CÁI TỦ (1884)

Sau bữa ăn, chúng tôi bàn chuyện gái, vì còn biết nói gì nữa giữa bọn đàn ông với nhau?

Một người trong bọn nói:

- À, về vấn đề này, có một chuyện buồn cười đã xảy ra với tôi.

Và anh ta kể tiếp:

- Mùa đông năm trước, một buổi chiều, bỗng nhiên tôi cảm thấy chán ngán, buồn tẻ, não nề; sự chán ngán này thỉnh thoảng giày vò con người chúng ta từ tâm hồn đến thể xác. Lúc ấy, tôi đang ở nhà một mình, và tôi cảm thấy nếu để trạng thái ấy kéo dài, tôi sẽ bị một cơn khủng hoảng tinh thần vì sầu não, loại khủng hoảng chắc chắn nó đưa con người đến chỗ tự vận, nếu nó thường tái diễn.

Tôi liền khoác chiếc ba đờ suy và ra đi, không biết đi để làm gì. Đến các đại lộ, tôi đi lang thang trước các quán cà phê thưa khách, vì hôm ấy trời mưa, một thứ mưa phùn làm thấm cả áo quần lẫn tâm hồn, không phải loại mưa rào như thác đổ, khiến những người đi đường chạy hổn hển núp dưới các cổng cái, mà là một thứ mưa bụi nhỏ đến nỗi ta không cảm thấy, một thứ mưa ướt át làm đọng lại trên mình bạn những giọt lăn tăn và chẳng bao lâu phủ lên áo quần một lớp bọt nước lạnh giá và thấm thía.

Làm gì đây? Tôi đi qua đi lại, kiếm một nơi để khuây khỏa vài giờ, và lần đầu tiên tôi nhận thấy Ba Lê ban đêm không có một nơi để giải trí. Sau cùng, tôi quyết định vào rạp dạ vũ Folies-Bergères, cái động vui nhộn của các gái nhảy.

Rất ít khán giả ở phòng chính. Nơi hành lang dài hình móng ngựa, chỉ thấy những người tầm thường, thuộc giới hạ lưu; họ được nhận diện qua dáng đi, qua y phục, qua cách để bộ tóc, bộ râu, qua cái nón, qua sắc mặt. Rất hiếm thấy thỉnh thoảng một người có vẻ tắm rửa sạch sẽ, mà lối ăn mặc có phần hòa hợp. Còn các cô gái, cũng vẫn những bộ mặt cũ, những cô gái ghê tởm mà các bạn đã biết, xấu xí, mệt mỏi, chảy xệ, bước những bước săn mồi hấp tấp, với một vẻ khinh khỉnh đần độn, tôi không hiểu tại sao.

Họ là những người đàn bà đã bị méo mó, không béo mập mà nhầy nhụa, phì chỗ này, gầy chỗ nọ, bụng phệ, chân cong vòng; và tôi tự bảo rằng, thật sự, không có một người nào trong bọn họ xứng đáng với đồng tiền mà họ kiếm được một cách mệt nhọc, sau khi đã đòi hỏi một cái giá đắt gấp năm lần.

Nhưng thình lình tôi thấy một con nhỏ xinh xắn, có vẻ tươi thắm hơn là còn trẻ, nghịch ngợm, quyến rũ. Tôi chận nó lại, và quá dại dột, không suy nghĩ, tôi ra giá ngủ trọn đêm. Tôi không muốn trở về nhà chịu cảnh một mình một bóng, mà lại muốn làm bạn với con bé nghịch ngợm này và muốn được nó ôm siết vào lòng.

Rồi tôi đi theo nó. Nó ở một ngôi nhà lớn, thật lớn, tại đường Những Vị Tuẫn Tiết. Đèn cầu thang đã tắt, nên tôi bước chậm rãi, thỉnh thoảng phải đốt một que diêm; tôi cứ vấp phải các nấc thang, suýt ngã, trong lòng bực tức, lẽo đẽo sau cái váy của con bé mà tôi nghe tiếng sột soạt ở đàng trước.

Nó dừng lại ở tầng lầu thứ tư, và sau khi đóng cửa ngoài xong, nó hỏi tôi:

- Sao, anh ở lại tới sáng chớ?

- Dĩ nhiên! Em biết là chúng ta đã thỏa thuận với nhau rồi.

