THẰNG NHỎ (1883)

Lemonnier sống trong cảnh góa bụa với một đứa con. Chàng đã yêu say đắm vợ chàng, yêu với một mối tình cuồng nhiệt và dịu dàng, không phút nào ngơi, trong suốt cuộc đời sống chung của họ. Chàng là một người đàn ông tốt, tánh giản dị, không nghi kỵ và không ranh mãnh.

Trước kia, nàng là một thiếu nữ ở lối xóm, nhà nghèo; chàng đem lòng yêu nàng, xin cầu hôn và cưới nàng. Chàng làm nghề bán len dạ, khá thịnh vượng, thu lắm tiền, và chàng không nghi ngờ, một giây phút nào, về mối tình của nàng; nàng đã ưng chàng vì cá nhân chàng.

Vả lại, nàng đã đem lại hạnh phúc cho chàng. Chàng chỉ biết có mình nàng ở trên đời, chỉ nghĩ đến nàng, không ngớt nhìn nàng với đôi mắt của kẻ ái mộ mê mệt. Trong các bữa ăn, chàng làm những cử chỉ vụng về để nàng không quay nhìn nơi khác; chàng rót rượu vào dĩa, rót nước vào lọ muối, rồi cười lên như một đứa bé, và nói:

- Em thấy không, anh yêu em quá, khiến cho anh làm nhiều chuyện vô ý thức.

Nàng mỉm cười, vẻ mặt bình tĩnh và nhẫn nại, rồi quay nhìn nơi khác, như bị khó chịu vì sự ái mộ của chồng nàng; nàng tìm cách làm cho chàng nói chuyện, bất cứ chuyện gì; nhưng chàng thò tay qua bàn ăn, nắm lấy tay nàng, giữ trong tay chàng, và thì thầm:

- Em Jeanne, em Jeanne yêu mến của anh!

Nàng trở nên hết kiên nhẫn và nói:

- Thôi, anh làm vừa phải chứ; anh ăn đi và để cho em ăn.

Chàng thở dài, bẻ một khúc bánh mì rồi đưa lên miệng nhai chậm chạp.

Trong năm năm, họ không có con. Rồi thình lình, nàng mang thai. Đó là một hạnh phúc vô biên. Chàng không rời nàng trong suốt thời gian nàng có thai; điều này khiến cho bà vú, một bà vú già đã nuôi chàng hồi còn bé, và được kính nể, thỉnh thoảng lôi chàng ra ngoài và đóng cửa lại để buộc chàng đi dạo cho khuây khỏa.

Chàng kết giao mật thiết với một thanh niên quen biết vợ chàng ngay lúc còn nhỏ, và hiện làm phụ tá chủ sự ở văn phòng quận. Ô. Duretour ăn cơm ở nhà Ô. Lemonnier ba lần mỗi tuần; mỗi lần đến, anh mang hoa tặng bà chủ nhà, và đôi khi biếu một vé hát thượng hạng; nhiều lần, tới món tráng miệng, Ô. Lemonnier tốt bụng kia đâm ra mủi lòng, và quay sang vợ, nói lớn:

- Có một người vợ như em và một người bạn như anh ấy, thì không còn mơ ước gì nữa trên quả đất này.

Nàng chết trong khi sanh. Chàng suýt chết theo nàng… Nhưng đứa con co quắp và khóc ré đã giúp chàng có nghị lực để sống.

Chàng yêu con tha thiết, đồng thời cũng thấy xót xa trong lòng. Chàng nhìn con mà nghĩ tới cảnh vợ chàng từ trần, và trong tình phụ tử, còn tồn tại một cái gì đó của tình thương người khuất bóng. Đứa con là xương thịt, là thực thể được tiếp nối của vợ chàng, như là một tinh hoa của nàng. Nó chính là nàng, dưới một hình hài khác; nàng đã chết để nó được tồn tại. Và người cha ôm con hôn túi bụi. Nhưng nó cũng đã giết nàng, đứa con ấy; nó đã cướp mất người đàn bà yêu quý kia, nó đã hút cái nhụy của đời nàng. Và Lemonnier đặt đứa con trai của chàng trong cái nôi, và ngồi bên cạnh ngắm nhìn đứa nhỏ. Chàng ngồi đó hàng giờ, nhìn con và nghĩ tới nhiều chuyện đau buồn và êm ái. Rồi thấy con đã ngủ, chàng cúi mình xuống mặt đứa trẻ, và khóc trên những viền ren của nó.

Đứa con ngày một lớn. Người cha không thể rời nó một giờ. Chàng ở quanh quẩn bên cạnh nó, dắt đi chơi, tắm rửa, thay quần áo, cho ăn cơm. Bạn chàng, Ô. Duretour, cũng tỏ ra yêu thương thằng bé, và hôn nó mê mệt, với lòng yêu thương cuồng nhiệt của kẻ làm cha mẹ. Anh chuyền nó trên tay, để nó ngồi theo lối cưỡi ngựa trên đùi mình, và xốc nó hàng giờ; rồi, thình lình, anh lật ngược nó trên đầu gối mình, vén cái tã ngắn của nó lên, và hôn lên đùi, lên bắp chuối no tròn, mụ sữa của nó. Ô. Lemonnier, thích chí, nói khẽ:

- Nó dễ thương quá nhỉ, nó dễ thương quá nhỉ!

