SA-ĐÉC HIỆN-ĐẠI

NĂM 1971 GỒM CÁC QUẬN XÃ NHƯ SAU:

I. QUẬN CHÂU-THÀNH: 1 - Xã An-Tịch

2 - Xã Tân- Hiệp

3 - Xã Bình-Tiên

4 - Xã Tân-Phú-Trung

5 - Xã Tân-Xuân

6 - Xã Tân-An-Trung

7 - Xã Tân-Đông

8 - Xã Tân-Mỹ

9 - Xã Tân-Khánh

10 - Xã Tân-Khánh-Tây

11 - Xã Tân-Vĩnh-Hòa

12 - Xã Hòa-Thành

13 - Xã Tân-Dương

II. QUẬN ĐỨC-THÀNH: 1 - Xã Tân-Thành

2 - Xã Long- Hậu

3 - Xã Vĩnh-Thới

4 - Xã Tân-Hòa-Bình

5 - Xã Hòa-Long

6 - Xã Tân-Phước

7 - Xã Long-Thắng

8 - Xã Phong-Hòa

III. QUẬN ĐỨC-TÔN: 1 - Xã Phú-Hựu

2 - Xã An-Nhơn

3 - Xã Tân-Nhuận-Đông

4 - Xã An-Phú-Nhuận

5 - Xã An-Khánh

6 - Xã Hòa-Tân

7 - Xã Phú-Long

IV. QUẬN LẤP-VÒ: 1 - Xã Bình-Thạnh-Đông

2 - Xã Bình-Thạnh-Tây

3 - Xã Bình-Thạnh-Trung

4 - Xã Hội-An-Đông

5 - Xã Mỹ-An-Hưng

6 - Xã Định-Yên

7 - Xã Vĩnh-Thạnh

8 - Xã Long-Hưng

Tổng cộng 4 quận, 36 xã.

Theo một tài liệu chúng tôi sưu tầm về nhân số chung toàn tỉnh gồm cả nam phụ lão ấu và số người di cư từ năm 1966-67, cộng trên 250.000 người và nhân số hiện tại năm 1971 gần 300.000 người, kể cả binh-đội của Sư-đoàn 9 Bộ-binh.

Lịch sử tỉnh Sa-Đéc tóm lược như trên, kể ra cũng là nơi rất xứng đáng lưu truyền sự tích. Ngày nay Sa-Đéc cũng như bao tỉnh khác đang trên đà phát triển mọi ngành sinh hoạt, trong tương lai hẳn còn xứng đáng hơn lên.

Buổi bình-minh trên vàm sông Sa-Đéc

Sa-giang cảnh vật nên thơ,

Quyện lòng du khách gợi tình nước non!

ĐỊA-LÝ

Từ thủ đô Sài-Gòn theo quốc-lộ 4 xuống Sa-Đéc qua Bắc Mỹ-Thuận, rẽ về phía tay mặt tiến theo lộ số 8 tới Sa-Đéc là 136 cây-số.

I. - Vị-trí, giới-hạn, diện-tích:

a) Vị-trí: Tỉnh Sa-Đéc nằm giữa Tiền-giang và Hậu-giang, Đông-Tây ước độ 36 cây số ngàn, Bắc-Nam chừng 22 cây số ngàn, ở những quãng tối đa.

b) Giới-hạn: Phía bắc, tỉnh Sa-Đéc giáp hai tỉnh Kiến-Phong và Định-Tường.

Phía nam, giáp An-Giang, Phong-Dinh và Vĩnh-Long.

Phía đông, giáp An-Giang.

c) Diện tích: 776 km2, 288.

II. - Địa-chất:

Không có đồi núi, đất tỉnh Sa-Đéc là phù sa phì nhiêu, hợp với việc trồng lúa, các loại cây và cây kỹ nghệ. Mặt đất phần lớn là ruộng và vườn.

