PHẦN THỨ NĂM: HUYỀN-THOẠI và-GIAI-THOẠI-&-HUYỀN-THOẠI -KHÚC SÔNG CÁI-BÈ-CẶP LÂN ĐÁ DẬY SÓNG THẦN---

Trước các ngôi làng, mộ của các bậc vị đại-thần, thông thường đều có lạc hình tứ linh, long, lân, qui, phụng. Sa-Đéc khét tiếng với lăng miếu hai vị công thần nhà Nguyễn là Tống-Phước-Hòa và Nguyễn-Văn-Nhơn. Miếu Tống-Quốc-Công Phước-Hòa vinh diệu bao nhiêu, thì lăng miếu cụ Nguyễn-Văn-Nhơn cũng lộng lẫy vinh dự bấy nhiêu.

Ở phần di tích và phần danh nhân, chúng tôi đã nói đến nhiều về hai cụ Tống-Phước-Hòa và Nguyễn-Văn-Nhơn đối với Sa-Đéc. Nay trong phạm vi huyền thoại, chúng tôi xin nói đến một chuyện lạ về lăng miếu Quan Lớn Sen tức là lăng cụ Quận Công Nguyễn-Văn-Nhơn.

Tương truyền: Ngày trước, nơi lăng cụ Quận Công Nguyễn-Văn-Nhơn có tạc một cặp lân bằng đá xanh dáng vóc hùng vĩ, oai vệ, chễm chệ tọa trấn ở hai bên lăng làm tăng sắc thái tôn nghiêm. Khách thập phương đến chiêm bái lăng cụ Quận Công thảy đều khép nép trước quang cảnh nhuộm đầy màu sắc thần thánh oai hùng linh thiêng ấy.

Con sông gần đây, ngày tháng êm trôi. Nhưng bỗng một ngày kia, người ta phát giác một sự lạ: thỉnh thoảng sóng nước vỡ bờ, chao động như vờn múa trước cặp lân bằng đá xanh kia. Dần dần sóng đánh lỡ bờ. Rồi một đêm mưa to gió lớn, nghe sóng nước vỗ mạnh vào bờ hơn lúc nào hết. Sáng ngày kiểm điểm lại, cặp lân bằng đá xanh đã biến mất tự bao giờ. Thì ra có lẽ sóng nước đã cuốn lôi cặp lân xuống giữa giòng khơi. Cho nên không bao lâu, con sông cũng xảy ra biến động dị thường. Thỉnh thoảng trên sông xuất hiện cặp sóng thần ồ ạt lượn tới lượn lui ngay chỗ trước nền lăng cũ. Các đoàn ghe thương hồ qua lại, cũng như đồng bào địa phương chứng kiến cảnh ấy, không ai bảo ai, đều có chung cảm tưởng đó là khí thiêng nơi lăng của cụ Quận Công còn bàng bạc, mà cặp lân bằng đá xanh kia đã chìm sâu đáy nước độ nào, hiển lộng thần oai đấy chăng?

Lăng cụ Quận Công sau đó đã dời đến hiện nay, mà di tích cũ, cặp lân bằng đá xanh mất tích sinh điều quái dị, vẫn còn truyền tụng. Các vị bô lão gợi lại chuyện xưa tích cũ trong các địa phương Sa-Đéc, không quên nhắc cho chúng tôi nghe về huyền thoại cặp lân trước lăng cụ Quận Công này.

Thiết tưởng, sinh thời cụ Quận Công Nguyễn-Văn-Nhơn hào hùng khí phách, khi sống trải mật phơi gan phò vua vực nước, lúc lìa trần hẳn "sinh vi tướng, tử vi thần". Thần oai cụ sẵn có, hiển nhiên linh khí tụ vào nơi di tích còn truyền, tạo cho chung quanh có sắc thái thần kỳ, âu cũng là thường.

Cố nhiên câu chuyện cặp lân bằng đá xanh biến hóa cặp sóng thần cũng có đôi điều thêu dệt, nhưng tựu trung chỉ vì lòng người tôn sùng cụ Quận Công nên mới thần thánh hóa luôn những đồ vật dành để phụng thờ Ngài.

Thế thì huyền thoại cặp lân bằng đá xanh dậy ngọn sóng thần, liên quan ít nhiều đến trạng thái nhân dân tỏ lòng ngưỡng mộ oai linh cụ Quận Công vậy.

CÔ HAI HIÊN Ở NHA-MÂN CHẾT BA NGÀY LINH-THIÊNG HIỂN-HÁCH LÀM CHẤN ĐỘNG KHẮP MIỀN HẬU-GIANG

Đồng bào Sa-Đéc, nhất là những bậc cao niên, nghe nhắc đến cô Hai Nha-Mân thời trước.

