng gà ở chợ Sắt, chợ Đồ Sơn và mấy thằng đi húi tóc ở bến tàu Tây điếc nghe... rồi phục thôi!...
Nhưng không hiểu sao, Thạch cứ càng thấy quý Lương, rồi cái lần duy nhất và tưởng như là cuối cùng ấy, Thạch gặp Lương ở nhà chủ người bạn cùng học trường với Thạch, Thạch đã hỏi chuyện Lương về Cách mạng 1789 Pháp. Sự hiểu biết của Lương thật là sâu rộng và khoa học, khiến sau đây trong khi nghe giáo sư giảng ở trường cũng về vấn đề đó, Thạch chỉ muốn cúi mặt xuống bàn để đỡ xấu hổ vì sự sáo vẹt, nông cạn và lầm lạc của mấy thầy hay phô phang.
Hôm nay, không ngờ lại là Lương. Thạch không phải chỉ được nghe rõ mà thật là được sống với phong trào Cách mạng tuy chỉ trong vòng hơn sáu tiếng đồng hồ, qua những chặng lịch sử vô cùng quan trọng. Rồi tới chính sách Mặt trận, tình hình cùng triển vọng hiện nay, Thạch đã phải nhủ thầm, rồi đây sẽ nói với Thanh, để Thanh nói với Lương cho Thạch nghe riêng vài buổi về phần dân tộc, dân chủ, và bạo lực cách mạng, võ trang khởi nghĩa.
Trăng vẫn nhay nháy trên mặt Thạch. Những giọt sáng không những rỏ xuống rất to và nhòa đi, mà còn có giây phút biến thành một khối ập lên trán Thạch với những câu nói, những câu hỏi trên kia.
Rất có thể Thanh chỉ chuyện qua với Lương về Kiều và Thạch. Hay có thể Lương không hỏi, và Thạch cũng không nói gì về Thạch hết.
Thạch vẫn thấy cặp mắt sắc chau chau của Lương nhìn sâu vào mắt Thạch.
- Ta phải đến với Lương trước, tốt nhất là ta phải đến với Lương trước. Không thể có sự hèn hạ, đê tiện nào hơn là né tránh, e ngại trong việc này. Trước mặt Cách mạng, bất kỳ bóng tối đen nào cũng phải vạch ra cho hết, đặc biệt là những bóng tối đen trong tâm tư, trong đời sống của mình bị vướng víu...
Thạch như vừa bị một quả bóng và một cú quái quỷ và hiểm độc của đối phương sút vào người. Sau giây phút choáng váng, Thạch lấy lại được bình tĩnh, lao lên, rượt đuổi rồi cướp lại được bóng, vượt qua được mấy bắp chân chặn đón rất ác, chỉ phải gắng sức để cùng đồng đội làm bàn.
Trăng chiếu đúng giữa cửa sổ chỗ Thạch nằm. Nếu như ở nhà hay ở bãi tập, Thạch sẽ phải vùng vẫy, ào ra máy, ra bể mà giội hàng chục thùng, chục thau nước từ đầu xuống chân trong những phút như phút này, chứ hứng nước phun của bông sen hay ngồi dưới vòi nước mạnh thế nào cũng không thỏa.
⚝ ✽ ⚝
Kiều cũng nằm bên một khung cửa. Khung cửa này đã khép lại còn che một màn gió màu cánh gián, lâu ngày không giặt giũ phơi phóng nên đen hơn giẻ lau, bám đầy bụi bậm, mạng nhện và cả tàn đóm, thuốc lá, vỏ lạc, vỏ hạt dưa, móng tay, tóc... Cửa ở ngay lối ra lan can mặt đường. Còn chỗ nằm của Kiều thì mờ mờ, ẩm nhớp, hôi hôi, khai khai, gây gây - cái mùi của tiệm thuốc phiện tồi tàn mà chủ nó đang sắp chết vì ho lao vì phù thũng, vì không còn ăn uống gì biết ngon nữa... Chỉ còn có hút và cố hút!
Tuy phố to, đường rộng nhưng người ta cứ gọi là ngõ. Và nó không theo cái tên Tây của thành phố đặt cho là Savinhông (9), mà chỉ gọi bằng cái tên nôm na của người nắm giữ văn tự địa đồ: ngõ Cố đạo. Phố đây có hẳn cổng chính bãi bóng đá của thành phố. Trừ mấy cửa hàng tạp hóa và nhà ở của những viên chức nhỏ, còn đều mở tiệm hút và nhà thổ, trong số đó có hai nhà riêng cho các người ngoại quốc làm dưới tàu loại bê tha nhất.
-----
[9] Chavignon.
