CHƯƠNG IX

Những ngày giữa tháng chạp, bầu trời còn ướt sũng và lạnh se sắt là dịp để người ta chưng diện những chiếc áo len đủ màu còn thơm mùi long não. Vũ không có chiếc áo nào đẹp cả. Nhưng những ngày này, những ngày bước vào thời gian của những sắp đặt, tính toán cho một năm sắp hết càng làm Vũ nao nao thế nào. Hắn tưởng tượng những ngày đầu xuân ở quê nhà với nắng mới và những ngọn dương liễu xanh ngát... Năm nào cũng thế, cứ vào giữa tháng cuối năm, Vũ vẫn tìm cách về thăm nhà. Và dù cho khung cảnh ở đó có xác xơ, có buồn bã thất vọng sau mỗi chuyến trở về, hắn vẫn da diết muốn quay lại.

Còn tuần nữa nhà trường mới cho nghỉ tết, nhưng Vũ biết những ngày ít ỏi này học sinh chỉ dùng để tổ chức này nọ, nên hắn bàn với Thông là hắn về quê trước và hứa với bạn những ngày tết năm nay sẽ ở với bạn để có cảm giác của một cái tết tha hương như thế nào.

Điều đó làm Thông vui lắm. Vũ lặp lại với bạn:

– Thế nào tôi cũng lên trước tết. Vì ông nội cũng không muốn tôi ăn tết ở quê năm nay. Chẳng hiểu sẽ xảy ra điều gì mà ông lo lắng đến thế.

– Ngay ba tôi cũng có những lo lắng tương tự như thế, Vũ à – Thông nói tiếp – Mà có gì thì tụi mình vẫn được ăn tết vui vầy cùng nhau, có sao đâu.

Vũ phàn nàn:

– Anh chỉ được cái ăn nói gở.

– Thế Vũ không thích vậy à?

Vũ không trả lời bạn. Hắn chợt nghĩ cảnh hiu hắt ở quê hắn, nơi trước đây là miền đất hung bạo, và cả sau này, nó vẫn có thể trở lại tình trạng buồn thảm đó bất kỳ lúc nào.

Thấy bạn không vui vì những câu đùa nghịch của mình, Thông đổi giọng thân mật:

– Vũ này, tao sẽ chờ mày từng ngày đó nhé.

Nhớ mang bánh chưng lên cho tao với đấy.

Vũ mỉm cười. Vũ cố gượng cười với bạn. Thông thật vô tình. Thông không ngờ cố tìm câu nói để làm vui lòng bạn thì trái lại, câu đùa đó làm Vũ càng buồn thêm. Tết này chắc chắn không thể nào hắn có bánh chưng để mang lên cho Thông được cả; bởi từ nhiều năm nay Vũ đã không để ý đến món ăn quê hương ấy kể từ ngày mẹ hắn bỏ ông cháu hắn ra đi. Bánh chưng với bếp lửa rực hồng vào chiều ba mươi tết chỉ còn là mớ ký ức xưa cũ. Những ngày Vũ còn mẹ, còn những mùa xuân trong đời, Vũ còn có nhiều hơn những thứ đó. Bây giờ thì không. Mất hết tất cả.

– Dĩ nhiên là sẽ có bánh chưng cho anh.

Thông cười với bạn, như không hề nghĩ bạn đang có những phiền muộn trong lòng.

Sáng hôm sau Vũ ra bến xe một mình. Vẫn bến xe cũ. Những chiếc xe ướt át được kéo kín cửa. Vũ nhìn ngược con đường mà mấy tuần lễ trước hắn tìm đến thăm mẹ. Con đường tưởng đã nhạt phai trong trí, lúc này vẫn hiện ra rõ nét. Với hắn, con đường này buồn thảm quá chừng làm hắn không thể nào quên một cách dễ dàng được.

Vũ bước lên xe. Chiếc xe đầu phiên nên còn nhiều chỗ trống. Hắn ngồi xuống chiếc ghế bên cạnh tài xế, đưa tay lau hơi nước đọng mờ trên kính xe rồi nhìn vẩn vơ ra hàng cây ủ rũ bên bờ sông. Những vòm cây quá đỗi gần gũi với Vũ về mùa đông. Vũ cảm thấy mùa đông đối với hắn tựa một chiếc nôi đong đưa để hắn lênh đênh vào giấc ngủ cả mười mấy năm qua. Giấc ngủ trùng điệp những mùa đông rét mướt.

