CHƯƠNG X

Vũ lồng hai bàn tay xuống gáy, ngửa mặt nhìn trần nhà trong bóng tối. Hắn không tài nào ngủ được, thao thức và nghe mưa xối đều đều trên mái ngói. Vũ nhìn quanh ngôi nhà. Trong bóng đêm, những đồ vật hiện ra thật mới và xa lạ. Vũ cảm thấy buồn, một nỗi buồn không khốc liệt như nhiều lần khác. Nó chỉ làm lòng Vũ lịm dần, lịm dần đến chảy nước mắt lúc nào không hay. Nỗi buồn đến thật khẽ khàng, chậm rãi đến ngây ngất. Vũ lắng tai nghe tất cả âm thanh trong đêm vắng và chờ đợi chút ánh sáng lờ mờ hiện ra ngoài khe cửa. Hắn biết, chẳng còn bao lâu nữa trời sẽ sáng.

Suốt hai ngày ở với ông nội, Vũ cảm nhận được hết tất cả những bất hạnh của gia đình. Ông nội giờ đây già hẳn. Bàn tay ông không còn đủ cứng để sửa một cành cây kiểng chứ đừng nói đến việc chăm sóc cả một khu vườn rộng lớn. Trong làng, những người trai trẻ đều đã ra đi. Dân cư cũng hao mòn dần theo những đợt tản cư tập thể. Khu vườn trở nên hoang tàn từ bao giờ chẳng hay. Tầm mắt của ông bây giờ không còn nhìn xa được nữa nên lòng ông cũng không buồn khổ khi sự thay đổi cảnh vật quanh ông cứ lặng lẽ trôi qua từng ngày.

Vũ cảm thấy thật đau xót khi nghĩ đến sự giận dữ của ông nội về cha mình. Vũ biết sự giận dữ đó đôi khi vô lý. Riêng Vũ, hắn cảm thấy, thỉnh thoảng lòng gợn lên niềm yêu mến người vắng mặt, yêu mến ngay cả khi lòng hắn u uất nhất. Hắn nghĩ, giá lúc này có những người lạ xuất hiện đưa tin về cha, hắn sẽ vội vàng viết cho cha một lá thư. Hắn sẽ kể với cha rằng: đời sống gia đình hiện giờ rất sung sướng. Ông nội da dẻ hồng hào, râu tóc bạc trắng như một tiên ông. Còn mẹ thì tưởng như không già thêm; có lẽ bà phải trẻ mãi như thế chờ đến ngày cha trở về. Mẹ vẫn thường nhắc về cha bằng giọng nồng nàn mỗi trưa và tối. Ngôi nhà trong mùa mưa năm nay vừa được ông nội cho sửa sang lại. Khu vườn cũng được trồng thêm nhiều cau con thay cho những cây cằn cỗi, cháy ngọn. Vũ cũng sẽ không quên nhắc đến cội mai ngoài cửa sổ với vô vàn búp hoa, hứa hẹn những ngày vàng rực trong mùa tết năm nay. Còn gì nữa? Cuối cùng Vũ sẽ viết về mình. Nhưng viết như thế nào nhỉ? Vũ sẽ mách với cha, hắn cao lớn lắm và chuẩn bị thi tú tài rồi. Hắn mong ngày cha sớm trở về. Hắn ao ước chiến tranh sớm chấm dứt. Những chuyến xe đò được an toàn trên quốc lộ và đêm đêm không còn nghe tiếng súng nổ. Vũ còn viết thật nhiều nữa... Cùng với lá thư, Vũ sẽ gửi cho cha những phong bánh đậu xanh do mẹ và hắn vụng về gói giấy. Với món quà đơn giản đó, cha sẽ tưởng tượng những ngày cuối năm ở quê nhà: dưới ánh đèn mẹ ngồi in bánh, trong khi ông nội với cuốn tử vi trên tay thỉnh thoảng cúi nhìn xuống lò lửa hồng trông chừng soong mứt, còn Vũ thì loay hoay với những rẻo giấy màu mẹ bỏ ra.

Nếu có một lá thư để gửi cho cha, chắc chắn Vũ sẽ viết như vậy. Với sự hy sinh của cha, ít ra gia đình cũng có được một chút hạnh phúc tối thiểu chứ. Quá tầm thường, quá bình thường, phải không? Vũ nghĩ ngợi miên man. Mắt hắn vẫn dán qua khe cửa nhưng bóng tối vẫn còn dày đặc. Hắn lắng nghe tiếng mưa rơi. Có cả tiếng súng đại bác bắn đi từ xa. Tiếng súng ì ầm, nghe buồn não lòng.

