- IV -

Tối hôm ấy là tối ba mươi Tết. Vĩnh buồn-rầu nghĩ đến quê cha đất tổ. Chàng tưởng-tượng lúc này là lúc cha mẹ, anh em đang sum họp, thấy thiếu mình, cùng nhau nói chuyện về mình đây. Chuyện gì? Vĩnh cũng đồ chừng rằng: đều là những chuyện kể tội mình. Chàng đem so-sánh những cử chỉ của gia-đình ông Nam-Phát đối với mình với lại những cử-chỉ của cha mẹ anh em mình đối với mình, thì thấy một bên tử-tế với mình quá, và một bên thì tệ với mình quá. Rồi chàng bâng-khuâng tự hỏi sao cha mẹ đã sinh ra con mà lại không yêu con? Sao anh em đã sẵn có tình máu-mủ liên-lạc mà không yêu được nhau? Chàng cho là lỗi tại mình không khéo khu xử. Chàng lại sực nhớ tới lời Hoành dặn viết một bức thư thống thiết về nhà.

Nhưng vừa đem giấy bút viết được mấy chữ thì chàng lại không biết viết những gì. Viết những câu sáo để tả những cảm-giác mà lòng mình không có thì chàng không thể viết được. Chàng lại xé đi định bụng ngày mai chỉ ra sở đánh một cái giây thép chúc mừng. Chán-chường chàng thở dài nằm xuống giường.

Vừa lúc ấy thì có tiếng gõ cửa. Cô Hai vào:

– Ba má tôi biểu mời thầy xuống xơi nước tất-niên với ba má tôi.

Vĩnh đứng dậy cứ quần áo ngủ đi xuống. Vừa qua khỏi cửa, cô Hai đã gọi giật lại:

– Tối hôm nay hơi lạnh, thầy khoác áo Tây vào không cảm.

Rồi cũng chẳng để Vĩnh giả nhời, cô Hai chạy đi lấy cái áo khoác lên vai cho Vĩnh.

Ở buồng khách, đèn thắp sáng trưng, vợ chồng ông Nam-Phát và thằng Nam, thằng Định đều ngồi ở đấy.

– Tôi có người biếu ít chè mạn sen thơm lắm, mời ông xuống xơi một chén với tôi.

– Cám ơn ông hà.

Vĩnh nhìn mặt mọi người thì hiểu ngay vừa đây họ có nói chuyện đến mình. Chàng hiểu ngay vì người ta nhìn cảnh gia-đình sum-họp êm ấm của người ta nên chạnh thương nỗi cô-độc của mình. Chàng bùi-ngùi cảm-kích. Đến khi thằng Định tụt xuống ghế chạy lại nắm tay hỏi chàng:

– Tết, thầy có nhớ nhà không?

Thì chàng không còn giấu được vẻ buồn lộ ra trên mặt.

Chàng sẽ ôm lấy nó bế lên lòng:

– Thế thầy nhớ nhà, em bằng lòng để thầy về nhà ăn Tết nhé?

– Thế thì con lại nhớ thầy. Con không bằng lòng cho thầy về nhà đâu. Thầy phải ở mãi mãi đây với con cơ. Thầy ở đây ăn Tết với con. Rồi mai ba má con mở hàng cho thầy.

Bà Nam-Phát vùng cười lớn, rồi nạt thằng bé:

– Chỉ nói nhảm. Ai lai dám mở hàng cho thầy.

– Thế không mở hàng cho thầy thì thôi. Nhưng mai thầy mở hàng cho con nhé.

Vĩnh hôn nó rồi bảo:

– Ừ, mai thầy mở hàng cho em một xu.

– Một xu thì ít lắm, con không lấy đâu.

Bà Nam Phát lại cười:

– Cái anh chàng ấy thật xấu nết, ai lại mặc-cả sự mở hàng bao giờ.

Vĩnh uống vài chén nước rồi cáo-từ lên gác. Cô Hai cũng theo lên mà Vĩnh không hay. Lên đến buồng, Vĩnh ngồi gục đầu xuống bàn nghĩ- ngợi. Lần ấy là lần đầu, cô Hai thấy Vĩnh buồn rũ như thế. Cô liền chạy đến đỡ đầu chàng dậy mà hỏi:

– Thầy nhớ nhà, thầy buồn lắm sao?