Vũ nghĩ vẩn vơ cho đến lúc xe chạy ra ngoại ô từ lúc nào chẳng hay. Nhìn về phía những ngọn núi xa, nhập nhòa trong mưa trắng, Vũ tần ngần ôn trong trí hình ảnh từng người thân yêu. Bên cạnh hình ảnh khốn khổ của ông nội, phản trắc và cay đắng của mẹ rõ nét bao nhiêu, thì hình ảnh một người vắng mặt mà Vũ muốn hình dung ra cho bằng được lại nhạt nhòa bấy nhiêu. Vũ tự nghĩ, lúc cha ra đi, mình đã từng ấy tuổi, không lẽ không giữ nổi hình ảnh người cho tới phút này sao? Tự nghĩ để rồi cảm thấy chua xót vô cùng, bởi thời gian Vũ sống cạnh cha quá ít.. Cha luôn bận rộn. Ngay từ lúc chào đời có lẽ mình đã nhận ra cha bận rộn như thế rồi. Cha hiến dâng một đời cho những gì ngoài gia đình, những gì đối với cha là hợp lý, cần thiết. Những gì mà có lẽ với trái tim non dại và mớ kiến thức ít ỏi của hắn chưa thể nhận ra.Vũ lầm bầm trong miệng: “biết đâu chừng như thế?”.

Vũ mười sáu tuổi. Dưới mắt ông già như một thân cây tràn ứ nhựa, sắp đâm hoa trỗ trái. Ông nhìn sững đứa cháu, một chút dáng dấp thị thành như làm cho hắn cao lớn, khôi ngô hơn. Ông ngắm nghía đứa trẻ với thứ cảm xúc ruột thịt. Ông không thốt nổi nên lời. Vũ nhìn khuôn mặt ông co giật nhè nhẹ với hai giọt nước trong mắt, làm hắn cảm động không kém. Cổ ông có những đường gân nổi lớn, tóc bạc hẳn, thân hình còm cõi làm đôi vai như co rút thêm. Vũ đặt nhanh chiếc xắc nơi góc, chạy ùa lại ôm ông, rồi nắm lấy hai bàn tay ông nội, rưng rưng:

– Ông nội! Ông vẫn khỏe mạnh chứ? Ông già im lặng, chỉ khẽ gật đầu.

– Cháu về ăn tết với ông đây. Lần này cháu ở lại lâu. Có cháu bên, ông không còn một mình nữa.

Ông già thoáng lên chút bất bình trong ánh mắt nhưng Vũ không nhận ra. Có lẽ để tránh cho mỗi người phải nhìn sự xức động sắp bật ra bằng nước mắt của nhau, Vũ quay mặt đi, bước về phía chiếc bàn cũ kỹ ngày nào Vũ thường ngồi với mẹ.

Ngôi nhà u tối và ẩm mốc. Vũ cảm thấy khó thở. Hắn nhìn lên mái ngói với những màng nhện giăng kín. Ở một góc có cả rác của một tổ chim sắp thành hình. Cả ba thứ đó tạo cho Vũ cảm giác đang ở giữa ngôi nhà bỏ hoang lâu ngày. Ông nội có mặt trong ngôi nhà như thế này không thể xem như một sự có mặt của sự sống. Ở vết nứt kia, nơi mẹ sững sờ buông rơi chiếc bánh trong một buổi trưa hắn hờn dỗi mẹ. Vũ lướt nhìn khắp mặt bàn với những kỷ niệm lớn nhỏ hiện ra làm hắn muốn rơi nước mắt.

Ông già kéo lê đôi dép trên nền nhà tiến về phía Vũ. Có lẽ sức ông đã yếu lắm rồi nên tiếng dép không còn tạo ra âm thanh đủ để nhận ra sự có mặt của sinh vật trong ngôi nhà. Vũ ngước mắt nhìn ông nội, với tay kéo chiếc ghế ra chỗ sáng hơn cho ông ngồi. Trong bóng tối nhập nhòa mùa đông, hắn cảm thấy chua xót vô cùng khi nhìn vẻ tiều tụy, sầu thảm của người thân yêu nhất đang ngồi trước mặt. Ông già bây giờ chỉ còn là chiếc bóng lặng lẽ suốt ngày chập chờn trong ngôi nhà tranh tối tranh sáng, chẳng khác gì cái bóng trong ngôi nhà mồ của những câu chuyện kinh dị.

