Tiếng Hát Ở Bến Tràng São
Tôi không thể nhớ lại được chúng đã hát những bài gì. Hình như là điệu "Đàn chim Việt", điệu "Dân quân Việt Nam", điệu "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn chúng em nhi đồng", điệu "Chiến sĩ vô danh"... điệu?
Những tiếng hát ấy đã đến đột ngột quá! Ở khu rừng Trạm Thẳn đi ra sông Lô, chúng tôi đến một ngã ba thì tiếng hát đâu xa vẳng lại, phơi phới lẫn với tiếng gió lạnh và tiếng cây cối xào xạc. Đó là năm đứa trẻ lưng đeo bị, đầu đội mũ lá. Chúng không phải là những em liên lạc mà chỉ là trẻ thường thôi, những trẻ tản cư. Trong bọn chúng có cả đứa lon xon chạy, anh nó dắt nó và một đứa con gái chừng lên tám, khệ nệ đeo một cái làn mây lủng củng những chai những gói. Đứa nào cũng gầy gò xanh xao, ăn mặc thì quần vải dòng dọc nhuộm nâu, có lẽ là quần ngủ của bố phá ra - đứa khoác cái áo tây lùng thùng quá gối, đứa mặc áo trấn thủ may bằng vạt áo bông của mẹ đã rách. Mặt đứa nào cũng võ vàng nhưng vẫn nhanh nhẹn và tươi tắn một cách lạ ở đôi mắt và cái miệng.
- Chúng em ở trong lán ra?
- Chúng em cũng về Tràng São.
- Từ hôm quân Pháp đánh lên đây thì thầy mẹ chúng em đưa chúng em vào quá trong rừng ở.
- Hôm nay chúng em lại về nhà đây. Chúng em đưa muối giấu ở trong ấy về ăn.
Chúng vừa đi vừa nói. Những tiếng nói cứ lâng lâng, những nụ cười hớn hở. Rồi chúng lại hát. Tôi đã đi theo những tiếng hát ấy qua những lối cheo leo, quanh theo những đồi, những rừng và ruộng...
... Tiếng hát bỗng cao lên rồi ngừng lại. Đến Tràng São rồi! Đằng trước chúng tôi nổi vụt lên những bãi đốt phá hoang tàn. Một mầu tro vàng xám nham nhở loang ra đến bờ sông trơ một gốc đa cành lá thui đen, lởm chởm, lòng sông sâu như vực. Không một bóng thuyền đò nào. Một cái im lặng như chết giữa những nhà cửa đổ nát, đình chùa trống hơ chống hoác, cây cối cháy trụi khẳng khiu. Mấy gian nhà mới đã dựng lên và mấy gian nhà đương làm dở, nứa lá còn tươi nguyên, như cắt bên cạnh những bức tường vỡ lở. Đây là quán bán nước. Trong quán vắng ngắt, leo teo ít bát đĩa, bánh chưng, kẹo bột bầy bên trong hàng. Hai người đàn bà khăn trắng ngồi cạnh đó xay bột và khâu vá.
Chúng tôi nghỉ lại ở một hàng cuối dẫy. Đây họ nhận thổi cơm cho chúng tôi. Mỗi bữa hai suất có cả trứng tráng, su hào xào, dưa chua, cá kho mà chỉ có 6 đồng trong khi ở những nơi khác nhất là những chỗ đông đúc buôn bán, làm ăn ít ra nhà hàng cũng tính 10 đồng. Chúng tôi đã toan trọ lại ngay đấy nhưng để đến kịp chỗ họp ngày mai, chúng tôi ăn xong lại phải đi ngay.
Ở ngoài đường, những đứa trẻ ban nãy đã ra chơi lúc nào không biết. Tiếng cười nói ran ran trong ánh nắng. Và những tiếng hát phơi phới lại cất lên vang vang theo chúng tôi rất xa...