Vĩnh xưa nay là người gan góc không để lộ vẻ buồn lo cho ai biết bao giờ, nay bỗng để cô Hai bắt gặp, chàng thấy ngượng-nghịu vì chỗ người ta đã thấy được chỗ yếu của mình. Chàng liền giả nhời để chữa:

– Tôi buồn vì một lẽ khác, chứ có phải buồn vì nhớ nhà đâu!

Đã có bụng thương nhau, thấy nhau buồn thì phải hỏi cho ra, chứ không thì chịu làm sao được:

– Thầy buồn gì, sao thầy không nói cho ba má tôi biết?

– Ông bà biết thì làm gì được.

Rồi Vĩnh đánh trống lảng sang chuyện khác. Cô Hai tiu-nghỉu xuống nhà, nhưng từ đấy cái buồn của Vĩnh đè chĩu trên lòng cô.

Đêm hôm ấy, Vĩnh trằn-trọc cả đêm không ngủ nên dậy trưa. Vừa mặc quần áo xong định xuống chúc mừng vợ chồng ông Nam-Phát thì đã thấy thằng Nam, thằng Định và cô Hai tay cầm một bó hoa hồng lên:

– Năm nay con mừng tuổi thầy mạnh-khỏe.

– Năm nay con mừng tuổi thầy giầu.

– Năm nay tôi mừng thầy đừng buồn như năm ngoái.

Rồi cô Hai cầm lấy bó hoa đưa cho Vĩnh, Vĩnh cầm lấy bó hoa.

– Tôi cám ơn em. Tôi rất mong rằng suốt năm em sẽ tươi được như bó hoa em tặng tôi hôm nay.

Lần ấy là lần đầu. Vĩnh gọi cô Hai bằng em. Cô Hai nghe thấy Vĩnh xưng-hô với mình một cách thân-mật như thế sung-sướng lạ-lùng. Cô nhìn Vĩnh bằng một cách trừu mến:

– Không biết tại làm sao, tôi thấy thầy buồn thì tôi khổ quá, cả đêm hôm qua tôi không ngủ được.

– Từ đây, em sẽ ngủ được, vì từ nay tôi sẽ không buồn nữa.

Vĩnh móc túi lấy ra hai đồng mở hàng cho thằng Nam, thằng Định mỗi đứa một đồng.

Thằng Định cầm đồng bạc đút túi rồi bảo Vĩnh:

– Thế thầy không mở hàng cho chị Hai (1) con à? Lúc nãy, ba má con mở hàng cho chị ấy một trăm bạc. Mà con chỉ có một đồng. Năm nào con cũng kém chị ấy. Thầy mở hàng chị ấy đi, nhưng đừng nhiều hơn con nhé.

Vĩnh nghĩ- ngợi một lát rồi tiến đến sẽ hôn vào trán cô Hai mà bảo:

– Tôi xin mở hàng cho cô một cái hôn để đáp lại tấm lòng tử-tế của cô đã trông nom săn-sóc tới tôi như một người anh giai. Và tôi xin phép cô từ nay cho tôi coi cô như người em gái.

Cô Hai thẹn đỏ mặt, nhưng sung-sướng mà thành ra nghẹn lời chẳng nói được câu nào. Vĩnh lại nói:

– Cái đời hiu-quạnh của tôi thật đã nhờ cô mà được vui-vẻ nhiều lắm.

Vĩnh thành-thực coi cô Hai như người em gái, chứ chàng có ngờ đâu vì cái hôn ấy một tấm tình thơ-ngây trong thời kỳ trứng nước bỗng vụt nhớn lên.

Thằng Định xuống nhà bô-bô kháo với mẹ:

– Thầy con mở hàng cho chị Hai con một cái hôn mà không cho tiền.

Bà Nam-Phát nghe thế ngờ Vĩnh đã yêu con mình rồi, tối hôm ấy hỏi dò con gái:

– Ông Vĩnh.. ông ấy… sáng hôm nay làm.. cái gì đối với con đấy?

– Có làm cái gì đâu.

– Sao thằng Định nó bảo ông ấy « hun » con?

– À có, có « hun » vào trán con khẽ một cái.

– Một cái thôi à?

– Một cái chứ mấy cái nữa.

– Thế ông ấy không nói gì với con à?

– Khòng… à có. Ông ấy bảo ông ấy cảm ơn con và coi con như em gái.

– Có thế thôi à?

Bà Nam-Phát ngẫm-nghĩ một lát rồi lại hỏi con:

– Thế con có yêu ông ấy không?