- Được rồi, cưng. Hỏi để biết mà thôi. Anh ở đây đợi em một phút, rồi em sẽ trở lại ngay.

Thế là nó để tôi đứng trong bóng tối. Tôi nghe tiếng nó đóng hai cánh cửa, rồi hình như nó nói điều gì. Tôi ngạc nhiên, e ngại. Ý nghĩ về trò ma cô thoáng qua trong đầu tôi. Nhưng tôi có những quả đấm mạnh và thân mình rắn chắc, và tôi nhủ thầm: “Cứ chờ xem.”

Tôi lắng nghe với tất cả sự chăm chú của đôi tai lẫn trí óc. Có tiếng cử động, tiếng đi nhẹ, rất thận trọng. Rồi một cánh cửa khác mở ra, và tôi nghe rõ ràng tiếng người nói lần nữa, nhưng rất khẽ.

Con nhỏ trở lại, tay cầm một cây nến.

- Anh có thể vào.

Lối xưng hô bình đẳng này tỏ rõ đã có sự thủ đắc quyền sở hữu. Tôi bước vào, đi ngang qua một phòng ăn, mà người ta thấy rõ là không bao giờ có người ăn ở đây, rồi tôi tới phòng các ả, một căn phòng có kê giường, bàn ghế, với những bức màn và chiếc mền trải dưới chân giường, bằng lụa quý, màu đỏ, vằn vện những vết hoen ố khả nghi.

Con nhỏ nói tiếp:

- Cứ tự nhiên, cưng.

Tôi đưa mắt quan sát căn phòng một cách ngờ vực. Tuy nhiên, không có điều gì phải e ngại.

Năm phút sau, tôi đi lại mở cửa để ra về, trong lòng không còn muốn ở lại nơi căn phòng này nữa. Tôi sắp bước ra khỏi cửa, thì bỗng sự chán ngán não nề, đã giày vò tôi khi còn ở nhà, giờ đây giữ tôi lại, làm cho tôi không còn chút nghị lực nào để ra đi; và tôi quay lại nằm xuống chiếc giường công cộng ấy, mặc dù tôi cảm thấy ghê tởm. Cái thú ái ân mà lúc nãy tôi tưởng tìm thấy nơi cô gái nhỏ, dưới ánh sáng của cây hoa đăng trên sân khấu, đã biến mất khỏi tay tôi; và tôi chỉ còn lại bên mình một ả giang hồ khác, mà cái hôn lạnh nhạt chỉ để làm vừa lòng khách làng chơi và lưu lại họ một mùi nồng gắt.

Tôi bắt đầu nói chuyện với con nhỏ:

- Em ở đây được bao lâu rồi?

- Hơn sáu tháng, tính đến 15 tháng Giêng.

- Trước đó, em ở đâu?

- Ở đường Clauzel. Nhưng mụ quản gia đã làm khó dễ em, nên em không ở nữa.

Rồi nó kể câu chuyện bất tận về mụ gác cổng đã đồn đãi, làm tiền nó.

Nhưng bỗng nhiên, tôi nghe tiếng cử động gần chúng tôi. Ban đầu là một hơi thở dài, tiếp theo là một tiếng động nhỏ, nhưng rõ rệt, như thể có một người trở mình trên một cái ghế.

Tôi vội ngồi dậy và hỏi:

- Tiếng gì thế?

Con nhỏ trả lời một cách quả quyết và bình tĩnh:

- Đừng ngại gì cả, cưng, đó là chị bên cạnh. Vách mỏng quá nên nghe rõ mồn một như ở đây vậy. Phòng gì đâu tệ quá! Làm bằng bìa cứng.

Sự lười biếng làm tôi ngã lưng trở lại trên tấm vải trải giường. Và chúng tôi tiếp tục trò chuyện. Tôi bị thúc đẩy bởi tính tò mò điên rồ của bọn đàn ông thường gạn hỏi các cô gái giang hồ về mối tình đầu của họ, cũng như muốn vén bức màn che đậy bước lỡ lầm sơ khởi, như thể mong tìm thấy một dấu vết ngây thơ xa xăm, có thể để thương yêu họ trong một kỷ niệm thoáng qua, một kỷ niệm gợi lên bởi một lời nói xuất phát từ lòng trong trắng và từ sự thẹn thùng ngày xưa của họ. Do đó, tôi đã hối thúc con nhỏ bằng những câu hỏi dồn dập về những nhân tình đầu tiên của nó.