Chuyện cô Hai Hiên ngày xưa là một chuyện thật trăm phần trăm, người nào ở Sa-Đéc lâu đời đều biết rõ. Nhất là hiện nay tại xã Tân-Xuân, dựa theo lộ số 8 đường đi Sa-Đéc, hãy còn một ngôi chùa thờ chân dung và linh vị cô Hai Hiên là một bằng chứng cho câu chuyện xác thật chúng tôi kể dưới đây:

THÂN THẾ CÔ HAI HIÊN

Với óc sưu tầm, tìm hiểu những huyền thoại của từng địa phương, khi đến Sa-Đéc sưu khảo, nghe thuật chuyện cô Hai Hiên, chúng tôi sửng sốt, nửa tin nửa ngờ. Kịp khi hân hạnh tiếp xúc với các vị cao niên nhất của tỉnh Sa-Đéc còn khỏe mạnh, và một người cháu của bà là ông Ngô-Chí-Bình nay trên 60 tuổi, hiện là Giám-đốc Trường Trung-Tiểu-học Chí-Thanh ở đường Cống-Quỳnh, Sài-Gòn, chúng tôi chẳng khỏi bàng hoàng suy tư. Quả là một câu chuyện hết sức linh thiêng, huyền bí, làm chấn động khắp cả miền Hậu-Giang thời ấy. Cho đến ngày nay cũng vẫn còn gây được xúc động trong tâm khảm những ai hoài cổ.

Chúng tôi thuật ra đây, cốt ghi lại để hiến quí độc giả hiểu qua thế giới vô hình của người chết chưa tới số, hồn thiêng còn phưởng phất ở đồi cây ngọn cỏ, khi ẩn khi hiện, lẫn lộn với người sống mà mắt phàm đâu dễ nhận biết gì...

Câu chuyện xảy ra tại chợ Nha-Mân ngày xưa, cách nay gần 100 năm. Cô Phạm-Thị-Hiên, thứ hai, tên tục gọi cô Hai Hiên, sinh quán tại chợ Nha-Mân, làng Phú-Nhuận, tỉnh Sa-Đéc, con ông Phạm-Văn-Cần. Ông Cần là người có uy tín trong vùng, nên được dân chúng trọng vọng, công cử ông làm Hương Cả. Vợ chồng ông hiếm hoi, chỉ sinh được cô là gái duy nhứt nên rất trìu mến tâng tiu.

Là con nhà giàu, lại là con một, như ai thì hẳn là cậy được cha mẹ thương yêu mà làm chảnh, kiêu hãnh, ở ăn khắc bạc với đời. Nhưng cô Hai Hiên thi hoàn toàn thùy mị, nhân từ. Sự hiền hậu, thuần hóa của cô khiến xa gần đều cảm mến. Ai ngờ con người phúc hậu như thế mà mệnh bạc...

CÁI CHẾT CỦA CÔ HAI HIÊN

Thuở ấy, tại Nha-Mân có con rạch xuyên qua lộ số 8, chưa có bắc cầu như ngày nay. Muốn qua bên kia thì phải đi đò. Năm 18 tuổi, cô Hai Hiên nức danh tài sắc. Biết bao nơi sang cả gấm ghé cầu duyên. Nhưng lòng cô trinh trắng, một mảy chưa nhuốm bụi trần.

Hằng ngày cô ra ngồi chơi dưới mé rạch. Lòng xuân phơi phới, gió mây gờn gợn thoảng đưa, cô mơ màng trầm lặng, hình dung xinh đẹp hiền hòa mường tượng như tiên nữ giáng trần. Giữa lúc cô đang miên man trong giấc mộng xuân, xảy nghe bên kia sông có tiếng gọi đò. Cô chợt tỉnh giấc mơ hoa, nhìn sang bờ bên kia, thấy một bà lão đang lên tiếng gọi. Nhìn lại con đò, buộc nơi mé rạch, mà chẳng có bóng người chèo. Có lẽ người đưa đò đã bỏ đâu đó. Xem ra bà lão có vẻ hối hả, gấp rút. Động mối từ tâm, cô chẳng quản ngại gì, xuống đò quay chèo để rước giùm khách. Chẳng may, ra tới giữa lòng rạch, bị nước chảy siết mạnh, cô lính quýnh sút tay chèo, té nhào dưới rạch chết đuối. Khách tri hô lên. Trong nhà, thân phu cô tức tốc chạy ra. Nghe chuyện mà tay chân rụng rời, mắt đổ hào quang. Thân mẫu cô than khóc ngất. Bên bờ rạch, có ngôi miếu nhỏ thờ Thổ-Thần. Đau xót gần như cuồng tâm, loạn trí, thân phu cô đạp đổ ngôi miếu xuống rạch, đấm ngực kêu trời. Khi vớt cô lên, mình mẩy còn dịu nhiễu hơi ấm. Gia đình không dằn được cơn xúc động, càng khóc gào thảm thiết, trách Trời Phật sao chẳng chở che cho con tôi, để phải chết một cách tức tưởi như thế. Khóc kể một hồi, dòm lên thấy bức tượng Quan-Thánh Đế-Quân thờ giữa nhà, ông Cả, thân phụ cô nói không còn kiêng nể gì nữa, như người đã mất hết tinh thần lý trí, vì cõi lòng quá đau thường chết lịm!

