Nơi Nhà Người Bạn

Suốt tuần lễ, Patissot kể lại cho các đồng nghiệp trong sở nghe cuộc du hành của ông qua những nơi thơ mộng ở ngoại ô Ba Lê. Ông không được phấn khởi vì ít ai quan tâm đến. Chỉ có một công chức già, ông Boivin, tục gọi Boileau, là chăm chú theo dõi câu chuyện. Ông này cũng ở ngoại ô, và nhà ông có một mảnh vườn nhỏ, luôn luôn được trông nom, chăm sóc. Ông sống đơn giản, bằng lòng với số phận, và theo như lời người ta bảo, thì ông rất hạnh phúc.

Những sở thích và mơ ước của Patissot đều giống như của Boivin; do đó, hai người trở nên đôi bạn thân từ lâu. Để kết chặt tình thân hữu, lão Boivin vẫn theo mời Patissot đến chơi ngày Chúa nhật, và dùng cơm trưa tại ngôi nhà bé nhỏ của ông ở Colombes. Ông Patissot lần lữa mãi, và sau cùng, nhận lời và hứa sẽ đến Chúa nhật này.

Ông Patissot đáp chuyến xe lửa tám giờ sáng, và sau khi hỏi thăm nhiều người, ông tìm thấy ngay giữa thành phố một ngõ hẻm lầy lội, nằm giữa hai dãy tường cao; ở tận cùng ngõ hẻm, có một cái cửa cũ, bị mối ăn, khóa lại bởi một cọng kẽm, quấn vào hai cây đinh. Ông mở cửa bước vào và gặp ngay một bà to béo, đẫy đà. Bà mặc một cái áo bẩn thỉu như giẻ lau và một cái váy rách rưới, lòng thòng; tóc bà rối ren, có mấy cái lông bồ câu bay phất phơ. Bà nhìn người khách bằng cặp mắt bé nhỏ, dữ dằn; sau một hồi yên lặng, bà hỏi:

- Ông có việc gì?

- Tôi muốn gặp ông Boivin.

- Phải, ông ấy ở đây. Ông gặp ông Boivin để làm gì?

Patissot cảm thấy lo ngại, nói ngập ngừng:

- Nhưng… ông ấy có hẹn với tôi.

Bà ta càng tỏ ra hung hăng và hỏi tiếp:

- À! Có phải ông đến để dùng cơm trưa không?

Patissot ấp úng một tiếng “phải” đầy sợ sệt. Thế rồi, quay vô trong, bà kia quát to:

- Ông ơi, khách của ông đến đây này!

Lão Boivin, người bé nhỏ, liền bước ra khỏi thềm một ngôi nhà trệt xây bằng đá vôi, trên lợp thiếc, trông giống như một cái nhà chụm lò. Ông mặc một cái quần bố trắng, lấm chấm đốm cà phê và đội một cái nón rơm đầy những vết dơ bẩn. Sau khi bắt tay Patissot, ông dắt ông này đi theo một lối đi nhỏ, sình lầy, để đến xem cái mà ông gọi là khu vườn của ông: đó là một mảnh đất rộng bằng chiếc khăn tay, có nhà cửa bao bọc chung quanh. Nhà cửa xây cao, nên mặt trời chỉ chiếu vào vườn có vài ba giờ trong ngày. Vài bụi hoa cúc, hoa huệ, củ cải len lỏi giữa ít cây hồng; tất cả đều èo uột, ủ rũ trên mảnh đất thiếu không khí và hẩm hơi này.

Ông Boivin nói:

- Tôi không có trồng cây, nhưng mấy bức tường của hàng xóm thay thế cây cối, và tôi có bóng mát như trong một khu rừng.

Rồi nắm lấy cúc áo của Patissot, ông nói tiếp:

- Xin ông giúp tôi một việc. Ông vừa gặp vợ tôi. Bà ta kém lịch sự nhỉ! Nhưng chưa, ông hãy đợi đến giờ cơm đã. Ông thử tưởng tượng, để không cho tôi ra ngoài, vợ tôi không đưa cho tôi áo quần đi làm hằng ngày, mà chỉ đưa đồ rách rưới, không thể mặc đi phố được. Hôm nay tôi có áo quần sạch sẽ là nhờ tôi nói có ông đến dùng cơm. Đó là nhất định rồi. Nhưng tôi không thể tưới cây, vì sợ làm bẩn quần. Nếu quần tôi bị bẩn, thì mọi việc sẽ hỏng hết. Vậy tôi trông cậy ở ông nhé?