III. - Núi đồi, đồng bằng, cù lao:

Như trên đã nói, tỉnh Sa-Đéc là một vùng đồng bằng, do phù sa bồi đắp nên cũng có nhiều chỗ thấp. Mùa nước lớn có nhiều nơi bị lụt ngập, nhất là vào khoảng giữa tháng 10 cho đến giữa tháng 12 dương lịch.

IV. - Khí hậu, mưa gió:

a) Khí hậu: nhiệt độ trung bình.

- Buổi sáng 25 độ, trưa chiều 28 độ trong mùa mưa.

- Buổi sáng 27 độ, trưa chiều 31 độ trong mùa nắng.

b) Mưa: Mưa bắt đầu vào tháng tư chỉ vào khoảng tháng 6, 7, 8 và 9 thì mưa rất thường. Có nhiều đám mưa to lắm, khi kéo dài đến đôi ba ngày. Mưa trở lại ít, từ đầu tháng 10 và chấm dứt vào cuối tháng 11 âm lịch.

c) Gió: Có hai ngọn gió chánh: Gió tây nam thổi trong mùa và gió chướng thổi từ hướng đông trong mùa nắng.

V. - Thảo mộc, cầm thú:

a) Thảo mộc: Cây cối tốt tươi nhất là về mùa mưa vì có nước đầy đủ. Ruộng lúa phì nhiêu, vườn cây xanh biết. Cũng có nhiều vùng đất còn hoang vu, thì toàn là tranh và lác dày bịch. Rải rác trong các vườn cây ăn trái, hoặc nơi các đồng ruộng có một số ít cây danh mộc như: Dầu, Sao, Bằng-lăng, và các cây cổ thụ như cây đa, cây bồ-đề thường có tại các chùa, đình, miếu v.v...

b) Cầm thú: Ngoài số gia súc đủ dùng như: trâu, bò, heo, chó, gà, vịt, ngỗng v.v... tại các đồng ruộng còn có chồn, trăn, rắn, rùa. Về các loài chim thì kể: cò, quạ, dều, le-le, gà nước, óc cao, vò vẻ, chàng nghịch v.v...

SA-ĐÉC - ĐƯỜNG GIAO THÔNG, THỦY BỘ

a) Đường thủy: Ngoài hai sông Tiền-giang và Hậu-giang chạy dài bên phía nam và phía bắc để làm ranh giới trong tỉnh lại còn có nhiều sông, kinh, rạch nhỏ giúp cho việc lưu thông bằng đường thủy từ vùng này qua vùng khác như:

- Rạch Chợ-Cồn:

Con rạch này tuy ngắn nhưng quan trọng, vì các tàu bè, ghe đò buôn bán trên sông Tiền-giang muốn ghé Châu-Thành Sa-Đéc thì bắt buộc phải vào con rạch độc nhất này.

- Sông Sa-Đéc:

Thông thường từ tỉnh lỵ qua các xã Tân-Dương, Long-Hưng, Vĩnh-Thạnh, Bình-Thạnh-Đông, Bình-Thạnh-Tây trở ra sông Hậu-Giang và Vàm-Cống, và từ tỉnh lỵ qua các xã Tân-Vĩnh-Hòa, Tân-Xuân, Tân-Nhuận-Đông, An-Nhơn, Phú-Hựu trổ ra sông Tiền-Giang gần Bắc Mỹ-Thuận.

- Rạch Sa-Nhiên:

Thông thương đến các xã Tân-Khánh, Tân-Khánh-Tây thuộc tổng An-Thạnh.

- Rạch Cần-Thơ:

Thông thương từ Sa-Đéc đến tỉnh Phong-Dinh.

- Rạch Nha-Mân:

Thông thương giữa các xã Tân-Nhuận-Đông, Phú-Long, Hòa-Tân, Phong-Hòa qua đến quận Đức-Thành.

- Kinh Thầy-Lâm:

Nối liền hai xã Long-Hưng và Mỹ-An-Hưng thông ra sông Tiền-Giang.

- Rạch Cái-Tàu-Hạ:

Thông thường qua xã Sông-Phú quận Tam-Bình và xã Tân-Hòa-Bình (quận Đức-Thành).