Gác Kiều nằm, dưới là nhà chứa thuộc loại này. Mấy tháng qua, Kiều lên Hà Nội xoay việc đều không được. Từ ngày trở về Hải Phòng, Kiều không dám ra phố ban ngày. Nhưng chả nhẽ muối mặt đến mức bày hẳn bàn đèn ở nhà, nên Kiều đành phải vẫn đi tiệm hút. Và chả nhẽ phơi mặt ở giữa tiệm từ bốn năm giờ chiều, rồi hút xong thì về nhà ăn cơm, chứ đi ăn hiệu thì không còn làm gì ra tiền chi cho khoản này, Kiều đành để đến tám chín giờ tối tới tiệm mà hút rồi ngủ, gần trưa mai mới ra về... nhà.
Hơn tuần nay, nhà còn những thứ gì có thể bán được thì em Nguyệt của Kiều đều nhặt nhạnh đem bán hết rồi. Đến cả cái giường tây độc nhất trong nhà, Kiều cũng gọi bán, rồi trải chiếu ra sàn, vợ chồng con cái nằm cho mát! Như vậy thì thượng bàn tĩnh về sao được? Còn mua chịu, thì vợ Kiều chỉ còn thiếu không phải mua chịu nước máy. Chứ gạo chịu, củi chịu, nước mắm chịu, dầu tây chịu, dưa cà chịu, và cả phở, bánh đúc, canh bún cũng chịu... Người vợ cả không có con ở trên quê nghe được chuyện đó, không dám để mặt mình dầy thêm vì tai tiếng của chồng, vừa phần cũng thương thằng bé mới ăn ở được với "em Nguyệt", y phải nhờ người đưa cả gạo đỗ tương cà muối mắm xuống và trả hết những món nợ bêu riếu kia cho Kiều.
Việc này lại đến tai Thạch. Thạch chỉ còn thiếu uất lên mà chết, hay là bóp cổ Kiều mà dập đầu vào tường cho bẹp đi. Năm ngoái, chưa diễn ra cuộc Nhật đảo chính Pháp, Thạch còn đi dạy học tư được, đã cố nhịn các món tiêu và nhịn cả nhục nữa, thỉnh thoảng đưa cho chị dâu hai ít tiền. Nhưng nay Thạch phải về quê, ăn nhờ vào chị dâu cả, và chị dâu cả thì phải cáng đáng cả bố chồng, nên lắm lúc Thạch bứt rứt như bị giam trong bốn bức tường lửa.
Hôm kia, lúc Thạch nhận được thư bí mật của Vũ Sinh, đang sửa soạn đi thì Kiều về nhà. Thạch lại phải nói dối, đạp xe đi ngay. Còn vợ cả Kiều, lại phải chạy vạy tiền đưa cho Kiều. Đáng lẽ món tiền này Kiều để đong gạo, mua thức ăn, nhưng Kiều lại mặc kệ em Nguyệt, găm vào ví mà đi hút và ăn phở. Chiều nay, Kiều ăn cơm nhà xong, nằm xem báo một lúc thì đến đây và đã hút hết một cối thuốc ba đồng.
- Chỉ còn đúng năm đồng. Nếu đêm nay gọi thêm cối hai đồng thì ngày kia là... nhịn.
Kiều ấp ấp tay trên trán, người nằm như dán xuống chiếu thiêm thiếp trong một cái ngao ngán cũng đen xỉn như không khí của gian gác tuy bàn đèn bên trong vẫn sáng đèn, tiếng vo vo vo và tiếng người nói vẫn rầm rì.
- Đến đâu hay đấy! Cứ gọi thêm.
Câu nói chây bửa này cũng có một sức mạnh, khiến Kiều đã toan nhấc tay xuống túi để lấy ví.
Chợt một người gầy hơn mắm, hôi hám nồng nặc, lò dò đến ngồi xuống mép phản Kiều nằm. Gã bồi tiêm ở bàn đèn lão chủ, è è quát:
- Chỗ ấy có khách rồi! Định boóng gì đấy?
- Hừm... hừm... tôi cũng hút mà! Tôi lấy một cối nhỏ.
Nhận ra đúng một thằng doóc (10)của bọn Phệ, Chột, Kiều chán quá. Nhưng chả nhẽ y cũng có tiền gọi lấy thuốc, mà mình có gọi thêm đâu để giữ độc quyền cả chỗ. Tên này hau háu nhìn Kiều:
-----
[10] Tay sai, chỉ điểm.
- Ông anh còn hút nữa, xin cứ nằm, để em hút sau và em tiêm hầu ông anh...
Kiều như không nghe thấy.