Và Ô. Duretour ôm chặt đứa bé vào lòng, lấy râu mép cù ở cổ nó.

Duy chỉ có Céleste, bà vú già, có vẻ không yêu thương thằng nhỏ tí nào. Bà giận những sự tinh nghịch của nó và tỏ ra cáu tiết vì những sự vuốt ve, mơn trớn của hai người đàn ông. Bà la lớn:

- Người ta nuôi con như thế đấy à? Các ông làm cho nó sẽ thành như con khỉ mắc phong.

Rồi năm tháng trôi qua, Jean được chín tuổi. Nó chỉ biết đọc qua loa, vì được nuông chiều quá mức, và chỉ làm theo ý nó. Nó có những ý muốn khó lay chuyển, những sự kháng cự kiên trì, những cơn giận cực độ. Người cha luôn luôn nhượng bộ, thỏa mãn mọi đòi hỏi của đứa con. Ô. Duretour mua những đồ chơi mà nó đòi, không ngừng mang đến cho nó, và cho nó ăn toàn là bánh với kẹo.

Thế là, Céleste phát cáu, la lên:

- Thưa ông, thật là xấu hổ, hết sức xấu hổ. Ông biết không, ông làm hại thằng nhỏ này. Nhưng rồi đây, những cái trò này phải chấm dứt; vâng, vâng, nó phải chấm dứt, tôi nói để ông rõ, tôi hứa chắc với ông, và không có lâu đâu.

Ô. Lemonnier mỉm cười, đáp:

- Bà nghĩ xem! Tôi thương nó quá, tôi không thể chống lại nó; bà cũng nên nhẫn nại trong tình cảnh này.

Jean là một đứa bé yếu đuối, hơi bịnh. Y sĩ nói nó thiếu máu, biên toa mua thuốc có chất sắt, và bảo cho nó ăn thịt đỏ và xúp béo.

Nhưng thằng nhỏ chỉ thích ăn bánh, không chịu ăn thứ gì khác; và người cha, vô hy vọng, đành cho con ăn toàn bánh kem và kẹo sô cô la.

Một buổi chiều, khi hai cha con ngồi vào bàn ăn, bà vú Céleste mang lên một tượng xúp với một vẻ tin tưởng và cương quyết, mà trước đây bà không hề tỏ ra như thế. Bà giở nhanh cái nắp, để cái muỗng vào giữa tượng xúp và nói:

- Đây là thứ xúp mà tôi chưa nấu cho cậu ăn bao giờ; lần này, thằng nhỏ phải ăn mới được.

Lemonnier kinh hãi, cúi mặt xuống. Chàng cảm thấy sự việc xoay đến chỗ không được tốt đẹp.

Bà vú lấy cái dĩa của chàng, tự tay múc xúp đổ vô dĩa, rồi để cái dĩa trước mặt chàng.

Chàng liền múc một muỗng xúp nếm thử, và nói:

- Đúng, ngon thật.

Thế là, bà vú giựt lấy cái dĩa của thằng nhỏ và đổ vào đó một muỗng đầy xúp. Đoạn bà lùi ra hai bước và đứng đợi.

Jean đưa mũi ngửi, đẩy cái dĩa ra và la một tiếng “gớm” tỏ vẻ ghê tởm. Céleste tái người, vội bước lại gần và, chụp lấy cái muỗng đầy xúp, đút mạnh vào miệng hé mở của thằng nhỏ.

Nó nghẹn họng, phát ho, nhảy mũi, nhổ nước bọt, rồi, kêu rú lên, nó nắm chặt cái ly ném vào bà vú. Cái ly trúng ngay bụng bà. Thế là, cáu tiết, bà vú lấy cánh tay kẹp đầu thằng nhỏ, và lấy muỗng xúc xúp đổ không ngừng vào họng nó. Nó lần lượt phun ra, giậm chân, uốn mình, sặc sụa, lấy hai bàn tay đánh bà, mặt mày nó đỏ ửng như sắp bị chết ngộp.

Người cha bị sửng sốt đến nỗi lúc đầu chàng không có một cử động gì. Rồi thình lình, giận điên lên, chàng nhảy tới bóp cổ bà vú và xô bà vào tường. Chàng lắp bắp:

- Đi khỏi đây!… Đi khỏi đây!… Đi khỏi đây!… Đồ chó!

Nhưng bà già vùng lên, xô chàng ra; và, tóc xổ ra, cái mũ trùm trật ra sau lưng, cặp mắt đỏ rực, bà la lớn:

- Cậu mắc chứng gì vậy, tới giờ này? Cậu định đánh tôi vì tôi cho thằng nhỏ này ăn xúp; cậu cưng nó là cậu giết nó!…

Chàng lặp lại, người run từ đầu đến chân:

- Đi khỏi đây!… Đi đi, đồ chó!