Vũ mỉm cười trong bóng tối, tiếp tục tưởng tượng đến khuôn mặt rạng rỡ của người cha khi đọc thư hắn. Hẳn ông ta sẽ sung sướng lắm khi đọc những giòng chữ mô tả về cảnh đời ấm cúng của gia đình ở quê nhà. Hãy cho ông vui sướng bằng sự vẽ vời bịa đặt của hắn. Vì thật ra,chẳng ích gì khi phơi bày sự thật bi thảm của những người thân với một người vắng mặt quá lâu trong đời sống họ. Rồi thế nào mà cha chẳng hỏi thăm những người mang thư đến. Cha sẽ ngạc nhiên, thắc mắc về những lời kể lại hững hờ của họ, về thái độ chán chường của ông nội, về cảnh đìu hiu của ngôi nhà, về sự vắng mặt của mẹ Vũ, người đàn bà chắc cha sẽ nôn nóng hỏi đến trước tiên. Rồi cha sẽ mơ hồ khám phá ra những giòng chữ của Vũ và chép miệng càu nhàu đứa con nghịch ngợm một cách trìu mến.

Mưa rơi không ngớt ngoài trời. Rất nhiều tiếng mưa dồn lại thành một âm thanh duy nhất. Tiếng nước đổ ào ào xuống mái kéo dài triền miên. Vũ đưa mắt nhìn về phía ông nội đang nằm. Hắn lắng tai nghe hơi thở ông nhưng hắn chẳng nghe thấy gì ngoài tiếng mưa và tiếng thằn lằn tắc lưỡi đâu đó trên tường. Ông già đang ngủ say. Vũ không nghe lấy một tiếng trở mình hoặc ho khan như dạo nào. Trong một phút xao lòng, Vũ tưởng tượng tim ông ngừng đập, toàn thân lạnh ngắt! Sẽ có một lúc nào đó, ông sẽ giã từ cuộc sống một cách lặng lẽ như thế này, một mình, không có ai bên cạnh cả. Hoàn toàn cô độc! Ý nghĩ chợt đến làm Vũ đau đớn, không cầm được nước mắt. Hắn khóc âm thầm, mặc cho nước mắt chảy xuống cổ, xuống tai, đầm đìa trên gối.

Những điều cảm thấy lúc này làm Vũ muốn cưỡng lời ông nội, không trở lại thành phố nữa. Tại sao hắn phải tìm tới chốn an toàn trong khi ông già yếu, đơn độc không ai chăm sóc? Tối qua hai ông cháu đã thức thật khuya cạnh nhau. Ông phàn nàn về những chiếc xe đò thường bị giật mìn, về những quả đại bác rơi nhầm vào nhà dân. Nhưng biết làm sao. Chiến tranh quá dài đã làm mọi người quen dần với mọi đổ vỡ, tan nát. Người ta chấp nhận, chịu đựng mà không hề ca thán. Chết chóc, chia lìa không còn là một vĩnh biệt đớn đau...

Ông già chỉ khuyên Vũ phải lên tỉnh ngay mà không nói rõ điều gì khiến ông có quyết định cứng rắn như vậy. Vũ vẫn còn nhớ lời hẹn với Thông là thế nào hắn cũng ăn tết với bạn năm này. Nhưng kể từ hôm về quê đến nay, Vũ không còn muốn giữ ý định đó nữa. Vũ năn nỉ ông nội cho phép ở lại nhà cho tới hết tết, nhưng ông già vẫn một mực từ chối. Cuối cũng Vũ tìm thấy trong ánh mắt ông, giọng nói ông cả một trời tha thiết muốn hắn ra đi ngay. Hắn im lặng thu nhặt áo quần bỏ vào xắc.

Trằn trọc mãi, không thể nào nhắm mắt lại được, Vũ nằm chờ sáng. Nhưng rạng đông hình như cũng muốn đày đọa Vũ, chưa chịu ló dạng. Vũ vùng dậy bước xuống đất. Hơi đất lạnh buốt, nhưng lại làm Vũ cảm thấy dễ chịu lúc này. Hắn bước cẩn thận về phía cửa sổ. Đêm qua thức khuya nên ông già ngủ say thật sự. Vũ đứng tì mặt vào hai chấn song, mắt nhìn đăm đăm ra khu vườn mưa, tối thẫm. Dần dần làm quen với bóng đêm, Vũ cũng nhận ra lờ mờ những tàng cây cùng với những sợi mưa bóng sáng, lấp loáng từ mái chảy xuống. Vũ nhủ thầm: chỉ còn vài giờ nữa thôi, hắn sẽ phải rời xa nơi đang đứng, xa hình bóng thân yêu duy nhất còn lại để đến chốn bình yên. Vũ nghĩ, ngay cả chiến tranh cũng bất công như thế rồi. Tại sao sự bình yên chỉ có ở thành thị? Tại sao những những người đã chịu nhiều cơ cực lại phải gánh thêm không biết cơ man những cơ cực khác? Vũ đưa cả hai tay ra ngoài song cửa nắm lấy nhau, còn trí óc thì cứ cuồng cuộn những ý nghĩ vẩn vơ như thế.