- Con tôi chết thì không thờ ông nữa!

Dứt lời, ông lột tấm tượng xuống đắp trên mình cô, rồi tẩn liệm luôn trong quan tài.

Ai nấy đều kinh hãi cho sự xúc phạm nặng nề đến thần thánh, nhưng không ai dám can gián gì, giữa lúc ông Cả đang như người mất hồn. Và trong thâm tâm ai cũng băn khoăn lo ngại một việc gì sẽ xảy ra.

CHÔN BA NGÀY HIỂN LỘNG THẦN THÔNG TỪ ĐÓ ĐẾN SAU

Lúc bấy giờ, mọi người đi dự đám tang cô Hai Hiên về, vẫn thắc thỏm lo âu, chờ đợi sự phản ứng của người khuất mặt đối với gia đình ông Cả ra sao? Lành hay dữ?

Ba hôm sau đám táng cô Hai Hiên, điều quái dị bắt đầu hiển hiện: Người ta thấy cô hiện ra ngồi trên chiếc xe ngựa(1) từ hướng Sa-Đéc về tới nhà bước xuống, cô bảo người đánh xe:

(1) Có người nói xe kéo, nhưng thời ấy chưa có xe kéo, chỉ có những cổ xe ngựa để di chuyển trong làng đó thôi. Câu chuyện ngồi xe ngựa là đúng hơn còn xe kéo sau này mới có.

- Anh vào nói với ông thân tôi trả tiền cho. Tôi vô sau.

Anh đánh xe nào hay biết cô là Người chết hiện hồn về. Anh nhanh nhẹn vào thưa cùng ông Cả tự sự. Ông Cả giận dữ quát mắng:

- Anh ở đâu mà chẳng biết con gái tôi chết đã chôn ba ngày rày, còn đâu nữa mà ngồi xe anh để anh đòi tiền chớ? Bộ anh muốn đùa cợt với tôi sao? Đi ra mau, tôi đập chết bây giờ.

Anh đánh xe ngơ ngác hết hồn, trở ra xem sao. Đồng thời, ông Cả thấy lạ cũng sinh nghi, bước ra cửa coi thử. Lạ thay! Ông Cả thì không thấy gì hết. Anh đánh xe thì vẫn thấy rõ ràng cô gái Nha-Mân còn đứng chống tay trên vành xe. Đã nghe ông Cả cho biết con ông đã chết, anh đánh xe tuy sợ, nhưng làm tỉnh bước tới bảo cô:

- Ông Cả nói con ông đã chết rồi, tôi làm sao đây? Cô là ai? Cô đi xe tôi thì hãy trả tiền, để tôi còn đi kiếm mối.

Cô Hai Hiên nghiêm trang:

- Anh trở vô nói với ông thân tôi, muốn biết tôi còn hay mất, hãy đốt ba cây hương trên bàn thờ, tôi bóp tắt ngay cho mà tin tôi hãy còn đây và phải trả tiền cho anh.

Anh đánh xe cực chẳng đã trở vô thuật như lời. Ông Cả càng nghi ngờ hơn, đốt thử ba cây nhang cấm trên bàn thờ để xem động tịnh thế nào. Thật khủng khiếp! Ba cây nhang đang cháy đỏ, bỗng tắt một lượt. Ông Cả tái mặt. Anh đánh xe cũng phát run. Tin như lời, ông Cả bằng lòng trả tiền. Anh đánh xe trở ra thì cô gái Nha-Mân đã mất dạng từ bao giờ, khiến anh sợ hãi toát mồ hôi, quất ngựa chạy một mạch không dám ngó lại.

