SÔNG NƯỚC

Mùa hè năm ngoái tôi đã thuê một ngôi nhà vùng nông thôn bên bờ sông Seine cách Paris nhiều dặm đường để đêm đêm về ngủ ở đấy. Sau một vài ngày tôi đã làm quen được với một bác hàng xóm, một người đàn ông chừng ba mươi đến bốn mươi tuổi, là một người lạ lùng chưa từng thấy. Đó là một người chèo thuyền, nhưng là người chèo thuyền điên khùng lúc nào cũng ở trên mặt nước, ở dưới nước. Bác ta sinh ra trên thuyền và chắc chắn là sẽ chết trên thuyền.

Một buổi tối, trên bờ sông Seine, tôi yêu cầu bác ta kể một vài câu chuyện về cuộc đời sông nước của bác.

Ngay lập tức mặt bác rạng rỡ lên, xúc động như một nhà thơ. Trong tim bác có một đam mê rất lớn, một đam mê không ngớt dày vò bác: sông nước.

- A. - Bác bảo tôi - Tôi có rất nhiều kỉ niệm trên dòng sông trước mặt chúng ta! Các ông là người tỉnh thành, các ông không biết sông là thế nào đâu. Xin hãy nghe một người làm nghề chài lưới kể về nó. Với sông nước đó cả là một câu chuyện bí mật, sâu lắng không thể biết hết được, là xứ sở của những ảo tưởng huyền hoặc mà người ta chỉ nhìn thấy chúng vào ban đêm, người ta nghe thấy nhưng không hiểu đấy là những tiếng gì như khi người ta đi qua một nghĩa trang, một nghĩa trang thê thảm, nhưng lại là một nghĩa trang không có mộ phần.

“Đất đã giới hạn dân chài lưới, và trong bóng tối, những đêm trời không trăng sao thì dòng sông bừng sáng. Một thuỷ thủ thì không thấy điều đó trên biển cả. Biển thường dữ dội, đúng thế, nó gào thét nhưng nó thật thà, biển cả; nhưng dòng sông thì yên lặng nhưng lại nham hiểm. Nó không gào thét, nước chảy không gây ra tiếng động nhưng đối với tôi thì nó đáng sợ hơn là đại dương.

“Những ngươi hay mơ mộng nói rằng biển cả ôm trong lòng nó những xứ sở to lớn có màu xanh, trong đó những người chết đuối trườn mình giữa những đàn cá trong những khu rừng lạ lùng hoặc những hang động bằng pha lê. Dòng sông chỉ có đáy đen ngòm và mọi thứ thối rữa ra trong bùn. Nó chỉ đẹp khi mặt trời mọc và khi nó vỗ bập bềnh vào mạn thuyền cũng như thì thầm với những đám lau sậy..

“Một nhà thơ đã nói về đại dương:

Ôi những con sóng đã biết những câu chuyện bi thảm

Những con sóng cao làm những bà mẹ đang quì sợ hãi

Các ngươi đã kể lại câu chuyện khi thuỷ triều lên

Và chính các ngươi đã kể bằng một giọng thất vọng

Mà các ngươi sẵn có khi tới gần con người vào đêm tối.

“Và tôi cho rằng những câu chuyện thì thào trong đám lau sậy thì mỏng manh với những tiếng nói nhỏ nhẹ, êm dịu lại là những câu chuyện thê thảm hơn những bi kịch hãi hùng của những con sóng lớn...

“Vì ông đã yêu cầu tôi kể một vài kỉ niệm trong vô vàn kỉ niệm của tôi, tôi sẽ kể ông nghe một chuyện khá đặc biệt đã xảy ra tại đây mười hai năm trước.

“Cũng như bây giờ, tôi trọ ở nhà mẹ Lafon và có người bạn thân nhất là anh Louis Bernet, người sau này bỏ nghề chài lưới cùng áo quần luộm thuộm để vào làm việc trong một cơ quan trong làng C... cách đây hai dặm. Chúng tôi ăn cùng bàn với nhau, lúc thì ở nhà tôi, lúc nhà anh.

“Một đêm khi tôi trở về một mình, điều khiển một con thuyền lớn thường được dùng ban đêm; vì đã quá mệt nhọc tôi dừng thuyền lại bên một đám lau sậy cách cây cầu đường xe lửa chừng một trăm mét nghỉ để lấy lại sức. Trời hôm ấy rất đẹp, ánh trăng sáng rỡ, nước sông lấp lánh, không khí mát mẻ, dễ chịu. Sự yên lặng ấy làm tôi thích thú muốn hút một tẩu thuốc. Tôi nhấc chiếc mỏ neo và ném xuống sông.