- Đúng là đêm nay ta không nên ngủ lại đây. Mà bây giờ mới hơn chín giờ. Về nhà mà hút chưa "đứng", thì còn ngủ nghê sao được?!... Thôi ta đi tiệm khác, biết đâu vì sự tình cờ này, lại gặp một chuyện gì hay chăng. Vậy thì ta đến hẳn tiệm Ông trẻ ở sau nhà lốp, đây dạo này thằng Đỗ Đức Phan đến hút tháng, và hút chỉ có một mình.
Ờ ờ ờ... thằng Phan cũng gớm lắm đấy! Mấy vụ bắt vừa rồi đều trúng cả! Nó đang là cánh tay phải của Bốn Mắt và là yếu nhân của cả hiến binh trên Hà Nội. Thân được với nó, làm quen với nó,... đã chẳng mất gì mà chỉ có lợi cho mình thôi. Nhất là lúc mình đang ba đào và cụt hết các mối manh này! Câu Tiễn ngày xưa còn phải nếm cứt nữa là mình. Tiên sư chúng nó, đến cái thằng Đỗ Đức Phan ấm ớ đi dậy học tư hết tiếng Ănglê đến tiếng Nhật mà còn chộp được cơ hội, từ hạng mít xoài mà phốc lên làm cố vấn, làm tham mưu, quyền hành và kiếm như hốt lấy tiền, nữa là...
Kiều nhổm lên với cái vét tông treo ở quả đấm cửa, phủi phủi và vẩy vẩy nhẹ cho lại nếp, mặc vào, xốc xốc thật kỹ cổ áo sơ mi, và lấy lược chải đầu xong, phủi phủi dép lần nữa, hất hàm bảo tên chủ:
- Tối nay có chút việc phải đi. Tối mai cứ phải giữ chỗ cho đấy!
Tiệm Ông trẻ tuy nhỏ nhưng còn sang hơn tiệm Anna. Cái nhà này Giáng Hương mua giấu Thy San để cho người chị gái lớn, chồng làm giáo học bị ho lao, đông con quá, sau đây có về hưu sớm thì mở một cửa hàng tạp hóa nhỏ, kiếm thêm đồng chi tiêu, nhất là được gần gũi Giáng Hương. Gian gác chính và gian dưới cho một hiệu thợ may tây thuê. Cái gác xép bên trong, Ông trẻ lấy mở tiệm, chỉ bày có một bàn đèn, hút toàn thuốc hộp vàng do y tiêm. Thuốc lá Ănglê, rượu tây thứ gì quý nhất, sang nhất đều có. Bánh kẹo cũng thế. Lại có cả têlêphôn gọi lấy thức ăn ở ôten Thiên Tân và cao lâu Đào viên. Ai ngủ đêm thì sẵn sàng giường nệm Hồng Kông, tủ áo và nhà tắm. Nhưng Ông trẻ nhất định không cho khách đưa gái đến, cũng như không cho đem thuốc của mình đến, dù có hút thêm, ăn uống đêm và trả thêm tiền ngủ bao nhiêu chăng nữa!
Cả đầu đường Cầu Đất, bến ôtô và phố Lacôm đều vắng ngắt. Còn mở cửa là mấy hàng ăn, mấy quán cà phê giải khát, nhưng cũng chỉ lèo tèo dăm ba người khách. Phần vì phố xá hàng họ ế ẩm xơ xác. Phần vì đi chơi đêm hôm bây giờ đã chẳng thấy vui gì, mà nhỡ ra đầu chẳng phải lại phải tai, luớ quớ bị Nhật thộp ngực khóa tay thì thật là khốn nạn. Nhất là dạo này ở Hải Phòng, không hiểu làm sao mà Nhật lại bắt người nhiều thế.
Trước kia, túi tiền xủng xỉnh, Kiều cũng thỉnh thoảng đến đây nằm để thưởng thức tài tiêm của Ông trẻ với thuốc hộp vàng và ăn bánh uống rượu, rồi nằm xem các sách báo Tây của tủ sách nhà ông. Nhưng lâu nay...
Kiều hồi hộp, thấy có lẽ mình không tính toán kỹ. Ừ, đến đây tìm gặp Đỗ Đức Phan cũng được đi, nhưng nếu không gặp mà phải bấm ruột nuốt những điếu thuốc đắt hơn vàng của Ông trẻ thì cũng khá là rồ dại trong lúc này đây! Nhưng mà thôi, đi hát phải sắm bầu đi câu phải sắm giỏ...