Tôi biết có thể nó nói dối. Nhưng cần gì! Trong tất cả những lời dối trá kia, có thể tôi tìm ra được một cái gì thành thật và cảm động.

- Này, nói đi em, hắn là ai?

- Đó là một người chơi du thuyền, cưng ạ.

- Thế à! Kể tiếp nghe. Hồi đó cô cậu ở đâu?

- Lúc ấy em ở Argenteuil.

- Làm gì?

- Con sen trong một khách sạn.

- Khách sạn nào?

- Khách sạn Marin d’eau douce [4] . Anh có biết chỗ đó không?

- Biết chứ! Của lão Bonanfan.

- Vâng, đúng thế.

- Mà gã du thuyền đã tán tỉnh em như thế nào?

- Trong lúc em dọn phòng cho hắn. Hắn đã cưỡng bức em.

Nhưng thình lình tôi nhớ tới luận thuyết của một y sĩ chữa bệnh cho bạn tôi, một y sĩ vừa là một nhà quan sát vừa là triết gia, mà sự nghiệp phục vụ liên tục tại một bệnh viện lớn đã làm ông tiếp xúc hằng ngày với những cô gái chửa hoang và gái mãi dâm; ông biết rõ tất cả những sự tủi nhục và khốn khổ của những người đàn bà, những người đàn bà đáng thương hại vì đã trở thành miếng mồi ghê tởm của hạng đực rựa du hí, sẵn có đồng tiền trong tay.

Viên y sĩ này nói với tôi: “Luôn luôn một người con gái bị đẩy vào con đường sa ngã bởi một người đàn ông cùng giai cấp và địa vị. Tôi có nhiều tài liệu quan sát về hiện tượng này. Người ta tố cáo những người giàu có đã phá hại cuộc đời của những cô gái ngây thơ của giới bình dân. Không đúng. Kẻ giàu có xuất tiền mua những đóa hoa đã bị cắt. Họ cũng bẻ những cành hoa này vậy, nhưng bẻ ở mùa trổ bông sau, chớ không bao giờ họ chặt những cành hoa này ở mùa trổ bông đầu tiên.”

Thế là quay sang cô bạn gái, tôi cười và nói:

- Em nên biết rằng anh hiểu rõ cuộc tình duyên của em. Không phải gã du thuyền là người tình đầu của em.

- Phải mà, cưng. Em xin thề.

- Em nói dối, cưng ạ.

- Không đâu! Em đoan chắc với anh đó.

- Em nói dối. Nào! Cứ kể hết đi.

Con nhỏ có vẻ do dự, ngạc nhiên.

Tôi nói tiếp:

- Anh là một tay phù thủy, em cưng, và anh biết thôi miên. Nếu em không nói hết sự thật, anh sẽ làm cho em ngủ thiếp, và anh sẽ biết hết.

Con nhỏ hoảng sợ, vì cũng ngu đần như các bạn đồng nghiệp của nó. Nó nói ấp úng:

- Sao anh đoán biết được?

Tôi nói:

- Thôi mà, nói đi.

- Ồ, lần đầu tiên, kể ra cũng như không có gì cả. Đó là kỳ lễ hội trong vùng. Nhà hàng mướn thêm một người đầu bếp chánh, gã Alexandre. Vừa đến nhận việc là hắn muốn làm gì thì làm ở trong nhà hàng. Hắn ra lệnh cho tất cả mọi người, cho cả ông chủ, bà chủ, như thể hắn là một ông vua… To lớn và đẹp trai, hắn không đứng yên trước hỏa lò để cặm cụi nấu nướng. Hắn la hét luôn mồm: “Nào bơ đâu, trứng đâu, xốt ma-đe đâu? Nhanh lên!” Phải chạy để đem liền các thứ ấy cho hắn, nếu không, hắn cáu lên và thốt ra lắm lời thô tục, khiến cho ai nghe cũng xấu hổ, đỏ mặt tía tai. Làm xong công việc trong ngày, hắn đến tựa cửa hút ống điếu. Lúc ấy, em ôm chồng dĩa đi gần đó, hắn mới nói: “Này, cô bé, dẫn anh ra bờ sông để xem cho biết xứ này.” Em đã quá ngu dại nghe theo lời hắn, và khi vừa ra tới bờ sông, hắn liền cưỡng bức em, lẹ làng đến nỗi em không biết hắn đã làm cái trò gì. Thế rồi, hắn ra đi, theo chuyến xe lửa chín giờ tối. Sau đó, em không còn gặp lại hắn nữa.