“Chiếc thuyền xuôi theo dòng nước làm căng sợi dây xích sau đó đậu lại hẳn, và tôi ngồi cuối thuyền trên một tấm da cừu một cách thoải mái. Không có lấy một tiếng động trừ đôi khi có những tiếng tí tách rất nhỏ, tôi cho rằng đấy là tiếng nước vỗ vào bờ. Những bụi lau sậy cao mang những bộ mặt khác thường đôi khi cũng lay động.

“Con sông hoàn toàn yên lặng nhưng tôi có một cảm giác sợ hãi bởi sự yên lặng khác thường ấy. Tất cả những cóc nhái, những ca sĩ ban đêm vùng lầy lội, đều im tiếng. Bất chợt một con ếch trước mặt, phía tay phải tôi, cất tiếng kêu; tôi giật mình, nhưng rồi nó lại im tiếng, và rồi tôi không nghe thấy nó nữa. Tôi không chờ đợi gì cả và quyết định hút một tẩu thuốc để giải sầu. Dù là người hay hút thuốc bằng tẩu, tôi kéo đến hơi thứ hai thì dừng lại. Tôi nhìn con thuyền, nhìn trời. Tôi ngồi yên lặng nhưng chợt con thuyền chòng chành nhẹ khiến tôi lo ngại. Hình như thuyền đang muốn rẽ ngang giữa hai bờ; tôi cảm thấy có một sức mạnh lạ lùng đang muốn nhấn chìm nó. Tôi thấy như mình đang bị đu đưa trong một cơn giông bão. Tôi nghe thấy những tiếng động ở quanh mình. Tôi đứng phắt lên; nước vẫn lấp lánh, tất cả vẫn yên lặng.

“Tôi thấy thần kinh của mình căng thẳng và quyết định cho thuyền tiếp tục đi: Tôi kéo dây xích sắt; con thuyền rùng mình một cái rồi không nhúc nhích. Tôi kéo thật mạnh, nhưng neo thuyền vẫn không lay chuyển như nó đang mắc vào một vật gì đó ở dưới nước. Mọi cố gắng của tôi đều vô ích. Với chiếc sào dài tôi quay thuyền lại đi theo hướng ngược dòng để thay đổi tư thế của mỏ neo. Cũng không kết quả; tôi tức giận lắc mạnh sợi xích sắt. Vẫn như vậy. Tôi thất vọng ngồi xuống và nghĩ đến tình thế của mình. Tôi không thể nghĩ đến việc chặt đứt hoặc tháo rời sợi dây xích ấy ra khỏi thuyền, vì nó rất lớn và bị tán đinh vào một thanh gỗ to hơn cả cánh tay của tôi. Lúc này trời vẫn đẹp, tôi cho rằng mình sẽ gặp một con thuyền nào đó đến giúp sức thì việc trở về cũng không quá muộn. Tôi đã bình tâm lại trước điều rủi ro ấy và lấy thuốc ra hút. Có một chai rượu rum, tôi uống chừng hai ba cốc rồi bật cười trước hoàn cảnh của mình. Người tôi nóng lên, tôi nghĩ tôi có thể ngủ giữa trời được.

“Bất chợt có một tiếng động ở mạn thuyền. Tôi giật mình, mồ hôi lạnh túa ra trên lưng Có thể đây là một mảnh gỗ trôi trên sông. Tôi ra sức kéo sợi xích sắt một lần nữa. Mỏ neo vẫn không động đậy, tôi đã kiệt sức.

“Lúc này trên mặt sông bắt đầu có sương mù trắng đục và dày đặc. Tôi đứng trên thuyền mà không nhìn thấy dòng sông, con thuyền của tôi và cả đôi chân của tôi nữa, nhưng còn nhìn được bóng của những cây lau, sậy và từ phía xa cánh đồng mờ nhạt dưới ánh trăng với những mỏm nhọn chĩa lên trời của những cây thông. Tôi như đang bị một chiếc chăn bông có màu trắng khác thường bao bọc cho đến tận thắt lưng khiến tôi tưởng tượng đến những chuyện kì ảo. Tôi hình dung có những người muốn leo lên con thuyền của tôi, những người đang bơi xung quanh con thuyền của tôi. Tôi thấy mình đang rất khó ở, thái dương đang giật mạnh, tim đang đập liên hồi và tôi nghĩ đến việc tự cứu bằng cách bơi dưới nước, nhưng rồi tôi rùng mình vì ý nghĩ ấy. Tôi sẽ thất bại khi bơi vào đám sương mù đen xỉn kia.