Kiều bước, suýt vập vào cái xe bò chỏng gọng trong ngõ tối như bưng. Nếu không có ánh đèn của mấy nhà gác phố đằng sau thì không còn nhận ra được lối rẽ lên tiệm Ông trẻ. Kiều đẩy cửa, bước rất nhẹ lên cầu thang, Kiều lại đẩy khẽ cửa buồng, và cúi đầu rất lễ phép khi Ông trẻ ngước mắt lên nhìn. Đỗ Đức Phan vẫn như không chút hay biết. Vốn đầu óc bù xù, nay lại để mái tóc gọng kính xã xượi, hơn nữa, mặt xanh lớt càng nhọn và cặp mắt lông mày rậm càng hốc, nên trông Đỗ Đức Phan càng giống như một thứ quỷ nhập tràng hay cai nhà xác. Nhưng thằng quỷ nhập tràng hay cai nhà xác này không chịu mở mắt gì cả khi Kiều ngồi xuống mép nệm bên kia vừa mỉm cười đáp lời mở đầu của Ông trẻ:
- Cảm ơn ông, tôi vẫn như thường.
"Mày mà vẫn như thường à, hở cái thằng Kiều đường Cát Cụt kia? Hà... hà... cũng một dạo làm chính trị, phê phán các thứ chủ nghĩa ở hội quán Apha và trường Trí Tri,... cũng nay bị gọi lên sở mật thám, mai bị sở mật thám khám nhà đây,... cũng vào đề lao để rồi ađiơ (11)tất cả các thứ lý tưởng, lãnh tụ, đồng chí và chìa tay nhận tiền của thằng Môê... Đ... mẹ mày Kiều ạ, cái thứ mày sắp chết đói đến nơi rồi, bố mày còn lạ gì. Với cái vốn liếng chính trị hạng bét như của mày, và các truy-ô (12)đã bới móc ra hết, thì cứt cũng chẳng còn thừa cho mày ăn nữa là... Nhưng được, bố mày sẽ có phép...".
-----
[11] Vĩnh biệt.
[12] Lõng.
Đỗ Đức Phan lim dim mắt, giơ tay nắm lấy cái dọc đã quay vào miệng hắn. Hắn hóp miệng kéo thẳng một hơi, không để lọt một gợn khói của điếu thuốc to bằng quả táo nhỏ, Ông trẻ vê xoắn, thây lẩy, rất chặt và rất mọng...
⚝ ✽ ⚝
Bích Nga nâng nâng bông hoa sói lên, cúi nhìn rất lâu:
Chị Huệ Chi chỉ vài lần thấy thứ hoa này thì cũng phải chuộng như chuộng huệ, hồng bạch, cúc ấy. Quái, sao cũng thơm, nhưng hương sói và hương ngâu ở vườn chùa lại mát lại dịu như thế này? Chả thế mà, các cô gái nhà quê cứ phải giấu cha giấu mẹ cài hoa lẩn vào trong mái tóc, trong khăn vuông... Bích Nga trèo cả lên bể nước mưa, nghển nghển nhìn những bông hồng leo và cũng thấy hương hồng này một ý vị riêng biệt rất quý.
Sáng nay sư Hải Giác đem thuốc đi sớm để thăm và bố thí cho mấy đám người nghèo làng dưới. Mỗi chú tiểu ở nhà thì được lệnh đóng chặt cổng tam quan, có ai đi lễ hay vãn cảnh cũng không mở, bảo sư cụ đi hai hôm mới về. Hai con chó thiến lại nhốt cũi cạnh chuồng lợn sau bếp. Bích Nga thấy thế nên bỏ ngủ trưa, tung tăng khắp chùa cho thỏa.
Bài mục đang vào phần các công tác. Từ những công việc như rải truyền đơn, dán áp phích, treo cờ, đưa đón cất giấu tài liệu, đến lãn công, đình công, bãi công ở các xưởng máy, sở mỏ, bãi thị, mét tinh, biểu tình chống thuế, tuần hành thị oai v.v... Lương đều đem toàn những kinh nghiệm đã qua kể cho bọn Thái Trang, Trần Văn, Bích Nga nghe. Suốt buổi, Bích Nga cứ như được Lương đưa đi hay giao việc, có Lương đôn đốc ở những cuộc đấu tranh này với các thợ thuyền, học sinh, thanh niên, tiểu thương, tiểu chủ của Hải Phòng, Hòn Gai, Uông Bí và những huyện rất gần cận như Hải An, Tiên Lãng liền ngay vùng Đồ Sơn của Bích Nga.
Nhưng cứ luyến láy mãi trong tâm tư Bích Nga, vẫn là mục vai trò của phụ nữ và vấn đề dân tộc.