Thế là, điên tiết, bà bước lại gần, nhìn chòng chọc vào mắt chàng, nói giọng run run:

- À!… Cậu định… cậu định đối xử với tôi như thế ư? À! Nhưng đừng… Và vì ai, vì ai… vì thằng nhỏ này, mà nó không phải là của cậu!… Không… không phải là của cậu!… Tất cả ai nấy đều biết, trời ơi, trừ có mình cậu!… Cậu đi hỏi người bán tạp hóa, người bán thịt, người làm bánh mì, hỏi hết mọi người, hỏi hết mọi người…

Bà lẩm bẩm, bị nghẹn họng vì cơn giận; đoạn bà nín im và nhìn chàng.

Chàng không nhúc nhích nữa, mặt tái nhợt, hai cánh tay bỏ thòng. Sau mấy giây, chàng nói ấp úng, gần như tắc nghẽn trong cổ họng, và run run, vì bị cảm động kinh khủng:

- Bà nói?… Bà nói?… Hả? Bà nói gì?

Bà im lặng; nhìn thấy gương mặt chàng, bà đâm ra khiếp đảm. Chàng bước tới một bước, và lặp lại:

- Bà nói? Hả, bà nói gì?

Thế rồi, bà đáp với giọng đã nguôi dịu:

- Tôi nói điều tôi biết, điều mà ai nấy đều biết.

Chàng đưa hai bàn tay lên, và với một cơn giận cực độ như con thú bị kích thích, chàng lao tới, định vật ngã bà. Nhưng bà còn khỏe, mặc dù đã già, và nhanh lẹ nữa. Bà luồn dưới cánh tay chàng, và chạy quanh cái bàn; rồi, hăng tiết trở lại, bà tru tréo:

- Cậu hãy nhìn kỹ nó; nhìn kỹ nó đi; cậu ngu lắm, đó là tất cả hình ảnh của Ô. Duretour chớ còn gì nữa; cậu xem cái mũi nó, cặp mắt nó: cậu có cặp mắt như vậy không? Và cái mũi? Và mái tóc? Mợ ấy, hồi còn sống, cũng có như vậy à? Tôi nói với cậu rằng tất cả ai nấy, tất, đều biết, trừ có mình cậu! Cậu làm trò cười cho cả thành phố. Cậu hãy nhìn kỹ nó…

Bà chạy tới cái cửa, mở ra và mất dạng.

Jean, kinh hãi, ngồi im trước cái dĩa xúp của nó.

Một giờ sau, bà trở về, bước thật nhẹ để xem tình hình. Thằng nhỏ, sau khi ngốn mấy cái bánh, ly kem, ly trái lê tẩm đường, hiện ăn tới lọ mứt bằng cái muỗng ăn xúp.

Người cha đã ra ngoài. Céleste bồng đứa bé, hôn nó, rồi, bước khẽ, bà đem nó về phòng bà và dỗ nó ngủ. Đoạn, bà trở lại phòng ăn, dẹp bàn, sắp các thứ lại chỗ cũ, trong lòng rất áy náy.

Người ta không nghe một tiếng động nào trong nhà. Bà đến đặt tai sát vào cái cửa phòng của chủ bà. Chàng không làm một cử động nào cả. Bà nhìn qua lỗ khóa. Chàng đang viết và có vẻ bình tĩnh.

Thế rồi, bà quay xuống ngồi dưới bếp, để được sẵn sàng trong mọi trường hợp, vì bà cảm thấy chắc có một sự gì.

Bà ngủ trên một cái ghế và chỉ thức dậy lúc trời sáng.

Bà làm công việc trong nhà như thường lệ, mỗi buổi sáng; bà quét nhà, lau bụi, và đến tám giờ, làm cà phê cho Ô. Lemonnier.

Nhưng bà không dám mang đến cho chủ bà, vì bà biết rõ sẽ được tiếp rước như thế nào; và bà đợi chàng bấm chuông gọi. Chàng không bấm chuông. Chín giờ, rồi mười giờ trôi qua.

Celeste, hốt hoảng, sắp các đồ ăn điểm tâm vào cái mâm, và bưng lên, trống ngực đập mạnh. Tới trước cái cửa, bà dừng lại, lắng tai nghe. Không có một cái gì động đậy. Bà gõ cửa; bên trong không trả lời. Thế rồi, lấy hết can đảm, bà mở cửa, bước vào, đoạn, rú lên một tiếng thất thanh, bà buông rơi các thức ăn sáng mà bà đã cầm trên tay.

Ô. Lemonnier treo ngay giữa phòng; chàng bị móc, ở cổ, vào cái khoen trên trần nhà. Lưỡi chàng lè ra, trông dễ sợ. Chiếc giày ở chân mặt rơi dưới đất. Chiếc bên trái còn dính ở chân. Một cái ghế bị đổ, đã lăn tới sát cái giường.

Céleste, cuống cuồng, bỏ chạy và kêu rú lên. Tất cả hàng xóm chạy đến. Y sĩ chứng nhận cái chết xảy ra lúc nửa đêm.

Một bức thư gửi cho Ô. Duretour được tìm thấy trên bàn của người tự vận. Bức thư chỉ có một câu sau đây:

“Tôi để lại thằng nhỏ và giao phó nó cho anh.”