KẺ GIẾT NGƯỜI

Bị cáo được một luật sư trẻ tuổi, mới vào nghề, biện hộ như sau:

Kính thưa quí Toà, những chứng cứ quả là không thể chối cãi được. Thân chủ của tôi là một người thật thà, một viên chức chăm chỉ, hiền lành và ít nói, đã giết chủ trong một phút giận dữ không thể hiểu nổi. Xin các Ngài cho phép tôi phân tích về mặt tâm lí của vụ án, tôi có thể nói như vậy, không phải là để chối tội, được không? Và các Ngài sẽ xét xử sau.

Jean Nicolas Lougère là con trai của một gia đình đáng được tôn trọng, anh ta là một chàng trai giản dị và trung thực.

Tội ác của anh xuất phát từ sự trung thực ấy! Đây là một tình cảm, thưa các Ngài, mà ngày nay ít người chú ý, danh từ đó vẫn còn nhưng sức mạnh của nó đã mất. Cần phải đi vào những gia đình chậm tiến và giản dị để thấy cái truyền thống nghiêm khắc, sự sùng bái sự việc hoặc con người, tình cảm hoặc tín ngưỡng trong cái tính cách thiêng liêng lòng tin không chút bỡn cợt, nghi ngờ.

Người ta không thể là một người trung thực, trung thực thực sự, với đầy đủ sức mạnh của danh từ ấy, nếu người ta không phải là người biết tự trọng. Người biết tự trọng có cặp mắt nhắm chặt. Người ấy tin tưởng. Chúng tôi đang mắt mở to nhìn đời, chúng tôi đang sống ở đây, trong Toà án, cái cống ngầm của xã hội, chúng tôi đang làm thất bại những lời sỉ nhục, chúng tôi là những kẻ tâm tình của mọi sự hổ thẹn, là người tận tình chống lại những thói bất lương, là người ủng hộ những người kì cục từ những bậc vương tôn cho đến những kẻ rình mò bên các bờ rào, chúng tôi đón tiếp một cách vui vẻ và với lòng khoan dung mọi tên thủ phạm, biện hộ cho chúng trước các Ngài, nếu chúng tôi yêu nghề, nếu đánh giá người luật sư qua những hợp đồng khoán việc, thì chúng tôi không thể có tinh thần tự trọng được. Chúng tôi đã nhìn thấy rất rõ dòng sông hủ hoá xuất phát từ những người đứng đầu quyền lực đến những tên vô lại cuối cùng; chúng tôi biết rất rõ chúng đã hành động, đã hiến thân, đã bán mình như thế nào. Chức vụ, quyền hạn, danh dự được trao đổi một cách tàn nhẫn lấy một chút vàng bạc, lấy cổ phiếu trong các doanh nghiệp, hoặc nhiều khi chỉ đơn giản lấy cái hôn của người đàn bà. Bổn phận và nghề nghiệp của chúng tôi buộc chúng tôi không được bỏ qua bất cứ điều gì phải nghi ngờ tất cả mọi người, vì mọi người đều đáng nghi cả; và chúng tôi đã ngạc nhiên khi chúng tôi đứng trước mặt một người, được coi là kẻ giết người đang đứng trước mặt các Ngài, sự tôn trọng đủ mạnh đã làm anh ta trở thành kẻ tử vì đạo.

Chúng tôi, thưa các Ngài, chúng tôi có danh dự như người đã giữ gìn cho bản thân được sạch sẽ và phản đối sự đê tiện, bằng tình cảm, giữ vững phẩm cách cá nhân và sự tôn trọng cá nhân; chúng tôi không tin tưởng một cách mù quáng, bẩm sinh như thân chủ của chúng tôi.

Xin cho phép tôi nói về cuộc đời của người mà chúng tôi có bổn phận biện hộ.

Anh ta được dạy dỗ, như ngày xưa người ta thường dạy dỗ trẻ con, là phải phân biệt những hành động của con người thành hai loại tốt và xấu như phân biệt giữa ngày và đêm.

Người cha không phải là người cao siêu gì nhưng là người nhìn xa trông rộng; ông thấy rõ thực trạng xã hội và sự cần thiết phải phân loại như vậy.

Anh ta lớn lên, tin tưởng, phấn khởi, tuy có phần nào thiển cận. Năm hai mươi hai tuổi anh kết hôn. Anh lấy một cô em họ, cũng được dạy dỗ như anh, trong trắng như anh. Anh có may mắn lấy được người vợ thật thà, ngay thẳng; nói cách khác là người quí hiếm nhất trên đời. Anh có một bà mẹ tập hợp được các bà mẹ khác cũng theo cách ứng xử như vậy.

Không hề biết đến thói xảo quyệt, anh sống trong sự ngay thẳng trung thực một cách bướng bỉnh và trong một hạnh phúc bình dị.

Sau khi thành hôn anh vào làm chân thủ quĩ trong ngân hàng của ông Langlais, người vừa bị anh giết chết.

Thưa các Ngài, qua những lời làm chứng của bà Langlais, của người anh trai Perthuis của bà, người hùn vốn với chồng bà, của những người trong gia đình, của mọi viên chức trong ngân hàng thì Lougère là một nhân viên gương mẫu, trung thực, biết phục tùng đối với cấp trên và đồng nghiệp.  Người ta quí mến anh trong khi đối xử, tương ứng với cách ăn ở đánh noi gương của anh. Người ta cũng khen ngợi vợ anh về những đức tính như vậy.

Nhưng vợ anh đã qua đời vì bệnh thương hàn sau đó ít lâu. Anh đã quá đau đớn, nhưng đây là một sự đau đớn thầm lặng và bình tĩnh. Người ta chỉ thấy mặt anh tái xanh với những nét hằn mới vì những thương tổn ấy.