Bích Nga bâng khuâng và cả choáng váng nữa, như từ trong một giấc ngủ mê muội hơn hai mươi năm nay bước ra và bỗng được nghe những tiếng "dân ta", "nước nhà", "đồng bào", "non sông", "Tổ quốc", "lịch sử" reo lên sang sảng với hai tiếng Việt Nam vô cùng mến thương, thắm thiết, yêu quý, tự hào và tin tưởng. Còn người đàn bà, người phụ nữ Việt Nam kia, đã phải qua biết bao nhiêu cảnh, phải chịu bao nhiêu nỗi sao mà xót xa, tủi nhục, đau thương đến như thế. Nhưng mà tất cả những gì là số phận, số mệnh, số kiếp vân vân... mà chính cả Bích Nga đã có lúc nghĩ đến và tưởng như không thể nào vượt qua nổi, không thể nào sống khác được, đều chỉ là những thứ triết lý, triết học và ý niệm gông xiềng, cùm xích con người. Hơn nữa, những thứ này có khi được biến thành những lầu son gác tía giam giữ phụ nữ, để làm một thứ nô lệ của giới đàn ông, của chế độ tư hữu, của chế độ bóc lột.
(Bích Nga lại phải nghĩ đến những thảm kịch trong gia đình và lại phải dứt vội đi các mối gợi nhớ). "Chị Chi nhỉ, cả chúng ta cũng không thể sống như thế được nữa. Chị em chúng ta phải...". Thì thầm câu tự nhủ này, Bích Nga càng quyết định phải thực hiện bằng được, bằng được cho cả Huệ Chi nữa. Chị Dâng ơi, đây cũng là lời thề của chị em chúng em với chị Dâng đây! Dâng, người đầu tiên giới thiệu Bích Nga với Tổ chức, rồi đưa tài liệu và bắt liên lạc cho Bích Nga:
... Bà Trưng quê ở Châu Phong
Giận người tham bạo thù chồng chẳng quên
Chị em nặng một nhời nguyền,
Phất cờ nương tử thay quyền tướng quân
Ngàn Tây nổi áng phong trần.
Bích Nga lại đọc những câu diễn ca đó theo kiểu học trò ngày xưa với nhịp cô giáo gõ thước kẻ xuống bàn. "Lạ thật chị Chi học trường Bà xơ không được học bài ấy đã đành, còn mình ở trường Ngõ Nghè, thuộc lầu bài ấy rồi, mà sao đến bây giờ mới thấy thật là hay nhỉ?!". Bích Nga nhìn xuống bể nước mưa lấp lánh ánh nước mây trời và bóng những hoa lá leo trên tường rêu, như đang thấy tất cả hình ảnh và vang động nọ hiển hiện. Và có một thứ gió, một thứ ánh sáng khác phấp phới trong tâm trí.
- Úi chà, lại phạm kỷ luật đấy nhé! Vừa không giữ giờ giấc, vừa phạm tội lộ bí mật hội nghị!
Trần Văn ghé đầu nói, Bích Nga choáng choàng quay lại:
- Sắp hai giờ rồi còn gì!
- Đâu? Mới một giờ hai mươi.
Bích Nga đổi giọng:
- Thế đồng chí cũng dậy, ra đây làm gì? À! Làm ơn đọc lại cho mình nghe câu nói của Bà Triệu mà đồng chí Lương ngâm ngợi ấy nào... Gì nhỉ... "Tôi muốn chém con cá kình... đạp cơn sóng dữ...".
- Chết! Chết! Bưởi Ngà định cũng làm thơ hay soạn nhạc đấy?
- Đừng có đùa! Trần Văn nhỉ, đền Ngõ Nghè cạnh trường mình học ngày trước thờ bà Lê Chân là tướng của Hai Bà Trưng. Thảo nào mà ở Hải Phòng, người ta kiêng, gọi chân là cẳng.
- Cũng như Bích Nga thì thích là Bưởi của chợ Ngà. Nghe êm ái như đinh đóng vào tai hay dịu ngọt như nước phèn chua ấy...
Bích Nga giơ quả đấm lên:
- Quỷ! Quỷ! Đã bảo không được đùa mà. Trần Văn ạ, chuyến này tôi phải nhờ Thái Trang hay họa sĩ nào vẽ cho hai bức tranh Bà Trưng, Bà Triệu để treo cả ở phòng chị Chi tôi. Đểu thật, nhà tôi phải bày hẳn một bức tượng bà thánh Giăng Đa to tướng, từ bên Tây rước về, đến ngày lễ, ngày hội bà Giăng Đa lại treo đèn kết hoa ở bàn thờ và mở tiệc, vậy mà không hề biết đến những anh hùng nước mình kia là ai. Quái quỷ? Quái quỷ! Đến nỗi đền bà Lê Chân thì lại coi là ngoại đạo, thờ nhảm thờ nhí, vào đây thì phạm tội.
