❖ 3 ❖ Leptis Magna, Libya

Lần xuất quân đầu tiên. Levent lái xe từ Malta đến, anh ta phải gặp tôi vào khoảng 3 giờ chiều. “Những vệ sĩ” của tôi đã lái xe với tốc độ tử thần, vì họ đã tổ chức tiệc đồ nướng trong một quán ăn gần nơi khảo chỉ (một quán mà tôi thường lui tới trước kia) và chúng tôi đã có mặt sớm trước 2 giờ. Dù không dám tin, tôi đề nghị cho tôi xuống Leptis Magna (những tên cớm của Gaddafi hẳn sẽ không bao giờ đồng ý). Tôi cảm thấy khá hơn khi không bị những tên ngu ngốc này bám gót. Tôi một mình bước trên đường Decumanus, con đường thẳng lát đá còn khá nguyên vẹn, và tôi đã băng qua thành phố từ Đông sang Tây, dưới cái nắng có vẻ thiêu rụi bất kì sự sống nào trên mảnh đất này.

Tại ngã tư đường Decumanus và đường Cardo, tôi dừng lại dưới Khải hoàn môn được xây dựng năm 203 vào dịp viếng thăm quê hương mình của Hoàng đế Septimius Severus. Leptis Magna từng sống cùng một nhịp đập với Roma. Leptis là một trong những “hòn đảo kiêu kì mà người Roma rải khắp Bắc Phi, như Peter Brown đã viết. Giao thương lớn, nghệ thuật sống, tắm nước khoáng, salute per aqua (spa), diễn giả, luật gia, đấu sĩ. Công trình Khải hoàn môn khác của Septime, một kì quan của thành phố vĩnh cửu, nằm dưới chân Capitole, cũng được xây dựng cùng năm 203. Roma chọn hoàng tử châu Phi. Carthage được báo thù.

Tôi nhận ra từng công trình, từng tòa nhà, từng con đường, nhưng hôm đó, những viên đá mang một màu xám của đất; chúng hiện lên mờ nhạt hơn so với những gì tôi lưu trong ký ức, có lẽ vì biết chúng đang bị đe dọa, tôi nhìn chúng bằng cách khác, ngay cả khi tôi không quên rằng lịch sử thì dài. Không có gì bất biến, tất cả đều thay đổi, liên tục, bánh xe mãi quay. Mọi thứ rồi cũng qua, kể cả điều tồi tệ nhất.

Cuối thế kỉ 19, một Nhà nước Hồi giáo xuất hiện ở Sudan do Mohamed Ahmed ibn Abd Allah nào đó tự xưng là Mahdi (Đấng cứu thế) lãnh đạo. Madhi đã cho giết Thống đốc người Anh, Gordon Pacha, tiêu diệt toàn bộ người Ai Cập, một phần dân Sudan ở Khartoum sống trong cướp bóc và tàn phá. Mười lăm năm sau, Mahdi bị trừ khử và không còn được nhắc đến. “Loài người được nhào nặn”, như Michelet đã nói, diễn giải từ quyển Vico . Dân tộc sinh ra và chết đi bằng chính năng lượng của họ, “sinh ra từ tâm hồn và từ những hành động liên tục” trong lúc thời gian trôi theo nhịp điệu bất biến.

Mặt trời vàng rực được Virgile ca ngợi nung đốt những viên đá Leptis. Tôi bước đi trong một lò lửa. Lũ ong bay lượn trong bầu không khí nóng hừng hực, tôi đưa mắt dõi theo cho tới khi chúng biến mất vào bóng râm của một thánh đường tràn ngập thực vật, nơi mọc sum suê cây bách hoa và cây hương phong. Tôi nhận ra doanh trại nơi trú thân của chúng tôi ngày xưa, nó vẫn còn nguyên, tôi tự nhủ cần có một cuộc hành hương, và tôi gửi tin nhắn đến Enzo đang tận hưởng kỳ nghỉ hưu trong ngôi nhà của cậu ở miền Toscan: Chào Enzo, tớ đang ở Leptis Magna. Không có gì thay đổi cả ngoài việc quyền lực chế ngự trí tuệ. Lúc này đây. Thân. Grimaud.