Vũ đã lớn hẳn. Ông già sung sướng nhìn thẳng vào khuôn mặt trưởng thành đứa cháu, lòng không khỏi bùi ngùi nghĩ đến đứa con trai giờ này không biết sống chết ra sao. Giá lúc này Cung có mặt ở đây liệu anh có nhận ra đứa con của mình sau cả chừng ấy năm xa cách? Ngày Cung đi, thằng Vũ mới chỉ chút xíu. Một hai năm đầu ông nói dối Cung đã chết. Vài năm sau nữa: cha con đã chết. Không ngờ sự nói dối được lặp đi lặp lại mãi đến độ ông yên trí là Cung đã chết thật. Chỉ trong đêm khuya vắng, lúc tỉnh táo ông mới nhận ra đứa con trai vẫn còn sống, để rồi cùng với niềm hy vọng mong manh, những giọt nước mắt cứ chảy dài trên khuôn mặt cằn khô của ông, như thể Cung theo những giọt nước mắt ấy trở về.

Ông già đã âm thầm khóc như thế không biết bao nhiêu đêm. Nước mắt chảy xuôi với niềm hy vọng ngày thấy mặt Cung trở về chỉ làm da ông sớm nhăn nheo, tóc mau bạc trắng hơn thôi. Thân thể ông giờ như xác ve, mỏng dính. Ông tự hỏi: không biết có còn đủ sức và niềm hy vọng có còn tươi xanh mãi cho đến giờ phút mà ông hằng mong đợi trong suốt mười mấy năm qua?

Vũ chăm chú nhìn ông nội, ngạc nhiên khi thấy đầu ông cứ lắc lư hoài trong bóng tối. Hắn nhận ra ông đã quá già. Đời sống kham khổ đã rút dần mòn sức lực ông. Hắn nghe lòng dâng lên niềm ưu uất., cùng lúc với hình ảnh người mẹ phản trắc và người cha lạnh lùng: cả hai đều đang có mặt trên cõi đời này, đang sống, đang thở nhưng đã bỏ rơi tổ ấm đi biền biệt, bỏ rơi ngôi nhà yêu dấu và những người một thời yêu thương. Họ đã chọn lựa một cách dứt khoát, cớ sao ông nội còn chờ đợi ngày họ trở về một cách vô vọng đến vậy?

Vũ cảm thấy máu nóng cuồn cuộn trong lồng ngực. Bỗng hắn nổi cơn giận dỗi vô cớ.

– Ông nội à, ông có nghe cháu đang nói đấy không. Cháu biết trong thời gian cháu ở xa, ông nội buồn và đâm ra nghĩ ngợi nhiều. Cháu chẳng muốn ông suy nghĩ gì cả, chỉ làm ông mau già yếu, sức khỏe mòn mỏi theo...

Vũ cảm thấy đầu ông càng lắc lư dữ hơn trong chiều mờ tối dần. Ông nói, giọng khàn đặc như vướng nỗi nghẹn ngào:

– Ông có suy nghĩ gì đâu...

Rồi đột nhiên ông đổi ra giọng giận dữ vô cớ:

– Mà tại sao mày bỏ học về sớm thể? Mày bảo nghỉ tết, mà đâu đã nghỉ tết? Tết... tết... tháng mấy rồi nhỉ...

Vũ im lặng lắng nghe giọng ông thay đổi đột ngột, từ trạng thái này sang trạng thái khác một cách bất thường: giận dữ rồi mơ màng, dịu ngọt.

– À, mà tết thật rồi đấy à, tết thứ ấy rồi nhỉ?

Vũ biết ông đang nói mà không cần người nghe. Nhưng hắn vẫn nghe và thầm trả lời, hiểu được nỗi ấm ức trong lòng ông. Ông nội hỏi “tết này là tết thứ mấy” có nghĩa rằng tết thứ mấy kể từ ngày cha Vũ ra đi, hay kể từ ngày hai chú bị giết chết? Những người đã chết dù sao cũng đã yên phận; chỉ có người sống là cha Vũ mãi khuấy động lòng thương nhớ khôn nguôi nơi ông thôi. Ông già đang bùi ngùi tự hỏi tết này là tết thứ mấy kể từ ngày Cung, đứa con trai duy nhất còn sống sót của ông ra đi? Ông già nhìn Vũ bằng đôi mắt ngầu đục trong chút ánh sáng còn sót lại của buổi chiều mùa đông. Vũ tin rằng ông chẳng thấy gì cả. Ông nhìn Vũ như thể ước lượng chiều cao thân thể hắn như cây thước đo thời gian.