- Thôi không nhắc đến những chuyện dã man này nữa. Trong khi ấy thì dân Hà Đông còn phải lập cả đền thờ Việt gian Hoàng Cao Khải bố đã chết và thờ sống thằng con nó là tổng đốc Hoàng Trọng Phu!
Bích Nga, Trần Văn ra vườn ngoài. Bích Nga xoe xoe một cành hồng leo:
- Trần Văn này, thế nào chuyến này Trần Văn cũng phải gặp chị Chi đấy. Đầu tiên là Trần Văn dạo viôlông cho chị Chi nghe.
- Thôi! Thôi! Tôi không dám đến trước Nữ Đồng trinh cực thanh cực sạch ấy đâu!
- Quỷ! Quỷ! Vẫn lại cứ đùa! Trần Văn ạ, giọng Huệ Chi tuy yếu nhưng lạ lắm đấy! Ông mà được nghe Huệ Chi hát theo đàn những bài kia thì...
- Huế huế huế, huế huế huế... thì tôi cứ muốn làm người có tội ở thế gian này chứ không dám lên Nước Thiên đàng sống với các thiên thần!
Trần Văn lại không thể không tưởng tượng ra Huệ Chi với gương mặt trăng mát, lặng lẽ, kiêm nhường và ngây dại vô cùng, với cái hình hài dáng vóc như sáp như nến như bông như sương trong bộ quần áo thường là màu nguyệt bạch, ngồi ôm rất sùng kính bó hoa huệ trong chiếc ôtô bon bon đến nhà thờ mà bọn trai Hải Phòng từ kẻ hơn tuổi Trần Văn hàng giáp, đến bọn Trần Văn, đều phải băn khoăn ấm ức: Huệ Chi không bao giờ dám nhìn họ! Cũng như không bao giờ Huệ Chi dám biết là có những đàn ông con trai nhìn mình!
- Còn mứt đấy, có ăn không, Trần Văn?
- Mứt gì? Mứt gì?
- Mứt gừng.
- Giữa trưa, giời bức ăn mứt gừng để làm khỉ à? Chắc lại của bà ký Thái, sợ Vũ Sinh xa nhà, nhỡ ăn uống đầy bụng hay bị cảm cúm ho hắng!
- Cứ ăn thử xem, rất tuyệt! Chiều nay phải đưa cả đồng chí Lương nếm mới được. À, liệu sắp tới chúng mình có được đi rải truyền đơn, dán áp phích hay treo cờ gì không?
- Cứ phải là phục tùng Tổ chức, và một khi được phân công phân nhiệm gì thì tuyệt đối làm trọn... và đảm bảo hoàn toàn giữ bí mật!
Trần Văn lại cười:
-... Công tác mà không giữ được bí mật, để thằng Đỗ Đức Phan nó đón mời lên nằm chơi ở xà lim, sàn xi măng hay trong bể ét xăng của Sở dầu, bãi Pháo thủ, Quần ngựa... à?
Thấy Thái Trang vẫy gọi, Bích Nga kéo Trần Văn bước nhanh lên, hổn hển:
- Nhóm mình mà được tổ chức thành một nhóm của Đội Tuyên truyền xung phong hay Đội Danh dự ở Hải Phòng thì sung sướng quá nhỉ.
⚝ ✽ ⚝
Thái Trang khêu thêm ngọn bấc nữa ở đĩa đèn dầu chẩu. Anh nhích đi nhích lại lấy cho thật vừa tầm sáng để đọc lại bài báo này. Tối nay, Lương lại phải nghỉ vì đau, mệt. Cũng còn vì Lương và sư Hải Giác phải tiếp mấy người khách mà bọn Thanh đoán chắc là các đồng chí cán bộ ở trên chiến khu về họp công tác đột xuất.
"- Giời đã giở lạnh.
- Đối với dân nghèo, nạn đói tuy đáng lo, nhưng còn được ngày một ngày hai, chứ nạn rét thì cái cơ nguy đã đến ngay trước mắt mà không bề tránh thoát. Vì, trong cảnh chật vật hiện thời, cố gắng hết sức gồng gánh hay đi làm mướn, họ cũng chỉ kiếm được miếng cơm cho mình và cho con cái. Còn đến cái manh quần áo thì cái cũ đã rách mà cái mới thì may làm sao được với giá vải hiện thời. Tiền công lên được gấp hai, ba ngày trước thì tiền gạo phải trả tới gấp bốn, năm; nghĩa là kiếm được đồng nào phải "đổ vào nồi" sống cầm hơi để chờ những ngày tốt đẹp...".