Tôi khựng lùi lại khi đẩy cánh cửa bước vào. Trong gian phòng mờ tối cùng sức nóng, cả chục người châu Phi nằm bẹp ra đất. Họ ngồi dậy, san sát nhau cuối phòng như những con vật sợ sệt. Nỗi lo sợ hiện rõ trong mắt. Họ gầy gò, bồn chồn, kiệt quệ, vài đứa chưa đến mười lăm tuổi. Ahmed, một người trong số họ nói tiếng Anh. “Chúng tôi đến từ Somalia,” anh ta nói với tôi, “và chúng tôi muốn đến Đức hoặc Pháp, nhưng chúng tôi bị chôn chân ở Libya từ hai năm nay.” Đến lượt tôi giải thích tôi là ai và tại sao tôi có mặt ở đây. “Vậy ông là sếp phải không?” Ahmed hỏi. Những người nô lệ này là các “nhà khảo cổ” mà Moussa nói đến. Ngày hôm đó, những sinh vật duy nhất còn sống trong thành phố dường như sống không bằng chết, như thể cuối cùng linh hồn của Leptis cũng ngã quy, khô cằn và héo hon trên đống hoang tàn này. Tôi giải thích không bao giờ có chuyện tôi là sếp của họ, chỉ là một chuyên gia qua đường. Lúc họ đang kể chuyện họ sống sót từ hai năm nay, phó mặc cho bất kì băng đảng Libya nào ép buộc họ làm việc và nắm quyền sinh sát, thì chúng tôi nghe tiếng ồn của động cơ. Tôi vội vàng bước ra và đi xa khỏi doanh trại.

Sự xuất hiện của Levent không thể không gây chú ý, ba chiếc Chevrolet màu đen, thêm chiếc Fiat cho “các vệ sĩ” của tôi, tăng tốc trên đường Decumanus. Levent bước ra từ chiếc xe thứ hai và vội lao về phía tôi, nở nụ cười trên môi. Tôi nhận ra ở anh nguồn năng lượng giống hệt bố mình. Như những con người yêu tiền, sự hấp dẫn của một món hời trước mắt đưa anh vào tâm trạng phấn khích, tạo thuận lợi cho mối quan hệ của anh với những người khác và đặc biệt với những người anh cần. Sau khi trò chuyện rất thân mật, anh hỏi tôi về Rim, tôi bất ngờ khi anh nhớ tên con bé. Tôi theo anh đến một tòa nhà lắp ghép mà anh vừa cho xây, không quá xa bến cảng, nơi dự trữ những món hàng xuất khẩu.

Máy điều hòa thổi một luồng không khí mát lạnh vào căn phòng chính chất đầy các thùng kim loại chứa tượng, đá cẩm thạch, và các hộp gỗ dẹt, sẵn sàng tiếp nhận những tấm tranh khảm. Tôi lấy iPhone của mình ra và bắt đầu chụp từng mẫu, trong lúc giải thích với Levent rằng tôi sẽ viết “phiếu danh tính” cho mỗi mẫu. “Tôi cần ít nhất ba tiếng...” Anh quyết định quay về Tripoli và đề nghị gặp lại tại bữa tối ở Corinthia. “Trong phòng anh, tôi sẽ cho gọi phục vụ tận phòng, chúng ta sẽ được yên tĩnh hơn...”

Hẳn sẽ là một bữa tối khá dễ chịu, nếu tôi không bị buộc phải cảnh giác và nói dối anh gần như tất cả mọi chuyện - chúng tôi uống cạn một chai Chivas trong khi nhâm nháp miếng pizza dai như cao su. Tôi rất ý thức rằng mỗi lời nói của tôi bây giờ cực kì quan trọng. Trải nghiệm này xa lạ với tôi, đóng vai một người khác khiến tôi phấn khích, dù tôi phải cố gắng tập trung liên tục, cho đến tận 2 giờ sáng, đặc biệt là tôi bị bối rối vì nét tương đồng của anh với người bố. Còn anh, quen kiểu sống hai, ba mặt, rất thoải mái, tiếp đãi tôi bằng sự tôn trọng và dễ mến, hoạt ngôn, rất vui tính, nhưng chỉ sau khi tổng hợp lại tất cả nội dung trò chuyện, tôi nhận ra rằng anh chẳng cung cấp gì thêm cho tôi cả, ngoài chuyện anh đang phát điên vì một cô gái trẻ người Pháp tên Emma. Tôi đã ngay lập tức hiểu ra nếu anh hỏi tôi về Rim, chỉ vì anh muốn nói với tôi về cô gái Emma ấy. Sáng hôm sau, tôi thức dậy cùng cơn đau đầu nhẹ, tôi cũng nhớ lại rằng anh đã cho đem các mẫu vật đi bằng đường biển, đến Malta, “giá rất thấp, đó là lý do tôi cần anh”.