“Thật ra chỉ cần bơi ngược dòng năm trăm mét để đến bụi lau sậy thì có thể đặt chân xuống đất được, nhưng chín phần mười rủi ro sương mù làm tôi chết đuối tuy rằng tôi là người bơi lội giỏi.

“Tôi đang cố lập luận. Tôi có một ý chí vững chắc là không sợ hãi, nhưng vẫn có một điều vì đó làm tôi sợ. Tôi tự hỏi mình đang sợ cái gì; lòng can đảm của tôi thật là kỳ cục, bản thân tôi nhát gan và trong tôi đang có hai con người, một đang muốn liều thân, một đang cố cưỡng lại.

“Sự sợ hãi ngốc nghếch và khó giải thích lớn dần lên thành sự khủng khiếp. Tôi ngồi bất động mắt mở to, tai dỏng lên chờ đợi. Chờ đợi cái gì? Tôi cũng không biết nữa, nhưng cái đó ắt phải rất khủng khiếp. Tôi hình dung nếu có một con cá nào nhảy lên thuyền, như thường xảy ra, cũng có thể làm cho tôi gục ngã bất tỉnh.

“Với một sự cố gắng mãnh liệt tôi củng cố lập luận của mình. Tôi lấy chai rượu rum ra và uống một hơi dài. Một ý nghĩ nảy ra trong đầu, tôi lấy hết sức ra để kêu to khắp bốn phương trời. Khi cổ họng đã khản đặc, tôi lắng tai nghe. Một con chó rú lên từ rất xa.

“Tôi uống thêm một hớp rượu rồi lại lắng tai nghe ngóng. Tôi cứ như vậy, không chợp mắt được chút nào trong một, có thể là hai tiếng đồng hồ, mắt mở to với những cơn ác mộng ở xung quanh. Tôi tỉnh lại từng phút một. Tôi tự nhủ: “Nào, đứng lên!” Nhưng tôi vẫn cứ ngồi yên. Cuối cùng tôi từ từ đứng dậy một cách thận trọng như cuộc sống của tôi phụ thuộc vào bất cứ một tiếng động nào do tôi gây ra và tôi đưa mắt nhìn lên bờ.

“Tôi choáng ngợp vì vẻ đẹp tuyệt vời của phong cảnh bày ra trước mắt. Đó là cảnh huyền hoặc của xứ sở thần tiên, một trong những câu chuyện mà khách du lịch đã đi nhiều nơi kể lại nhưng chúng tôi không tin.

“Hai tiếng đồng hồ trước đây sương mù nổi trên mặt nước nhưng lúc này đã chuyển lên bờ. Con sông lúc này tĩnh lặng giữa hai dãy đồi bằng tuyết cao trên bảy tám mét; trông nó như một dải lụa cháy nữa những quả núi trắng. Trên đầu tôi là mặt trăng sáng rực trên nền trời vừa xanh vừa trắng màu sữa.

“Mọi giống vật dưới nước thức giấc, ếch nhái kêu điên cuồng trong khi bên phải và bên trái tôi có tiếng kêu rất ngắn của những con cóc. Một điều kì lạ: tôi không sợ hãi gì nữa, tôi đang ở giữa một quang cảnh khác thường mà những chi tiết của nó không làm tôi ngạc nhiên.

“Cảnh này kéo dài trong bao lâu, tôi không biết vì tôi đã thiu thiu nhủ. Khi mở mắt ra thì mặt trăng đã lặn, trời u ám vì đầy mây. Nước vỗ mạnh vào mạn thuyền, gió lạnh. Tôi uống nốt chỗ rượu còn lại, nghe những tiếng xào xạc của lau sậy, những tiếng thê thảm của sông nước. Tôi nhìn mà không trông thấy con thuyền của tôi, bàn tay của tôi tuy tôi đã đưa nó lên sát tận mặt.

“Bóng tối tan dần, bất chợt tôi thấy một bóng người đến sát bên tôi, tôi kêu lên một tiếng; người ấy trả lời: đó là một bác đánh cá. Bác ta đến bên tôi, tôi kể lại câu chuyện không may của mình. Bác để thuyền của bác sát thuyền của tôi và cả hai chúng tôi kéo xích sắt. Mỏ neo vẫn không động đậy.

Trời tối sầm và bắt đầu mưa. Đó là một trong những ngày mang lại bất hạnh cho con người. Tôi nhìn thấy một con thuyền nữa, chúng tôi gọi to. Người mới tới hợp sức cùng chúng tôi. Dần dần chúng tôi kéo được mỏ neo. Mỏ neo lên từ từ, kéo theo một vật khá nặng, chún tôi nhận ra đây là một mảng đen và kéo nó lên thuyền.

“Đó là xác của một bà già bị một tảng đá lớn buộc vào cổ”.