VỀ GUY DE MAUPASSANT THÂN THẾ

Guy de Maupassant sanh năm 1850 gần thành phố Dieppe ở miền Bắc nước Pháp, ông học xong bậc trung học thì bị nhập ngũ trong cuộc chiến tranh Pháp-Đức 1870.

Khi hòa bình vãn hồi, ông đến Ba Lê làm một tiểu công chức và viết văn. Năm 1880, chuyện hồi ký Boule de suif (Viên mỡ bò), viết về trận giặc 1870 làm ông nổi tiếng tức khắc, nổi bật trong nhóm văn sĩ tả chân thiên nhiên (les naturalistes), tụ hợp quanh nhà văn trưởng môn phái Émile Zola. Chuyện này viết với lời văn rất mỉa mai, trong đó các tầng lớp trong xã hội nước Pháp được thu gọn và diễn tả qua các nhân vật, và vai chính là một ả có lương tâm bị các bạn đồng hành lợi dụng để được việc cho họ.

Từ 1880 đến 1891, ông viết gần 300 truyện ngắn, 6 tiểu thuyết và 3 hồi ký du lịch. Lúc đầu, ông còn chịu ảnh hưởng của những nhà văn lão thành Gustave Flaubert và Émile Zola, nhưng về sau, ông khai thác tài năng riêng, óc quan sát, để tả những nông dân và nơi ông sinh quán, ông nổi tiếng khắp nước Pháp cũng như ở ngoại quốc, và được coi như là nhà văn kể chuyện (conteur) hay nhất của Pháp ở thế kỷ 19.

Bề ngoài, ông trông khỏe mạnh, nhưng thần kinh mong manh, ông làm việc quá sức, lạm dụng thuốc men, tập thể thao dữ dội; những sự quá độ này làm cho thần kinh ông mất thăng bằng: ông đâm ra buồn rầu, gắt gỏng, sợ tiếng động, sợ đêm tối, thấy ma quỷ hiện hình hoặc theo ám hại. Sau năm 1891, ông dừng sáng tác và mất ở một nhà thương điên năm 1893.

Như vậy, theo lời ông nói, ông “bước vào làng văn như một ngôi sao băng” (météore), một ngôi sao sáng chói một thời. Điều này có nghĩa là sự nghiệp văn chương của ông rất phong phú, lẫy lừng, nhưng ngắn ngủi, chỉ kéo dài có mười năm, từ 1880 đến 1890.

ĐẶC TÍNH - Tính bi quan

Quan niệm của ông về cuộc đời là một quan niệm bi quan. Ông cho rằng đời sống đầy rẫy những cảnh ghê tởm, vô ý thức. Con người ích kỷ, tham lam, nham hiểm, tàn ác.

Trong những câu chuyện đầu tiên của ông, quan niệm trên được bộc lộ bằng lời châm biếm, chế giễu táo bạo.

Khi sức khỏe suy giảm, giọng văn của ông bớt châm biếm. Trong quyển tiểu thuyết Une vie (Một cuộc đời), ông ca tụng lòng nhân từ, đức hạnh, ông mủi lòng trước những cảnh đau khổ: ông tả những người thấp hèn, có số phận hẩm hiu, những người ngây ngô nhẹ dạ, những người nghèo khó, bệnh tật, những cô gái già, gái điếm, những đứa trẻ không cha, những thú vật bị hành hạ…

Về sau, khi cơn bịnh trở nên trầm trọng, ông viết những chuyện ma quỷ, trong đó người ta thấy sự sợ hãi của ông trước cảnh huyền hoặc.

- Nghệ thuật của Maupassant

Những tác phẩm của Maupassant vẫn sống với thời gian nhờ tài nghệ vững chắc của ông. Những truyện ông viết trong những năm sau cùng vẫn hay như những truyện viết lúc ban đầu.

Ông quan niệm rằng “nghệ thuật là sự thật chọn lọc và điển hình” (l’art est la vérité choisie et expressive), ông không đồng ý với phái tả chân (les réalistes) và phái tả chân thiên nhiên (les naturalistes) khi kể lể sự thật. Theo ông, sự thật đôi khi có những chi tiết vô bổ. Văn sĩ tả chân, nhờ tài khéo léo, phải biết gạt bỏ những chi tiết rườm rà, không cần thiết, và làm nổi bật những nét điển hình. Quan niệm này làm ông gần lại với phái tả chân cổ điển (réalisme classique).

Những nhân vật trong truyện cũng như những phong cảnh đều lấy trong đời sống thực tế. Ông biết rõ người và vật qua sự tiếp xúc hằng ngày, ông không bao giờ tách rời cuộc đời với nghệ thuật. Nhờ áp dụng một kỹ thuật chọn lọc kỹ càng, truyện của ông có cảm giác đơn giản, cân đối và đông đặc. Ông tạo một khung cảnh đơn giản: một cái sân ở một nông trại, một buổi nhóm chợ, một công viên, một toa xe lửa… Các nhân vật có những ngôn ngữ, cử chỉ đúng với hoàn cảnh xã hội và trình độ của họ. Trong những chuyện săn bắn, những chuyện táo bạo lẳng lơ, những tấn kịch giữa nông dân, những chuyện vặt ở thành thị, lúc gay cấn hay kết cuộc - thường là một kết cuộc bi đát -, ông không dùng những chữ kêu, không ghép nối những danh từ gây xúc động mạnh, mà vẫn giữ vẻ thản nhiên, bình tĩnh như lúc bắt đầu kể. Chuyện của ông gồm đủ loại: từ chuyện lý thú đến chuyện kinh tởm, từ chuyện cười sặc sụa đến chuyện mỉm cười chua chát.

Lối hành văn của Maupassant xác nhận quan niệm điều độ, mực thước của ông. Văn của ông không thơ mộng, bóng bẩy, hay điêu luyện, mà là một lối hành văn hết sức tầm thường, giản di, rõ ràng, nhanh nhẹn. Nhờ đó, ông tạo được “màu sắc, ngôn ngữ, hình ảnh, linh động của đời sống thực tế”, ông tạo được một hạng nhân vật và một lối văn kể chuyện đặc biệt, riêng của ông.