Tôi hỏi:

- Hết chưa?

Nó ấp úng:

- Ồ, em tin chắc thằng Florentin là con hắn.

- Florentin là đứa nào vậy?

- Thằng nhỏ con em!

- À, hay nhỉ! Và em đã làm cho gã du thuyền tin rằng hắn là cha thằng nhỏ, phải không?

- Quỷ!

- Gã du thuyền có tiền chứ?

- Có. Hắn đã trợ cấp cho thằng Florentin một số tiền niên kim là ba trăm quan.

Tôi thấy câu chuyện trở nên lý thú. Tôi hỏi tiếp:

- Tốt lắm em ạ, tốt lắm rồi. Hạng người các em cũng không đến nỗi khờ dại như người ta tưởng. Thằng Florentin nay được mấy tuổi?

- Mười hai tuổi. Sang xuân này, nó sẽ chịu lễ thánh thể đầu tiên.

- Vậy là hoàn hảo rồi. Và từ ngày ấy, em đã an tâm làm nghề này, phải không?

Con nhỏ thở dài, nhẫn nại:

- Thì ai cũng phải làm cái có thể làm được…

Nhưng một tiếng động lớn phát ra ngay tại phòng chúng tôi, làm tôi nhảy vọt ra khỏi giường, tiếng động của một thân người bị té, rồi chồm dậy, hai tay mò mẫm ở vách.

Tôi giựt cây nến, rồi nhìn quanh, hoảng hốt và giận dữ. Con nhỏ cũng đứng dậy theo, ra sức trấn an và giữ tôi lại, miệng nói khẽ:

- Không hề gì đâu, cưng ạ, em bảo đảm với anh là không hề gì đâu.

Nhưng tôi đã khám phá ra cái hướng từ đó xuất phát tiếng động lạ lùng này. Tôi đi thẳng đến một cánh cửa bị che khuất ở phía trên đầu giường, rồi mở nhanh cánh cửa ra… và tôi thấy một thằng nhỏ đáng thương, da mét xanh, gầy ốm, đang mở to đôi mắt hoảng sợ và long lanh nhìn tôi; nó ngồi run rẩy bên cạnh một cái ghế to, lót rơm, mà nó vừa từ trên đó rơi xuống.

Chợt thấy tôi, nó òa lên khóc và đưa hai cánh tay dang rộng về phía mẹ nó:

- Cái ấy không phải lỗi con, mẹ ạ, cái ấy không phải lỗi con. Con ngủ quên và con bị té. Mẹ đừng rầy la con, cái ấy không phải lỗi con.

Tôi quay sang người đàn bà và hỏi:

- Thế này là nghĩa làm sao?

Con nhỏ có vẻ bối rối và đau đớn. Nó nói ngập ngừng:

- Anh nghĩ xem! Em không thể kiếm đủ tiền để gởi nó ở trọ nơi khác. Bắt buộc em phải giữ nó ở cạnh em, và khốn thay, em cũng không có phương tiện để mướn thêm một cái phòng nữa. Nó ngủ với em khi chẳng có ai. Trường hợp em phải tiếp khách một vài giờ, nó có thể ẩn trong cái tủ, không sao cả, vì nó đã quen rồi. Nhưng khi khách ở lại trọn đêm như anh, ngủ trên ghế như vậy thì nó phải mỏi lưng, nó là con nít mà… Đúng, cái ấy không phải lỗi ở nó… Em cũng mong thấy anh ngủ trọn đêm trên một cái ghế… để xem anh có chịu nổi hay không…

Con nhỏ đã phát cáu, hăng tiết và to tiếng.

Thằng bé vẫn khóc. Một thằng bé khốn khổ, yếu đuối, rụt rè, vâng, đúng là đứa con của cái tủ, cái tủ lạnh lẽo và tối tăm, một thằng bé thỉnh thoảng mới tìm lại được một chút hơi ấm nơi giường mẹ.

Tôi cũng vậy, tôi cũng muốn khóc theo.

Và tôi trở về nhà ngủ.