"Ngày tốt đẹp?! Ngày tốt đẹp?!", Thái Trang thở dội một tiếng rồi phải ngừng đọc rất lâu.
"Trước hiện tượng đó, nạn rét, các nhà từ thiện đang lo liệu một công việc quý hóa...
"Tuy nhiên ai cũng thấy công việc từ thiện này - cũng như tất cả các công cuộc làm phúc, - không phải là lối giải quyết triệt để một vấn đề xã hội!... Công việc làm phúc không nên quên rằng, so với số nạn nhân khổng lồ, thì kết quả dẫu có tăng mãi cũng vẫn không thấm vào đâu!".
Ý thức được như thế cũng khá đấy! Nhưng hãy xem còn có chủ trương và những biện pháp gì nữa nào ngoài việc quyên tiền và quần áo.
Thái Trang cố thật bình tĩnh:
"... Vậy còn cần một lối giải quyết khác nữa, và phải tìm một thứ mặc, tránh được rét mà bình dân có thể tự cung cấp được bằng sức tiền tài của mình...
Phải tìm một thứ nguyên liệu nào xấu nhưng sẵn và rẻ. Phải nghĩ một cách thô sơ nhưng giản dị, để biến chế nguyên liệu ấy, và bằng nguyên liệu đã biến chế đặt một kiểu áo, quê kệch nhưng tiện lợi cho sự làm việc mà đủ che thân cho đỡ rét"...
"Kẻ ký tên dưới đây tự hỏi tại sao lại không có thể dùng rơm làm áo được?
... Tôi đã được thấy dân miền núi đan áo trùm bằng vỏ cây hay bằng cỏ và dân miền bể (Nam Định - Ninh Bình) đeo áo trùm bằng cói...
... Chỉ nên nhớ rằng lối ăn mặc thái cổ này chỉ là phương sách tạm gấp để đối phó với một tình thế nhất thời...".
- Ngày tốt đẹp? Ngày tốt đẹp? Tháng 1-1945, báo ra... Nay đã tháng 5-1945. Phải chăng Ngày tốt đẹp của bài viết kia là ngày đảo chính 9 tháng 3-1945".
Thái Trang quay ra gọi bọn Thạch, Sinh và Trần Văn, chìa bài báo cho xem và nói tiếp:
- Chỉ có thực tế, chỉ có thực tế của cách mạng mới đầy đủ ý nghĩa để trả lời cho những chủ trương và những việc làm có tính chất cải lương thôi!
Trần Văn đọc rất nhanh bài báo:
- Ông Thái Trang ơi, ông định cũng viết một bài... một bài đả lại rất mạnh để đăng ở báo khác chứ gì? Mất thời sự tính rồi!... Các nạn gì bây giờ cũng đều chỉ giải quyết bằng đấu tranh cách mạng thôi, tôi nói tiếp thêm như thế có nghe được không ông? Thạch này, Vũ Sinh này,... hai cậu không đi theo đoàn khuất thực sau này là phải lắm! Đội mũ mặc quần áo chống gậy bồi sì cút, kéo nhau đi cả ngày khắp tỉnh xin được mấy bị cơm bị gạo đong cho từng bát của bà con hàng phố, đem xuống nhà thờ Phọng Bớp cho trẻ mồ côi hay đem xuống Cầu Niệm cho các người ốm người đói... rất quý đấy, nhưng làm sao mà chống lại được cái chết mà bọn Nhật Pháp đã combin (13)với nhau cả một kế hoạch giết hại dân Việt Nam?
-----
[13] Móc ngoặc.
- Các đồng chí, lại thảo luận gì mà rôm rả thế?
Bích Nga và Thanh ở dưới bếp luộc sắn với chú tiểu xong đi lên. Thái Trang không đáp, nhổm dậy nhảy bổ ra song cửa. Lửa ở phía xa bỗng chiếu rực. Rồi tiếng trống, chiêng, tù và, thanh la, mõ và tiếng người rùng rùng vang động. Mọi người còn bảo nhau, hỏi nhau có nghe thấy đúng là tiếng súng không. Chú tiểu cũng bỏ ra sân với bọn Trần Văn. Chú gọi Thanh và Trần Văn cuống quýt, nói rõ phía ấy là chợ Bến, là kho gạo của huyện, chỉ cách huyện hơn sáu cây số và cách đồn Cao hơn chục cây số. Vậy sao mà lại cháy to và nổi trống mõ lạ quá thế?
- Trên chợ, dân phá kho thóc của huyện rồi!
- Kho thóc của huyện ở chợ Bến bị phá rồi!
Thoáng phút, lửa như tạt đến cả mấy làng đầu tổng. Còn tiếng rùng chuyển thì dội hẳn vào đằng sau chùa, âm rung cả bầu trời.