Patissot bằng lòng ngay. Ông cởi áo rơ đanh gốt ra, xắn tay áo lên và cắm đầu bơm nước. Cái bơm nước bằng tay thở ra, hít vào, khò khè như người đau phổi, và từ miệng vòi chảy ra một tia nước yếu ớt giống như nước ở một cái phít lọc nước uống. Phải mất mười mấy phút mới hứng đầy một cái thùng tưới cây. Patissot mình ướt đẫm mồ hôi, còn lão Boivin thì đứng trông nom, chỉ bảo:

- Đây, cây này… thêm chút nữa… Thôi! Bây giờ tới cây kia.

Nhưng cái thùng tưới cây lủng lỗ và tưới lên bàn chân của Patissot nhiều hơn là tưới vô gốc cây. Lai quần ông thấm đầy nước bùn. Liên tiếp hai mươi lần, ông bơm, ông tưới, ông giẫm bùn đến mệt lả. Rồi khi ông ngồi nghỉ, thì lão Boivin nắm lấy cánh tay ông lôi dậy và năn nỉ:

- Ráng một thùng nữa, một thùng nữa thôi, rồi nghỉ.

Để tưởng thưởng Patissot, ông Boivin biếu ông này một bông hoa hồng, nhưng bông hoa hồng nở đẫy đến nỗi mới cọ vào bâu áo của Patissot, là các tai bông rơi sạch, chỉ còn lại một cái cùi tròn, như thể một huy chương, cỡ hạt đậu, màu xanh lợt và cứng như đá. Patissot không dám hé môi, vì thận trọng, còn lão Boivin thì giả vờ không trông thấy.

Ngay lúc ấy, tiếng bà Boivin từ trong nhà vọng ra:

- Thế thì các ông có vào hay không? Cơm dọn lên rồi đây!

Hai người quay về nhà, khép nép như hai kẻ phạm lỗi.

Nếu khu vườn ở dưới bóng mát, thì ngôi nhà, trái lại, bị phơi nắng giữa trời và nóng như một lò lửa.

Ba dĩa, với ba nĩa loại rẻ tiền còn dính mỡ, được bày trên một cái bàn bằng gỗ thông; mặt bàn bẩn thỉu, đầy vết loang cũ. Giữa bàn để một cái bát to bằng đất nung đựng mấy miếng thịt luộc cũ, trụng lại cho nóng với khoai tây có quầng thâm.

Họ ngồi vào bàn và bắt đầu ăn. Một bình pha lê đựng nước lã nhuộm màu hồng lợt, khiến cho Patissot quay mắt nhìn. Ông Boivin ngập ngừng nói với vợ:

- Bà ạ, nhân dịp này, sao bà không lấy rượu vang nguyên chất ra đãi khách?

Bà vợ trố mắt:

- Để cho các ông say, rồi các ông la ó trong nhà này suốt phải không? Dịp cóc gì?

Ông chồng nín thinh. Sau món ra gu, bà vợ mang lên một món khoai tây nữa, xào với chút mỡ lá ôi khét. Khi ai nấy ăn dứt món này, trong bầu không khí lúc nào cũng im lặng, bà ta liền lên tiếng:

- Thế là xong. Ông chuồn đi là vừa.

Ông Boivin nhìn vợ ngạc nhiên:

- Còn con bồ câu? Con bồ câu mà bà nhổ lông hồi sáng đó?

Bà vợ đứng dậy, chống hai tay vào hông:

- Thế các ông ăn chưa no à? Ông dắt bạn về đây, nhưng đó không phải là lý do để ăn sạch trong nhà này. Chiều nay, tôi lấy gì để ăn, hả ông?

Hai người kia đứng dậy đi ra; tới cửa, lão Boivin rỉ tai Patissot:

- Ông chờ tôi một phút, rồi chúng ta chuồn.

Ông bước sang phòng bên cạnh để sửa lại áo quần, và Patissot nghe hai vợ chồng nói chuyện:

- Bà lấy đưa tôi hai chục.

- Ông cần tiền để làm gì?

- Không ai biết trước được chuyện sẽ xảy ra. Tốt hơn là nên mang tiền theo trong mình.

Người vợ nói lớn, cố ý cho ở ngoài nghe:

- Không, tôi không có tiền đưa cho ông. Ông kia đã ăn cơm ở nhà ông, thì ít nhất ông ta phải đài thọ các chi phí của ông trong ngày hôm nay.