Cô Hai bỗng tái mặt, run lên không trả lời.

– Con có muốn ở gần ông ấy không?

Cô Hai sà vào ôm chầm lấy mẹ khóc hu-hu. Bà Nam-Phát để cho con khóc một lúc lâu rồi nâng-niu bế con lên lòng mà bảo:

– Con muốn lấy người ta, ba má gả cho đắy. Nhưng để con lớn thêm một ít nữa đã.

Cô Hai chỉ nắm chặt lấy tay mẹ mà không nói gì.

– Thế từ trước người ta có trêu chọc gì con không?

– Trêu chọc, bao giờ thầy con lại trêu chọc.

– Không, má bảo trêu chọc, nghĩa là có nói gì với con không.

– Nói thì vẫn nói luôn, ngày nào chả nói.

– Ừ, thì má vẫn biết thế, nhưng ngoài chuyện dạy con cơ mà.

– Thế thì chẳng nói chuyện gì khác cả.

– Thế ông ấy hôn trán con lần này là lần đầu à.

– Là lần đầu.

– Ông ấy tử tế lắm phải không con.

– Tử tế lắm lại có lòng tốt nữa. Thằng bếp xin về quê ăn Tết, ông ấy cho năm đồng.

– Tốt với thằng bếp nhưng biết có tốt với con không.

– Sao lại không tốt.

– Thế con vui lòng làm vợ ông ấy chứ?

Cô Hai ngả đầu vào ngực mẹ không trả lời.

Những cử chỉ của Vĩnh những ngày hôm sau đủ khiến cho bà Nam-Phát biết rằng chàng chưa yêu con mình. Nhưng từ đấy thì cô Hai đối với Vĩnh có vẻ thẹn-thò e-lệ không dám thân mật như trước nữa. Hình như cô cố lảng tránh Vĩnh. Bữa cơm nào mà cô vào sau phải ngồi cạnh Vĩnh là cô thấy khó chịu.

Cô không dám một mình vào buồng Vĩnh khi có Vĩnh ở đấy nữa. Hết giờ học là cô gấp sách xuống ngay chứ không có nán lại như trước. Mà cái tên Vĩnh, người nhà cùng ít ai nghe thấy cô gọi đến nữa. Cô đã đem ấp ủ vào trong lòng.

Ông Nam-Phát thấy thế tưởng con gái mình giận gì Vĩnh liền hỏi vợ:

– Này, mấy tháng nay, tôi xem con Hai nó ngúng-nguẩy với ông Vĩnh làm sao đấy.

Bà Nam-Phát cười bảo chồng:

– Tôi vẫn bảo ông chỉ buôn bán là giỏi, còn những chuyện này ông ù-ù cạc-cạc chẳng hiểu một tí gì. Nó ngúng-nguẩy với ai, nó ngúng-nguẩy với nó. Nó ngúng-nguẩy với người ta cũng như hai mươi năm về trước tôi ngúng-nguẩy với ông ấy.

Ông Nam-Phát nhìn vợ một cách âu yếm:

– Thì ai biết đâu.

Ông Nam-Phát không biết. Mà Vĩnh cũng không biết nốt. Vĩnh thấy cô Hai đổi thái độ với mình thì lòng không yên. Chàng ngờ vị cô Hai hiểu lầm cái hôn thành-thực của chàng hôm Tết mà giận chàng. Khi tan học, chàng muốn cho cô Hai biết rõ lòng mình để cô khỏi hiểu lầm mà giận mình, nhưng ngượng ngùng không biết nói làm sao. Chàng liền viết cho cô một bức thư.

Siemreap, le 2 Avril 1926.

Cô Hai,

Trong ba bốn tháng nay, cô có điều gì giận tôi mà cô không nói ra. Tôi thấy thế, tôi buồn chết đi được. Từ hôm Tết tôi thành thực mừng cho tôi đã có một người em gái thân yêu, nhưng ai ngờ đâu chính từ ngày ấy, tôi đã vì lòng thành-thực sốt sắng gây ra một kẻ thù. Có phải tôi có điều gì làm lỗi, cô nên bỏ quá đi cho tôi, lòng tôi thật thành thực tưởng như thế đấy, chứ không phải tôi dám có cái cử chỉ khinh nhờn đối với cô đâu. Nếu cô không tha lỗi cho tôi mà bỏ sự hiềm thù đối với tôi, thì tôi phải bỏ cái nhà này mà đi, hay xin đổi đi nơi khác.