– Mùa mưa cũng sắp hết rồi. Cháu có mặc áo len không đấy Vũ?

Bây giờ Vũ mới lên tiếng:

– Trời đâu có lạnh lắm, ông nội. Cháu có áo len trong xắc kia.

Ông già trở lại im lặng. Vũ nhìn qua khung cửa sổ. Cội mai già trụi lá, xác xơ trong thứ ánh sáng mờ nhạt của một ngày sắp tắt, khiến Vũ chạnh nhớ đến những mùa xuân năm trước, thuở còn mẹ, còn những bếp lửa rộn ràng vào buổi trưa, buổi tối. Trong những ngày cuối năm, cây mai xòe lộc non và những nụ vàng bắt đầu hé nở. Thuở đó, nhìn cội mai như nhìn vào sức sống; còn bây giờ, mùa xuân cũng sắp tới mà sao thân cây lại cằn cỗi, xơ xác thế kia... Vũ có cảm giác như cảnh vật cũng đồng lõa với số phận gia đình hắn.

– Mày đã lớn rồi nghe không Vũ. Mày phải biết lo lấy thân. Tao đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần, rằng mày hãy ở yên trên đó với bác Toản, đừng về đây lúc này. Hãy để tao yên. Tao đã già rồi, chẳng ai làm gì được tao cả. Còn mày...

Ông già lại giận dữ vô cớ. Vũ im lặng nhìn ông, lòng thương xót vô hạn.

– Cháu cũng định ở lại luôn trên ấy, nhưng cháu nhớ ông quá. Cháu xa ông hơn nửa năm rồi, chỉ có mấy ngày này là dịp tốt để cháu về...

Vũ không ngờ giọng hắn cũng nghẹn lại, không nói tiếp được nữa trong khi ông già tiếp tục đay nghiến đứa cháu vô tội:

– Nhớ với thương gì mày. Nếu mày thương tao thì đâu có mò về lúc này. Tao đã căn dặn: tình hình lúc này không yên. Mày về chỉ gây thêm mối bận tâm, lo âu cho tao thôi. Vũ, mày biết không? Cách đây mấy hôm, một chiếc xe đò bị nổ tung, chết với bị thương vô số kể. Chiến tranh mà. Ai cũng bảo thế. Chiến tranh mà! Làm như chiến tranh là niềm an ủi không bằng. Rồi cứ cách hôm lại có vụ nổ súng, đánh đồn, đánh bót, ám sát này nọ. Tao đã nói ở đây không còn yên ổn như trước đâu. Mày không sợ sao, Vũ? Mày không chịu tránh trút sao? Tao già rồi... Còn mày... Mày ngu quá, ngu đến thế là cùng.

Vũ vẫn im lặng, mặc cho ông nội chửi rủa cho hả cơn giận. Thực ra không phải giận, mà là những lo sợ, những ẩn ức lúc này mới có dịp tuôn ra.

– Mày phải trở lại tỉnh gấp. Đã lỡ về đây thì ở thêm một hôm thôi. Tao biết sắp lộn xộn tới nơi rồi. Mày có còn nhớ cái đêm xa xưa lúc mày bị ốm nặng, giữa đêm có người đàn ông lạ mặt vào nhà đưa tin cha mày. Mày có còn nhớ... Đêm đó cũng vào mùa đông, mưa gió dữ dội, tao và mẹ mày lo mày không qua khỏi thì những người đàn ông lại nói chuyện chiến thắng, hy sinh, cao cả, ca tụng cha mày như kẻ lỗi lạc... Những người đàn ông đó cũng vừa trở lại đây...

Vũ nghe tim mình đập rộn ràng trong lồng ngực. Hắn cảm thấy bàng hoàng xen lẫn sợ hãi.

– Những người đàn ông dạo xưa ấy hả ông nội?

– Tao làm sao nhớ nổi mặt mũi họ. Bộ mày hãnh diện lắm hả, Vũ? Mày biết tao đã quá chán những tiếng hy sinh, chiến thắng này nọ biết chừng nào không? Có tiếng nào đẹp đẽ thì cứ khoát thêm vào, khoát hết vào mình; còn ở nhà cha mẹ có già, có mù lòa cũng mặc; con có cầu bơ cầu bấc thế nào cũng chẳng cần biết tới. Vinh quang quá phải không? Hy sinh quá phải không? Mày có biết tao tiếp họ bằng cách nào không? Tao im lặng. Tao coi cha mày như không phải con tao. Tao dửng dưng trước những điều họ nói, trước cả những lời cha mày nhắn gửi. Tao không nổi giận lúc đó là may lắm...