⚝ ✽ ⚝
DẠ TỤNG
Đêm nay trời trong
Sao khuya long lanh
Trên biển xanh vũ trụ thời gian
Sao như cát, như kim
Lay rung, lắng đọng hồn tôi
Ôi! Hồn tôi chưa đầy tuổi ba mươi.
Nguyện ước trăng thề tình duyên ngang trái
Sự nghiệp trắng không gió thu hiu hắt
Bao cuộc rượu tàn nghe dạ quặn đau
Ta sống với ai, ta đi đến đâu,
Ta chết nơi nao?!!
Ta từng đọc sách hề khóc trên dòng kim cổ
Ta từng ngâm thơ hề cười nhân tình thế sự
Ta từng gõ đàn hề dựt hết năm cung
Ta từng bỏ bút hề ngủ một giấc hoàng lương.
Ta hề ta hề ta đi tìm ta
Trong hoa hương, trong men khói,
trong cuồng phẫn trong tủi đau:
Ôi đau tủi sao mát thơm tê ngọt?!!!
Để giữ trọn chí trọn tình với
Tuyệt vời - Cao cả, Văn thơ
Ta quyết không quỳ không nâng không đón
Kể cả môi son mắt sóng vú lửa tay trăn
Từ Hằng Nga đến Lộng Ngọc Tây Thi
Kể cả rượu vò, tiền đấu, gạo kho
Đường Minh Hoàng bưng cháo ôm lưng
Cao lực sĩ cởi giày, An Lộc Sơn mài mực cho ta...
Trần thế ơi! Trần thế ơi!
Ta đã sống những giờ buồn hơn cả chiều tận thế.
⚝ ✽ ⚝
Vong quốc nô Thái Trang,
Chính tên ta đó đóng bằng chữ chàm
Muôn khổ đau, tủi cực, tê xót, nhục nhằn
Đã chỉ dồn vào ngòi bút
Ngòi bút của ta
Viết bằng tay ta
Luôn luôn ta chỉ muốn cầm dao chặt nát
A! Ngòi bút và cả tay tađều phản bội hồn ta, tim ta!
⚝ ✽ ⚝
Đêm nay trời trong
như chưa bao giờ ta được ngẩng trông
Đói khổ đã đứng lên nổi trống chiêng và giàn lửa
Lật tấm áo choàng thăm thẳm sao sương
Sông núi, bến bờ, ruộng đồng, cỏ cây bừng dậy
Quang gánh lên đường
Sự sống lại từ vai mình chắp cánh!
Nhưng
Lịch sử bốn ngàn năm không chỉ ghi thêm mỗi đêm nay
Với gương nước Hồ Tây nở sáng nụ cười...
Những Ngọc Hân thế kỷ hai mươi gieo lại vần thơ
Đêm nay trời trong như chưa bao giờ ta được ngẩng trông
Sao rải cát ngọc, hoa cương lát các mặt đường
Cho xe thất tinh chở thóc đầy phá từ các kho tàng vạn kỷ
Của tham bạo, xa hoa nhởn nhơtrên thịt xương lê thứ
Sông Ngân thắp hoa đăng.
Chào dưới kia buồm mở thuyền băng
Lau lách tuốt thành gươm giữ đôi bờ bến bãi
Tre gai dựng muôn trùng hào lũy
Chiêng trống mai đây sẽ làm biển bão trời dông
Đất nước chuyển mình
Đạp tung các ngục tù xiềng xích
Đi lên tương lai ánh sáng chan hòa
Đêm nay trời trong như chưa bao giờ ta được ngẩng trông
Hương hoa hương cỏ hương lúa hương đất hương núi hương sông
Bát ngát
Biển xa sóng dội.
Tổ quốc đưa ta sang một mùa xuân
Yêu thương Yêu thương Yêu thương
Việt Nam Việt Nam Việt Nam
Muôn đời vạn kiếp Yêu thương
Cho ta thật sống từ đây.
Cho ngòi bút ta thật được viết và sống từ đây!...
Thái Trang gục trán, ôm trong lòng bàn tay mà day day nặn nặn... Gà lại gáy ran. Ánh mai như màu hoa huệ, hoa sen đang sáng dần trước song cửa. Thái Trang thiêm thiếp nghe làn ánh sáng đó nở trong hồn mình với hương hoa sen ngoài đầm và hoa huệ trong vườn.
Trần Văn và Bích Nga dậy cùng với bọn Thạch ra mé sau đồi tập thể dục. Thấy Thái Trang ngủ thiếp bên cây đèn dầu chẩu bốc cháy bùng bùng.