Chợt Vũ lắng tai nghe từ phía xóm xa vọng đến tiếng gà gáy, như một giấc mơ vọng về. Đã lâu lắm rồi hắn không được nghe những âm thanh quen thuộc đó, giờ thì những âm thanh đó cứ eo óc mãi, như từ một cõi xa xăm nào vọng về. Một làn gió buốt thổi vào song cửa cùng với đợt mưa quất vào mặt làm hắn rùng mình, co rút người lại. Vũ nói một mình:

– Trời mưa gió thế này, không biết chuyến xe đầu có khởi hành đúng giờ không?

Vũ ao ước, sáng ra mọi chuyến xe đều bị trục trặc hết. Hắn sẽ có lý do để ở lại. Hắn muốn được ở lại, dù cho có gặp bất cứ nguy hiểm nào. Nhưng Vũ lại thất vọng khi nghĩ đến chiếc xắc với giỏ trái cây do ông nội chuẩn bị cho hắn từ hôm qua.

Khu vườn bắt đầu hiện ra với thứ ánh sáng đục như sữa. Một ngày nữa bắt đầu. Phút này đây, Vũ đang đứng giữa ranh giới của ngày và đêm, giữa bóng tối và ánh sáng, giữa họp mặt và chia lìa. Hắn vận dụng tối đa thị giác để thu nhận những chuyển động từ từ của chút ánh sáng lẻ loi đó. Những ngọn cây cao hiện ra trước tiên, lù mù trên nền trời xám, cho đến lúc hắn nhìn thấy cội mai trước mặt. Cội mai với những cành khẳng khiu, trụi lá làm Vũ tưởng tượng đến thân xác một con người bị chết khô. Vũ không hiểu tại sao mình tưởng tượng ra như thế. Và những tưởng tượng quái đản đó đã làm hắn ái ngại trong lòng.

Trời sáng tỏ và mưa vẫn tiếp tục nặng hạt. Vũ sững sờ trước cây mai chết khô giờ mới kịp nhìn thấy rõ. Hắn nhìn lớp vỏ xù xì, từ ngọn đến gốc. Chợt Vũ chú ý đến một chút màu xanh nhô ra từ một nhánh cây, để rồi cảm thấy sung sướng đến ngất ngây, suýt kêu lên thành tiếng. Cành mai khô kia vẫn chưa chết. Nó còn một chút màu xanh, còn một chút lá mầm nhú nhỏ như thể máu còn chảy, tim vẫn còn đập trong cơ thể.

Cội mai ngoài kia dù cho đã chết khô hay còn hy vọng trẩy lá vào mùa xuân này thì đâu có quan hệ gì lắm để Vũ phải bận tâm đến như vậy. Sự chết của một thân cây quả thật chẳng quan hệ gì cả. Mà thật vậy sao. Sao không quan hệ nhỉ?

Vũ rời chỗ đứng, lấy áo mưa, đi ra khỏi nhà. Trời còn quá sớm. Con đường trước nhà vắng hoe. Có lẽ giờ này mọi người chưa thức dậy, hoặc có dậy thì vẫn còn co ro trong chăn hay bên bếp lửa. Vũ dừng lại trong sân nhìn chiếc bể cạn rêu phong ngày nào. Chiếc bể dưới mắt Vũ như nhỏ hẳn lại, không to lớn như thuở nào Vũ còn bé, đứng nhìn với những băn khoăn về chiếc dĩa nứt ở bức bình phong đã làm ông nội có những hồi tưởng trong nước mắt không biết bao nhiêu lần. Thưở ấy ông nội còn bị những kỷ niệm, những hồi tưởng dằn vặt đến khổ sở. Ông lặng lẽ đi thăm mộ hai chú vào buổi chiều và đứng lặng người trước chiếc bể cạn này với những dấu tích nghịch ngợm lúc thiếu thời của các chú. Sau này Vũ không còn nhìn ở ông những hình ảnh tưởng như quen thuộc đó, chứng tỏ ông đã quá mỏi mệt. Bây giờ chỉ còn biết sống, không đủ sức nghĩ ngợi, hồi tưởng nữa. Những sợi thần kinh của ông dường như bị dãn ra không còn cho ông cảm thấy một điều gì nữa.