Kể từ đó, cô Hai Hiên thỉnh thoảng hiện hình đi đó đi đây, ai ai cũng thấy và đâm hoảng. Người nào không biết mà chọc ghẹo, cô vật chết tức khắc.

Có lần cô qua ngã ba Vĩnh-Long, Cần-Thơ đi thơ thẩn một mình. Một tên lính mã tà buông lời trêu ghẹo, cô bỗng biến mất. Người lính về nhà thì nằm mê sảng, đôi mắt đỏ ngầu, miệng lằm bằm:

- Tôi lỡ lầm, xin cô Hai xá tội, xin cô Hai tha cho tôi một phen.

Ai nấy đều hiểu ra cô Hai Hiên trừng phạt kẻ háo sắc, bèn chỉ vẽ cho vợ con người lính may một bộ đồ mới không sỏ tay đem đến nhà ông Cả nhờ xin tội cho. Vợ con người lính vâng theo. Ông Cả chấp lễ vật, đem vào phòng của cô Hai Hiên ngày trước mà nói như hồi cô còn sống:

- Thôi con, người ta lỡ lầm xúc phạm, con nên dung thứ cho người. Lời van xin vừa dứt, nghe trong phòng có tiếng cười trong trẻo. Ai nấy đều rợn óc.

TIẾNG ĐỒN KHẮP CẢ LỤC TỈNH

Cô Hai Hiên chết bất đắc kỳ tử, phần còn trinh bạch. Hai nữa tẩn liệm có tượng Quan-Thánh nhằm giờ Thiêng nên có sự hiển linh.

Thường ngày, người nhà đều thấy cô hiện hình đi từ nhà trên vô buồng, rồi ra sau vườn như thuở còn sinh tiền. Lối xóm chung quanh ai ai cũng thấy sự việc xảy ra rất đỗi thần kỳ huyền dịu.

Các thanh niên thời ấy nghe nói đến cô Hai Hiên đều sợ trối chết. Những chàng trai trẻ ở xa không biết nên chọc ghẹo cô, bị cô sát hại không tha.

CÔ HAI QUÁ GIANG GHE BẦU RA HUẾ

Cô Hai Hiên lại thường hiển lộng đi đây đi đó, thử người này tới người kia khắp chỗ.

Một hôm, có đoạn ghe bầu từ ngoài Huế vào đậu tại Nha-Mân bán quế và thúng rổ. Khi bán hết, đoàn ghe nhổ neo về xứ. Xảy có một cô gái đến hỏi xin quá giang ra Huế. Trong số đoàn ghe, chỉ có một chiếc bằng lòng chở cô gái lạ quá giang, hẹn nước ròng sẽ lui ghe. Tới giờ nhổ neo, chiếc ghe ấy chờ mãi không thấy cô đến, buộc lòng tách bến cho thuận con nước.

Đoàn ghe đi được mấy ngày trời, khi ra biển gặp sóng to gió lớn, các ghe kia đều chìm. Duy chiếc ghe mà cô gái Nha-Mân hỏi xin quá giang được nhận lời, hãy còn chống trả được với sóng gió phần nào. Giữa lúc ngửa nghiêng nguy hiểm đến nơi, bỗng thấy cô gái xuất hiện đứng trên cột buồm nói với chủ ghe:

- Các anh cứ coi theo ngón tay tôi đây mà bẽ lái vô tới bờ, sẽ được bình yên.

Mọi người trên ghe đều run sợ. Nhìn kỹ, ai nấy đều ngạc nhiên hơn nữa, reo to:

- Ủa, cô gái Nha-Mân đây mà.

Đúng là cô Hai Hiên, cô gái đã hỏi xin quá giang đoàn ghe bầu tại bến Nha-Mân bữa trước. Ghe vô tới bến được bình yên. Xem lại, cô gái trên cột buồm đã biến dạng.

Khi về tới Huế, chiếc ghe bầu ấy cất hàng lên. Ba, bốn tháng sau, ghe sửa soạn vào Nam để buôn bán như trước. Lúc ấy, cô Hai Hiên lại xuất hiện lần nữa. Kỳ này, cô gởi cho chủ ghe một cây quế con và một nhánh bưởi Thanh-Trà, căn dặn chủ ghe có vào Sa-Đéc, ghé Nha-Mân thì trao giùm hai cây ấy cho ông thân cô trồng trước nhà.

Người chủ ghe bầu đã biết sự linh thiêng của cô gái Nha-Mân ấy, nên vâng dạ làm y theo lời. Thân phụ cô tiếp nhận hai vật của con từ Huế gởi cho ghe bầu đem vào, càng thêm sững sốt, không dè con mình qua hiển linh, lẫn lộn ở trần gian làm nhiều việc phi thường không tưởng tượng được.