Như thế tôi buồn. lắm. Vì cái tình ông bà đối với tôi thật là chu đáo, thằng Nam, thằng Định đối với tôi thật là quấn quít. Nay tôi phải bỏ những người mến tôi đi nơi khác để lại phải đeo một cái đời hiu-quạnh thì còn gì buồn thảm cho tôi bằng.

Xin cô giả nhời ngay cho tôi biết rằng cô không giận tôi, hay có giận nhưng đã tha lỗi cho tôi rồi thì tôi mới có thể ở đây được.

VĨNH.

Cô Hai nhận được phong thư, muốn chạy ngay lên buồng Vĩnh giả nhời phăng là không giận gì cả, nhưng nghĩ đi nghĩ lại, cô lại thôi. Cô đương mân mê nghiền ngẫm bức thư thì má cô vào. Cô chăm chú đọc quá, nên bà cụ vào cô không hay. Bà cụ thấy cô đọc thư liền hỏi:

– Mả không thấy nhà giây thép đưa thư, sao con có thư nào đọc đây.

Cô đưa bức thư cho má cô xem. Bà cụ xem xong cười tủm-tỉm bảo cô:

– Đàn ông thật đều ngu dốt như nhau. Ông Vĩnh cũng như ba mày.

Cô Hai trố mắt không hiểu. Bà cụ nói tiếp:

– Ba màv cũng tưởng mày giận ông Vĩnh. Mà ông Vĩnh cũng tưởng mày giận ông ấỵ. Họ có biết đâu.

– Thế con có nên giả nhời không hở má?

– Sao lại không, không giả nhời thì ông ấy đi ở chỗ khác.

– Thế giả nhời thế nào, hở mả? Má đọc cho con giả nhời cho người ta.

– Ông ấy hỏi mày thì mày giả nhời ông ấy, chứ ông ấy có hỏi má đâu!

– Thì má giúp con.

– Lòng mày thế nào thì cử giả nhời thế, má có biết đâu. Giả nhời người ta tôi.. thế này, tôi.. thế nọ.

– Ai lại nói tôi, khô-khan quá, người ta lại tưởng mình vẫn giận người ta.

– Thì em.. thế này, thì em… thế nọ..

– Thế con viết xong, con đưa má chữa lại cho con nhé.

– Thôi, chẳng phải đưa, mày viết xong cứ sai thằng Định đưa lên cho ông ấy.

– Ai lại để thằng Định đưa lên, sợ nó bép- xép. Con viết xong đem lên buồng để đấy, đến khi ông ấy đi làm về ông ấy xem.

Cô Hai viết đi viết lại đến mười lần mới xong bức thư.

Siemreap le 2 Avril 1026

Thưa thầy,

Em nhận được bức thư của thầy sáng hôm nay mà em hoảng-sợ, khốn- nạn, không biết trong vòng mấy tháng nay, em đã cư-xử rồ-dại ra thế nào khiến cho thầy có thể ngờ là em giận thầy. Em không bao giờ giận thầy. Ba em quý thầy như vàng ngọc. Thằng Nam, thằng Định lòng nó đối với thầy thế nào thì thầy đã rõ biết. Còn em, em coi là hạnh-phúc đệ-nhất của đời em khi thầy rủ lòng thương nhận em là em gái.

Thầy đừng đi đâu nhé, thầy đừng xin đổi nhẻ. Gia-đình em mà thiếu thầy chắc phải buồn-tẻ lắm. Có phải thầy đã thành-thực coi em là em gái yêu thì em xin thành thực thưa: người anh giai yêu-quý ơi, em gái có lầm lỗi điều gì thì cứ gọi lên mắng nhé. Cái nhà này vắng anh giai thì… nhiều người khổ lắm đấy.

Nay kính

NGUYỄN-THỊ- VÂN.

Mặc dầu, má Vân đã bảo không cần xem, Vân cũng nhất-định bắt phải coi cho kỳ được.

– Thế con đọc má nghe.

– Má xem đi con không đọc đâu.

Bà cụ xem xong liền đưa trả lại Vân mà bảo:

– Được lắm rồi.

– Nhung con chỉ sợ ngắn quá.

– Ngắn ấy à? Nó nhiều nghĩa hơn mấy trăm quyển sách của người ta để ở trên buồng. Nhưng má chỉ e người ta không hiểu được nghĩa!

– Nếu tối nghĩa thì con phải viết lại.