Lão Boivin trở ra; Patissot, để tỏ ra lịch sự, giở nón chào bà chủ nhà và nói ấp úng:

- Thưa bà… thành thật cám ơn… tiếp đãi nồng nhiệt…

Bà ta đáp:

- Được rồi. Nhưng nếu ông đưa chồng tôi về đây mà ông ấy say rượu, thì ông sẽ biết tôi. Ông rõ chứ?

Hai người ra đi.

Họ tới bờ sông Seine, ngang một cù lao có trồng cây bạch dương. Lão Boivin nhìn dòng sông một cách trìu mến, rồi nắm chặt cánh tay bạn, ông nói:

- Này, ông Patissot, tám ngày nữa ta sẽ đi nhé?

- Đi đâu, ông Boivin?

- Đi câu cá: mùa câu cá sẽ mở ngày mười lăm này.

Patissot cảm thấy hồi hộp lạ thường, như khi ta gặp lần đầu tiên trong đời ta người đàn bà làm ta mất ăn mất ngủ. Ông liền hỏi:

- Nói vậy ông cũng là một tay câu cá?

- Vâng, nhưng không những tôi là một tay câu cá, mà tôi còn có máu mê câu cá!

Thế là Patissot chăm chú gạn hỏi Boivin về việc câu cá. Ông này kể tên tất cả những con cá dưới dòng nước đen sì này… Và Patissot tưởng như trông thấy chúng đang bơi lội. Boivin kê khai các lưỡi câu, mồi, nơi câu, thời tiết thích hợp để câu, tùy theo mỗi loại… Và Patissot đâm ra say mê câu cá hơn cả Boivin. Họ đồng ý Chúa nhật tới hai người sẽ đi câu chung, để Patissot thực tập. Ông này vô cùng thích thú đã tìm được một bậc đàn anh giàu kinh nghiệm. Họ dừng lại để ăn tối trước một quán ăn lụp xụp, có ánh đèn leo lét; bên trong quây quần một số lính thủy và những tay lưu manh trong vùng. Tới cửa, lão Boivin nói để cho bạn ông yên lòng:

- Quán này bề ngoài trông không có gì hay, nhưng vào rồi mới thấy thích.

Họ ngồi vào bàn ăn. Vừa uống tới ly rượu vang thứ nhì, Patissot hiểu ngay tại sao bà Boivin chỉ cho chồng uống nước lã pha rất ít rượu: lão già này hễ có rượu vào là không còn biết gì nữa. Ông ta nói huyên thuyên, đứng lên múa tay múa chân, rồi lại nhảy vào khuyên can hai người say rượu khác đang ẩu đả; ông ta và cả Patissot suýt bị bọn kia vây đánh, nếu không có sự can thiệp kịp thời của người chủ quán. Tới tuần cà phê, ông ta say mèm, mặc dù Patissot đã ngăn không cho ông uống thêm. Lúc ra về, Patissot phải nắm lấy cánh tay ông để dìu đi.

Họ đi qua cánh đồng trong đêm tối; một lát sau, họ lạc mất đường mòn, đi lang thang một hồi lâu; rồi bỗng chốc họ ở giữa một đám rừng toàn là cây cọc cao tới đầu. Đó là một vườn nho, với cây cọc để làm giàn leo. Họ đi quanh quẩn, ngã tới ngã lui, đi một hồi lại quay về chỗ cũ và không tìm thấy lối ra. Sau cùng, lão Boivin, tục gọi Boileau, đâm sầm vào một cây cọc, làm ông trầy cả mặt. Nhưng ông không cuống cuồng hay rên xiết, mà lại ngồi phịch xuống đất, hả miệng nực mùi rượu, kêu “uênh oang” như tiếng ễnh ương, kéo dài và vang dậy cả một góc trời; trong khi đó, Patissot rối rít gọi to:

- Có ai cứu tôi! Có ai cứu tôi!

Một nông dân về muộn đến tiếp cứu và đưa họ ra đường về nhà.

Nhưng khi về gần tới nhà của lão Boivin, Patissot đâm ra lo sợ. Sau cùng, họ sắp bước vô nhà, thì bỗng cánh cửa vụt mở, và bà Boivin hiện ra như một nữ hung thần, tay cầm một cây nến. Vừa trông thấy chồng, bà liền nhảy vồ tới Patissot, hét lớn:

- Đồ khốn, bà đã biết thế nào mày cũng phục rượu chồng bà!

Patissot, hồn vía lên mây, vội buông bạn ông ra, khiến người này ngã quỵ xuống bùn lẫn dầu nhớt ở mặt đường, rồi ông cắm đầu chạy một mạch ra nhà ga.