Cây Quế và cây bưởi Thanh-Trà đem trồng, cành lá sum-xuê khắp vùng nghe đồn đến xem nô nức.

Năm 1946, quân đội Pháp trở lại miền Nam, đến đóng đồn tại Nha-Mân. Cây quế bị đốn để làm đồn trên cuộc đất của cô. Còn cây Thanh-Trà đã chết từ lâu.

Ngôi mộ cô Hai Hiên vẫn còn ở Nha-Mân.

CÔ HAI HIÊN ĐI TU Ở THẤT-SƠN

Một thời gian qua... trải mấy mươi năm, cô Hai Hiên đã đi khắp nơi hiển lộng thần bí, khiến ai ai cũng sợ. Đến sau, nghe cô về nhập xác một người ở Vĩnh-Long, cho biết rằng cô đã đi tu.

Chính ngôi nhà ngói của thân phụ tôi tại chợ Nha-Mân, sau này người cô ruột của cô có chồng người Pháp, ăn xài lớn nên sa sút, kêu bán lại, không ai dám mua vì sợ oai linh của cô. Bấy giờ, có một ông Bái ở làng Tân-Xuân muốn mua đem về cất đình, nhưng cũng sợ, dần dà chưa quyết định. Bỗng thấy cô nhập về cho một người lối xóm mà nói: Nếu mua mà cất đình thì cô đồng ý, nhưng phải thờ bài vị cô cạnh bên, cô mới cho. Hương chức nhóm nhau bàn tính, thỏa thuận mua ngôi nhà ấy về cất đình Tân-Xuân. Ngôi đình này xây cất một thời gian khá lâu trên mấy mười năm, kế phong trào kháng Pháp nổi lên trên đất nước, ngôi đình sập đổ trong chiến loạn, còn trơ nền đất trống.

TÁI THIẾT NGÔI ĐÌNH VÀ CHÙA THỜ CÔ HAI

Năm 1958, hương-chức xã Tân-Xuân đứng ra xây cất ngôi đình thờ thần và đồng thời dựng lên một kiểng chùa thờ Phật nơi cuộc đất này.

Năm 1964, ông Nguyễn-Văn-Đẩu làm việc tại Tòa hành-chánh tỉnh Sa-Đéc, hiệp với hương-chức làng và đồng bào địa phương đứng ra cất thêm một cái miếu chính giữa thờ cô Hai. Trong cuộc đất đình và chùa, gồm ba ngôi tọa lạc tại xã Tân-Xuân ngày nay. Có ông Từ coi giữ, hương hỏa thờ phụng thành kính. Mỗi năm có lệ cúng nhỏ, ba năm đáo lệ một lần có hát bội, dân chúng tựu họp đông đảo.

Sự hiển linh của cô Hai Hiên, người người đều biết và kiêng nể. Từ khi cô nhập đồng cho biết rằng cô đã lên tu ở Thất-Sơn, sự anh linh hiển hách của cô càng tỏ rõ. Có điều vì đi tu, ngộ đạo mầu, lòng từ thắm đượm, trí huệ viên minh, bồ đề tâm tăng trưởng, nên sự hiển linh của cô không phải để lộng thần thông làm người đời khiếp sợ, mà bây giờ cô chuyên chú ở sự độ đời, cứu người hiền đức lâm nạn, hoặc giúp đỡ kẻ thế côi thoát qua tai ách. Do đó, đồng bào dân chúng càng đem dạ tôn sùng thờ phụng Cô và kiêng nể oai linh của cô như thuở nào.

Chúng tôi thuật chuyện cô Hai Hiên, gái Nha-Mân, giữa thời buổi khoa học cực thạnh này, hẳn người đời ngạo nghễ cho là thần thánh hóa, làm gì có chuyện huyền bí, linh thiêng dường ấy? Chúng tôi đã thuật theo lời các vị bô lão tại Sa-Đéc, nhất là người trong gia tộc của cô Hai, không thêm không bớt để mọi người suy nghiệm lẽ huyền vi.

Thiết tưởng từ xưa tới nay, nước nào cũng đều có những chuyện kỳ bí, linh thiêng xảy ra, mà khoa học cũng phải khoanh tay không giải thích nổi.

Chuyện cô Hai Hiên là sự thật trăm phần trăm, đồng bào ở các tỉnh miền Hậu-Giang đều xác nhận hiển nhiên như thế.