– Không tối nghĩa đâu. Rõ ràng lắm. Người ta chưa đến lúc hiểu, nhưng thế nào rồi cũng phải hiểu, mà đã hiểu rồi….

Bà Nam-Phát nói đến đấy nhìn con cười, Vân nũng-nịu.

– Má cứ chế con.

– Ai hoài hơi đâu mà chế cô, lý đương-nhiên là như thế.

Bà nói xong, ôm đầu con gái hít lấy, hít để:

– Con gái tôi thế này, ai mà chẳng phải yêu.

Vĩnh hôm ấy đi làm về đã thấy Vạn thập-thò ở cầu thang:

– Có ai gửi cái gì trên buồng cho thầy đấy.

Vân nói xong, chạy mất.

Vĩnh đọc bức thư mới yên lòng. Nhưng chàng chẳng thấy cảm-động vì những lời âu-yếm trong thư.

Quả như lời bà Nam-Phát phỏng-đoán, Vĩnh chưa đến lúc hiểu.

Một lẽ là xưa nay, Vĩnh sống ở cái đời cô-độc không hiểu thế nào là ái-tình mà chính lúc ấy lòng chàng cũng chưa yêu, bởi chàng chỉ coi Vân là một cô bé chưa có thể có ái-tình. Hai là vì chàng vốn tính người ngay-thẳng phân-minh, nên chàng không hiểu những câu bóng gió trong thư.

Hôm ấy, ông Nam-Phát đi Sài-gòn vắng. Trong buồng ăn chỉ có năm người. Trái lệ thường, hôm ấy Vân lại ngồi gần Vĩnh. Vĩnh thấy Vân chỉ tủm-tỉm cười. Cơm nước xong. Vĩnh thực-thà nói với bà Nam-Phát:

– Trong mấy tháng nay, tôi thấy cô Hai có ý khác trước, tôi tưởng cô ấy giận tôi, tôi lo quá.

– Đời nào cháu dám giận ông. Mà ông có làm gì để cháu giận.

– Bây giờ thì chắc cô ấy không giận tôi nữa!

Vân nhìn Vĩnh đăm-đăm:

– Bây giờ và trước kia không bao giờ em giận thầy cả. Nếu thầy bảo vì cái hôn trán mà em giận thầy, thì bây giờ thầy hôn em nữa đi xem em có giận thầy đâu.

Vĩnh còn dùng-dằng, bà Nam-Phát liền cười bảo:

– Nó có nói chuyện với tôi rằng hôm Tết, nó lên mừng tuổi ông, ông bảo muốn nhận nó là em gái. Ông thương cháu thế thì tôi rất bằng lòng. Thôi, ông cho phép các cháu tự giờ cứ gọi ông bằng anh cho nó thân, chứ gọi thầy thì nó xa-xôi thế nào ấy.

Rồi bà lại cười:

– Trong lòng cư-xử thế nào ra ngoài cũng như thế.

– Tôi xin vâng, và rất cảm ơn bà. Nhưng chỉ sợ ông nhà ta chưa bằng lòng.

– Thế nào ông nhà tôi chả bằng lòng. Ông nhà tôi quý ông lắm. Được thế, ông nhà tôi vui mừng biết mấy.

Tối hôm ấy, khi thằng Nam, thằng Định và Vân lên buồng, Vĩnh liền bế hai đứa lên lòng mà bảo:

– Từ giờ giở đi, tao cho phép chúng mày gọi tao bằng anh, thử gọi đi tao nghe nào.

– Anh Vĩnh!

– Anh Vĩnh!

– Ừ được. Thế còn cô Hai có gọi tôi bằng anh không?

– Thầy còn gọi tôi bằng cô Hai thì tôi gọi thầy bằng anh sao được.!

– Thế thì em Hai vậy.

Vĩnh nói xong quay sang hôn thằng Nam, thằng Định, mỗi đứa một cái.

Thằng Nam thấy không hôn chị, nó liền hỏi:

– Kia thế anh không hôn chị Vân?

Vĩnh đặt hai đứa xuống giường rồi đứng dậy lại gần Vân. Vân thẹn cúi gầm mặt xuống, Vĩnh thấy thế lại tưởng Vân không bằng lòng cho mình hôn lại quay lưng trở vào.

Thật đúng như lời bà Nam-Phát: “đàn ông ngu dốt như nhau”.

Chú thích:

(1) Lệ của Sài-gòn gọi chị cả là chị Hai.