Khu vườn vốn đã xơ xác, vào mùa này càng xơ xác hơn. Những thân cây mềm yếu đã ngã rạp xuống, có lẽ ngay từ đợt mưa đầu tiên. Những tàu lá chuối rách tả tơi, vàng ủng. Những chiếc ao ngập nước chảy dài theo khe nước ở cuối vườn. Vũ bước đi chậm rãi. Chưa thấy một bóng người nên có cảm giác như đang đi ở chốn hoang vu nào. Mùa đông với những cơn mưa dài áo não, với những vườn cây xác xơ, với tiếng côn trùng thê thiết đã làm Vũ nghĩ ngợi quá nhiều về cái chết. Cái gì cũng có thể làm hắn liên tưởng tới cõi chết chóc. Như buổi sáng nay, trong những phút giây trong sáng đầu tiên của ngày, hắn cũng đã tẩn mẩn nghĩ đến sự chết của cảnh vật và con người.

Vũ cảm thấy tâm hồn bứt rứt thế nào. Hắn trở lên nhà. Ông già thức dậy đang ngồi uống trà nơi chiếc bàn tròn cũ kỹ. Vũ đang đứng ở hiên thềm cởi áo mưa. Hắn nghe tiếng ông già hỏi:

– Mày thức dậy làm gì sớm thế Vũ? Vào đây uống nước với ông. Mày không quên sáng nay mày trở lên tỉnh đó chứ?

Vũ bước vào nhà, vừa đi vừa trả lời:

– Dạ, cháu vẫn nhớ. Cháu định xin ông cho ở lại một hôm nữa.

Ông già đưa tay khoát:

– Không được, ở lại thêm một ngày cũng vậy thôi. Ông đã luộc sẵn trứng cho con đấy, hãy ăn và đi ngay cho kịp xe.

Vũ ngồi xuống chiếc ghế đối diện ông nội. Đã nhiều lần về thăm nhà để rồi ra đi, nhưng chưa có lần nào Vũ cảm thấy buồn bã và quyến luyến như lần này. Vũ nhìn ông nội, chiếc đầu ông bớt lắc lư hơn đêm trước. Hắn thấy ông đã già yếu quá. Vào buổi sáng trông ông có vẻ tươi tắn đôi chút nhưng vẻ tươi tắn đó không làm cho Vũ yên lòng chút nào.

– Vũ à, con nhớ đi chuyến xe thứ hai, chầm chậm một chút nhưng bảo đảm hơn. Đường sá lúc này nguy hiểm lắm đấy.

Vũ gõ nhẹ vỏ trứng nơi góc bàn, hắn nói để ông yên tâm:

– Ông nội yên chí. Cháu đâu có gấp gì mà tranh đi chuyến sớm. Hơn nữa, rủi ro lắm mới gặp...

Ông già suỵt:

– Thôi đừng nói nữa. Lên nhớ thưa với bác Toản là ra tết ông sẽ lên thăm và đóng tiền cơm cho con luôn...

Nghe ông già nhắc đến vấn đề cơm áo Vũ cảm thấy xót xa trong lòng. Hình như đã nhiều tháng nay, ông chưa gửi tiền cơm cho bác Toản. Vũ không nghe bác nói gì, nhưng vẫn linh cảm được sự khó chịu đến thế nào.

Vũ uống ngụm nước rồi đứng lên. Hắn lén nhìn ông nội thật kỹ, cố thu nhận hình ảnh ông một lần nữa trước khi đi. Ông già nói:

– Để ông tìm áo mưa dắt con đi một quãng.

Ông cũng cần đi thăm vườn một chút.

Ông làm như Vũ còn bé nhỏ. Vũ đưa cả hai tay ôm đôi vai gầy guộc của ông, ấn xuống:

– Thôi ông nội ơi. Trời mưa gió thế này. Bây giờ để cháu ra đi một cách vui vẻ. Xin ông cứ tiếp tục ngồi uống trà. Ông xem như cháu chẳng đi đâu hết, vẫn quanh quẩn bên cạnh ông như mấy ngày nay. Ông cũng nhớ là đừng nhìn theo cháu. Nếu ông không nghe cháu, cháu sẽ buồn lắm, cháu sẽ buồn chết được. Ông hứa đi. Ông hãy hứa với cháu đi. Ông già mếu máo gật đầu:

– Ông hứa. Rồi. Ông hứa đấy. Cháu đi mạnh giỏi, gắng học...

Vũ cầm chiếc xắc trong tay bước nhanh ra khỏi cửa. Hắn phải bước thật nhanh trước khi tiếng khóc của ông già bật ra khỏi cổ. Hắn đi ngược qua khỏi con dốc một lúc lâu mới nhìn lui lại ngôi nhà bấy giờ đã nhạt nhòa trong mưa. Vũ tiếp tục bước, lầm lũi với đám cỏ mọc loang ra đường. Buổi sớm, đất còn mới, những bước chân của Vũ là những bước đầu tiên in dấu xuống trong ngày. Hắn băng qua hết cánh đồng, quay lại nhìn con đường một lần nữa. Những bước chân của Vũ thật cô đơn. Trên cánh đồng rộng lớn, trông nó như những dấu chân của một loài thú hoang trên sa mạc