Thưa các ngài, sau đó đã có một sự việc rất tự nhiên.

Anh đã sống với người vợ ấy được mười năm. Trong mười năm ấy, anh luôn luôn có một người đàn bà bên mình. Anh đã quen thuộc với những chăm sóc của người vợ, tiếng nói thân thương khi vợ bước vào phòng những tiếng chào buổi sáng buổi tối, tiếng sột soạt của váy áo của vợ, sự vỗ về âu yếm của người vợ, đôi khi như là của mẹ, làm cho cuộc sống nhẹ nhàng thời gian trôi nhanh hơn. Anh không thể sống độc thân. Tối tối anh ngồi trong quầy rượu của cơ quan từ một đến hai tiếng đồng hồ. Anh uống một vại bia rồi lơ đãng nhìn những viên bi trên bàn bi-a, người này và người kia trong khói của tẩu thuốc chạy đi chạy lại, nghe nhưng không chú ý đến những tranh luận về chính trị và những tiếng cười phá lên ở các bàn lân cận. Cuối cùng anh đi nằm với vẻ mệt mỏi và ưu phiền.

Trong đáy sâu của tâm hồn và thể xác anh đó là sự thiếu vắng người phụ nữ; và, tuy không nghĩ đến, càng ngày anh càng đến gần người nữ nhân viên tóc vàng thu tiền trên quầy vì đây là một người đàn bà. Rồi hai người nói chuyện với nhau và việc ở bên cạnh cô gái mỗi buổi tối đã trở thành thói quen của anh. Cô ta xinh đẹp và dễ thương thể hiện trong nụ cười và việc thường xuyên thay đổi đồ uống để bán được nhiều hàng. Mỗi ngày Lougère lại gắn chặt hơn với người phụ nữ mà anh không biết rõ ấy; anh yêu cô vì xung quanh không còn người phụ nữ nào khác.

Xảo quyệt, cô gái quyết định lôi kéo người đàn ông ngây thơ ấy; đây là cách tốt nhất để lợi dụng anh. Và khôn ngoan hơn nữa là lấy anh.

Cô ta đạt được mục đích không mấy khó khăn.

Thưa các Ngài, liệu tôi có cần nói về tư cách của người phụ nữ này khi đã thành hôn nhưng vẫn không giảm bớt những hành động đáng xấu hổ của mình không?

Với những mánh khoé của phụ nữ, cô ta rất hài lòng khi lừa dối người chồng thật thà bằng việc quan hệ tội lỗi với tất cả các viên chức của cơ quan chồng. Tôi nói: tất cả. Chúng tôi có những lá thư, thưa các Ngài. Việc ấy đã trở thành một vụ bê bối lớn, tuy nhiên những người chồng lúc nào cũng vậy, vẫn không hay biết gì.

Cuối cùng kẻ vô lại ấy ve vãn cả con trai của ông chủ ngân hàng mười chín tuổi. Ông Langlais đến lúc này vẫn không nhận ra do lòng tốt, do sự dễ dãi với nhân viên bỗng giật mình khi thấy con trai rơi vào tay, tôi phải nói đây là tay một con người nguy hiểm, và ông nổi giận một cách chính đáng. Nhưng ông đã sai lầm khi mang chuyện này nói trực tiếp với Lougère với sự bất bình của người cha.

Thưa các Ngài, tôi chỉ còn việc đọc để các Ngài nghe câu chuyện về vụ giết người do chính miệng nạn nhân kể lại trước khi qua đời.

“Tôi được biết con trai tôi, chiều hôm trước, đã cho người đàn bà ấy mười ngàn frăng và sự tức giận của tôi đã mạnh hơn lẽ phải. Chắc chắn là tôi đã không nghi ngờ gì người phụ nữ ấy vì tiếng tăm tốt của người chồng; nhưng cũng có nhiều người sự mù quáng lại nguy hiểm hơn những sai lầm của mình.

“Tôi cho gọi anh ta tới và nói rằng tôi sẽ không cho anh ta làm việc ở đây nữa.

“Anh ta đứng sững trước mặt tôi, hốt hoảng và không hiểu gì cả. Cuối cùng anh đòi hỏi tôi giải thích với vẻ gay gắt.

“Tôi từ chối và nói rằng ý kiến của tôi là một mệnh lệnh. Anh ta nghĩ rằng tôi cho anh ta là người không nhã nhặn, và, tái mặt đi, anh ta khẩn khoản yêu cầu tôi giải thích. Từ ý nghĩ ấy, anh ta tự cho mình cái quyền nói thật to.

Vì tôi vẫn im lặng, anh ta lăng nhục tôi, lăng nhục tới mức tôi sợ rằng sẽ có những hành động tổn thương. Bất chợt, vì anh ta nói một câu xúc phạm nặng nề, tôi ném vào mặt anh ta toàn bộ sự thật.

“Anh ta lặng đi một vài giây đồng hồ, nhìn tôi bằng cặp mắt hoảng hốt; rồi tôi thấy anh ta cầm chiếc kéo to tôi thường dùng để xén giấy trên bàn và đè lên người tôi và tôi thấy một vật xuyên vào cuốn họng tôi...”.

Thưa các Ngài, đây là câu chuyện đơn giản về vụ giết người, để biện hộ cho anh tôi sẽ nói gì? Anh ta đã tôn trọng người vợ thứ hai một cách mù quáng vì anh ta đã tôn trọng người vợ thứ nhất với cùng lí do ấy.

Sau cuộc bàn bạc ngắn, can phạm được tha bổng.