BỐC MỘ
Cúi xin Thượng Đế nhiệm màu
Cứu cho nhân loại khỏi sầu chia ly...
T. N. V.
Người ta vẫn bảo là có linh hồn, con cũng muốn tin như thế.
Vậy con cầu khẩn linh hồn mẹ hãy ở gần con trong lúc con viết những dòng dưới đây.
Và phải chăng chính ngay con cũng đã là một phần linh hồn của mẹ.
N.T.V.
Một ngày vào cuối mùa đông, tiết trời lạnh buốt ; mây toàn một màu xám nhờ nhờ như khói đặc. Lại thêm mıra dầm làm cảnh vật càng mịt mờ, u ám. Cánh đồng làng Giẽ vắng ngắt, chỉ trừ ở một vài thửa ruộng gần làng là thỉnh thoảng còn có bóng người qua lại.
Trên bãi tha ma, ở giữa đồng mấy anh em Phấn mỗi người mặc một chiếc áo dài vải trắng phủ ra ngoài áo len, trên đầu chít dải khăn vải trắng. Họ đứng chụm vào nhau rét run rẩy, lòng hồi hộp nhìn từng nhát cuốc của hai người phu đang lầm lũi đào mộ bà mẹ. Chỉ ít phút nữa thôi, Phấn sẽ lại được thấy lại xác mẹ sau bốn năm trời vùi sâu dưới đất. Lòng Phấn rộn lên. Phấn nhớ đến xác của mẹ Phấn trước khi nhập quan được đặt nằm ngang thẳng trên chiếc sập gỗ gụ, chiếc sập mà mọi khi Phấn vẫn nằm ngũ cùng với mẹ Phấn. Dưới hai ống quần lĩnh đen thò ra hai bàn chân bé nhỏ của bà có mang tất trắng, hai bàn tay buộc chụm sát nhau đặt phía trên bụng. Mình bà mặc chiếc áo nhiễu Tàu mầu gụ, chiếc áo này là áo quý nhất của bà. Trên mặt có phủ một miếng giấy bản trắng. Không hiểu ý nghĩ gì thúc đẩy, nhân lúc cả nhà không ai để ý Phấn đã leo lên cạnh xác mẹ. Rồi Phấn mở giấy phủ mặt của mẹ ra nhìn lại lần cuối cùng thật kỹ càng, để ghi nhớ từng nét trên mặt bà. Vì bà chết bất thình lình sau có mấy tiếng đồng hồ nên toàn diện ít có sự thay đổi. Tuy vậy dưới ánh sáng bập bùng của cặp nến thắp trên đầu giường hòa lẫn với ánh sáng bóng đèn điện nhỏ, Phấn thấy rõ từng vệt phần thoa không đều trên mặt bà, vệt phấn mà bà cô của Phấn theo tục lệ đã thoa vội cho mẹ Phấn khi bà hấp hối ; hai làn môi mím chặt đỏ choé màu sáp bôi nham nhở và hai gò má đậm bét phấn hồng, nhưng vẫn không che được mầu xám nhợt nhạt của màu da thật ở trong. Và lạ nhất là hai con mắt, không hẳn gọi được là mở hé, nhưng cũng không thật nhắm khít lại như những lúc bà ngủ. Tất cả nét mặt bà lúc ấy đã có một cái gì làm Phấn cảm thấy như xa lạ. Nhưng đúng đây là mặt của mẹ Phấn thật. Vừa tối hôm trước, sau bữa cơm chiều mẹ Phấn còn ngồi với bà cô của Phấn ở chính ngay trên chiếc sập này để bàn với cô Phẩn về việc bốc mộ cho ông ngoại Phấn. Và lúc đó Phần đã xà vào ngồi cạnh mẹ, để vòi mẹ Phấn dóc mía cho Phấn ăn. Chính đôi mắt kia đã lườm yêu Phấn lúc Phấn cứ nằng nặc đòi dao để tiện mía lấy, vả mẹ Phấn không đưa vì sợ Phấn đứt tay. Lại đôi môi kia nữa, đôi môi đó thường ngoạm nhẹ lên hai má
Phấn để tỏ lòng yêu thương vô hạn của bà, Nhưng sao bây giờ vẫn trên mặt thân yêu ấy Phấn lại thấy như không phải mặt của mẹ mình nữa. Cảm tưởng này làm Phấn xót thương mẹ vô cùng. Phấn bỗng nằm phục xuống bên xác mẹ. Giây phút đó thật là khác thường. Phấn cảm thấy trí óc trong lắng hẳn đi, mọi ý nghĩ tập trung cả lại để tận hưởng cái phút còn được nằm bên xác mẹ. Nhưng Phấn vẫn nghe tiếng trống ngực mình đập thình thịch, đều đều như hòa nhịp với thời gian. Phấn nín từng hơi thở, tưởng như níu được cả thời gian đi chậm theo cùng hơi thở của mình.
Thoạt đầu Phấn ngửi thấy mùi băng phiến lẫn với mùi da thịt ở chiếc áo nhiễu Tàu mặc trên xác mẹ. Rồi từ ở xác bà lại toát ra một, hơi lạnh ngăn ngắt. Hơi lạnh nhanh như một luồng điện truyền trong cảm giác của Phấn. Phấn bỗng thấy rõ rệt là mẹ mình đã xa cách mình vô cùng. Và Phấn sợ hãi khi nhận thấy cảm giác xa cách ấy. Thốt nhiên Phấn úp hẳn mặt vào nách mẹ để hít vội vàng mùi băng phiến đầm ấm ở chiếc áo của bà. Vì tất cả chỉ còn có mùi hơi áo của bà là gần với sự sống hơn cả. Nhưng lúc ấy Phấn bị mọi người lôi dậy. Có tiếng cần nhấn ghê sợ cho sự táo bạo của Phấn ; nhưng nào Phấn có thấy mình làm gì khác thường đâu...