- Rạch Cái-Tôm-Ngang:

Thông thường từ xã An-Tịch qua xã Tân-Hiệp và trở ra sông Tiền-Giang.

Còn nhiều kinh rạch như:

- Kinh Đốc-Phủ-Hiền

- Kinh Rau-Cần

- Kinh Ông-Huyện

- Kình Đội-Thơ

- Kinh Cái-Da-Nhỏ

- Kinh Mù-U

- Kinh Cái-Sép

- Kinh Cây-Sanh

- Kinh Khê-Rang v.v...

b) Đường bộ:

- Đường Liên-Tỉnh số 8 từ địa đầu quận Đức-Tôn đến dò Vàm-Cống: 52 cs 883:

Con đường độc nhất cho việc đi lại giữa tỉnh lỵ đến các quận lân cận như Đức-Tôn, Đức-Thành, Lấp-Vò. Con đường này tráng nhựa được chánh phủ chú ý chăm nom gìn giữ, vì nó nối liền với các con đường địa phương khác rất tiện lợi cho việc đi lại và tiếp tế thực phẩm, cùng chuyên chở hành khách giữa đô thành với các tỉnh, các quận miền Tây như An-Giang, Châu-Đốc, Kiên-Giang.

- Đường tỉnh hạt 23 từ quận Châu-Thành đến Cái-Tàu-Thượng dài 31cs 870:

Đường này nối liền tỉnh Sa-Đéc với quận Chợ-Mới (tỉnh An-Giang) và tỉnh Kiến-Phong qua chiếc phà Cao-Lãnh, con đường này đã bị tàn phá lúc biến cố năm 1945, nay được sửa chữa và được cán đá lại.

- Đường Tỉnh-lộ 29: Đi từ Hòa-Long đến Lai-Vung dài 8 cs 450.

- Đường Tỉnh-lộ 37: Đi từ Lai-Vung đến quận Bình-Minh (Vĩnh-Long) dài 10 cs 440.

Cầu sắc bắc ngang qua Tân-Qui-Đông

Ngoài ra còn có các hương-lộ nối liền từ tỉnh lỵ hoac quận lỵ đến các xã như:

- Hương-lộ 13: Từ Sa-Đéc đến các xã Long-Hưng (Lấp-Vò).

- Hương-lộ 4: Dọc theo kinh Đốc-Phủ-Hiền từ Sa-Đéc đến xã Tân-Phú-Trung.

- Hương-lộ 2: Dọc theo kinh rạch Nha-Mân từ cầu Nha-Mân đến xã Xẻo-Mát.

- Hương-lộ An-Tịch: Nối liền từ Sa-Đéc đến 2 xã An-Tịch và Tân-Hiệp.

- Hương-lộ 5: Từ tỉnh lỵ đến xã Tân-Phú-Trung dài 20 cs 270.

- Hương-lộ 8: Đến xã Định-Yên.

- Hương-lộ 19: Đến xã Mỹ-An-Hưng.

- Đường lộ đi Mủi Cần-Gió (Basse Nord) bắt đầu từ sắt Sa-Đéc, Mủi Cần-Gió dài 2 cs 500 là Vàm-Rạch Sa-Đéc, khi xưa là nơi bến tàu Lục-tỉnh và Nam-Vang ghé rước đưa hành khách và cất chở hàng. Nơi đây, khi trước cũng có dựng lên cái chợ gọi là chợ Cồn, nay nơi này bị lở vô sâu mấy chục công đất, nên bến tàu đã bỏ từ lâu.

- Doi-Cồn: Mé bên sông thuộc Tân-Qui-Đông sát bờ sông Sa-Đéc vì nước chảy siết nên đã bị lở. Chánh quyền đang đóng cừ hàn lại, nhưng lâu ngày không thể chịu nỗi với lạch nước xoáy.

Trong tương lai, về địa lý ở đây sẽ còn nhiều sự thay đổi có chỗ sụp mất, có nơi bồi thành cồn, vì thế trong họa đồ sẽ có sự thêm bớt, đó là về mặt địa lý tổng quát.