Người vắng mặt lại hiện về trong câu chuyện giữa hai ông cháu một cách mãnh liệt. Vũ muốn hỏi ông nội về những điều mà cha hắn đã nhắn gửi. Thế nào không có một lời hỏi thăm hắn. Những lời đó, dù cho được nhắn lại chăng nữa, chắc sẽ phải dịu dàng, chan chứa biết bao tình cảm máu mủ. Vũ muốn ông nội ngừng ngay câu chuyện, chỉ để nói với hắn những lời của người cha. Nhưng hắn hiểu rõ, giờ phút này đây ông nội đang giận dữ nên đành im lặng.

Ông già thò tay vào túi áo loay hoay một lúc rồi vứt ra trước mặt Vũ chiếc hộp quẹt mỏng dính.

– Thắp dùm ông ngọn đèn. Cây đèn bóng lớn dưới gầm bàn thờ chú mày đấy... Cẩn thận kẻo đập đầu vào cột nhà...

Cho đến lúc này Vũ mới nhận ra trời đã tối hẳn. Hắn cầm chiếc hộp quẹt còn hơi ấm đứng lên, bước chậm chạp về phía bàn thờ các chú. Mùi ẩm mốc và tiếng những con chuột vừa vụt chạy biến, khiến hắn có cảm giác gai gai thế nào. Với không khí như thế này, sao ông nội có thể sống một mình từ năm này qua tháng khác được? Tự dưng Vũ thấy sợ hãi, một chút thôi, cũng đủ len vào đầu óc hắn. Nỗi sợ hãi về cuộc sống này, về bốn bức tường của ngôi nhà thân yêu cùng những kỷ niệm quanh chúng... làm Vũ bàng hoàng trong giây lát, bởi nỗi sợ hãi cũng chính là sự xúc phạm lớn lao đến gia đình lúc này.

Vũ sờ soạn tìm cây đèn dưới gầm bàn thờ. Khi tìm thấy, hắn cẩn thận gỡ chiếc bóng đặt xuống nền nhà, bật quẹt, dùng hai bàn tay che lại ánh lửa. Khi ánh sáng vừa bừng lên, tuy chập chờn nhưng cũng đủ sáng một góc nhà và đủ để Vũ nhìn thấy những đồ vật chung quanh nằm im lìm từ đời thuở nào, tưởng như chưa một lần được di chuyển kể từ nhiều năm nay. Chiếc mâm đồng rỉ xanh, đen nhẻm dựng áp tường, những chiếc thẩu bằng sành có nắp đậy ám lớp bụi dày, tơ nhện giăng kín, kể cả tấm gương soi vỡ một góc vẫn nằm chênh chếch, cạnh chân bàn từ mấy năm qua, như thể hai vật này là anh em. Tất cả những thứ lỉnh kỉnh từ lúc Vũ còn nhỏ cho đến nay vẫn không hề thay đổi, không một sự xê dịch nào. Chúng nằm đó, bất động, vô tri... nhưng lúc này chúng làm xao xuyến tâm hồn Vũ không ít.

Mãi suy nghĩ, Vũ quên phứt que diêm vẫn tiếp tục cháy trên tay; cho đến khi hơi nóng làm rát ngón trỏ, hắn mới sực tỉnh và vội vàng ném que diêm xuống đất. Vũ đốt que diêm thứ hai, cẩn thận châm vào bấc đèn khác. Ánh sáng tỏa ra khắp căn nhà, nhưng lại càng làm cho căn nhà hoang liêu hơn. Ánh sáng lờ mờ trùm lên khắp mọi vật buồn bã.

Khi Vũ mang cây đèn lớn đặt trên bàn gỗ, hắn không thấy ông nội ngồi ở đấy. Hắn nhìn xuống bếp với chút ánh sáng le lói hắt ra khoảng sân. Có lẽ thím Tư vừa mang bữa tối đến cho ông nội. Hắn dượm bước định chào thím, nhưng chợt hắn dừng lại nhìn cơn mưa bất ngờ ào ạt tuôn xuống sân