*Từ bấy đến nay mỗi lúc nhớ mẹ, Phấn thường đem cái lược có dính tóc rối của mẹ ra áp lên má mình. Nguyên sau hôm đưa đám mẹ, Phấn quét dọn nhà cửa đã nhặt được mảnh lược gẫy của mẹ đánh rơi ở gầm sập, Phấn thổi sạch bụi bám vào chiếc lược, nhưng vẫn giữ nguyên mấy sợi tóc dính trên răng lược rồi đem cất đi cùng với mấy mớ tóc rối khác của mẹ mà Phấn đã tim được ở khe cửa, vì lúc sống mỗi khi chải đầu bà thường gỡ răng lược ra những sợi tóc rối cuốn gọn rắt vào khe cửa, để phòng lúc trong nhà có ai bị cảm thì đem tóc nấu với gừng rượu đánh gió cho người cảm mau khỏi. Phấn còn giữ nhiều thứ lặt vặt khác của mẹ. Từ đôi guốc đã vẹt gót, cho tới hộp phấn, thoi son cũ. Nhưng Phấn vẫn quý nhất có mớ tóc rối và chiếc lược gẫy có dính mấy sợi tóc. Vì Phấn nghĩ rằng những sợi tóc ấy mới chính thật là của bà, cũng như da như thịt bà vậy..
*Trời đã ngả về chiều, mỗi lúc càng trở lên rét buốt hơn. Gió bấc hun hút thổi từng cơn lạnh như xé da thịt. Hai người phu vẫn lầm lũi đào đất không nói với nhau một lời. Đất đã đào được khá nhiều, dễ gần tới quan tài rồi! Đất rẻo quánh như thịt tươi đâm dã. Mầu nâu hồng như pha sắc máu, Phấn cúi xuống nhặt miếng đất lên tay. Miếng đất này đã ủ ấp xác mẹ Phấn luôn bốn năm trời. Và chắc chắn xác thịt của bà đã pha trộn vào đây. Kia rồi! Nắp ván thiên đã lộ ra. Hai người phu bỏ cuốc đi, họ lấy tay và thuổng xúc hết đất còn lại trên mặt áo quan.
Lúc này Phấn đứng sát bên cạnh người anh, bàn tay cố túm chặt lấy cánh tay anh. Hai mắt mở thao láo nhìn hai người phu đang dùng thuổng để cậy nắp ván thiên. Nắp ván thiên đã được vứt lên bờ. Trong áo quan đầy nước, xác của mẹ Phấn hiện ra lập lờ. Vành khăn nhung đen ngày trước vẫn lẫn mớ tóc mây mềm óng ở trong nay nổi lềnh bềnh ở phía đầu hòm. Hai ống quần lĩnh nổi phềnh lên rất rõ ràng. Khúc giữa hình chiếc áo dài ẩn hiện dưới mặt nước. Sau khi uống một hơi cạn ly rượu do ông chú của Phấn rót mời, hai người phu hăng hái cúi xuống xục tay vào lòng áo quan. Mặt nước bị xáo động. Trong giây phút tất cả hình những quần áo của mẹ Phần nổi lập lờ hồi nãy giờ tan đi rất nhanh. Hai người phu ra sức múc nước ở trong áo quan đồ ra ngoài. Trong khi ông chú và anh của Phấn sửa soạn đổ nước ngũ vị hương ra hai cái chậu sành con để lát nữa rửa cốt. Bà cô và chị của Phấn thì sửa soạn đồ cúng. Họ bày xôi gà ngay bên mặt đất cạnh mộ.
Và khó khăn lắm mới thắp nổi nén hương, vi trời vẫn mưa và gió.
Nước trong áo quan đã cạn, hai người phu đứng hẳn vào trong nhặt từng lóng xương của mẹ Phấn truyền lên cho ông chú và anh Phấn. Hai người đỡ lấy rồi đem rửa vào trong chậu nước ngũ vị hương. Phấn dành để rửa chiếc đầu lâu của mẹ. Phấn cẩn trọng bưng chiếc xương đầu mẹ, cọ rửa kỹ càng từng chút. Lúc cho ngón tay vào rửa trong hai hố mắt sâu hoắm của mẹ thì Phấn không thể giữ được sự truyền cảm rất đau đớn. Qua màng nước mắt Phấn thấy như từ ở hai hố mắt đang hiện lên đôi mắt đẹp dịu hiền của mẹ Phấn xưa kia. Ngày ấy mỗi khi các anh chị hoặc Phấn có phạm lỗi gì hay, làm một điều gì khiến mẹ được vui vẻ, thì cứ nhìn vào hai mắt mẹ là đủ rõ được tất cả sự thương yêu hay buồn giận của bà đến độ nào. Có những buổi trưa hè, Phấn nằm nghỉ cùng các anh chị trên một tấm phản, nhưng Phấn còn chưa ngủ được vì nóng bức quá. Mẹ Phấn từ nhà ngoài nhè nhẹ đi vào, bà dừng lại bên phản nhìn các con, miệng bà mủm mỉm, ánh mắt long lanh tỏa ra những tia nhìn rất dịu dàng âu yếm, làm Phấn cảm thấy rõ rằng mình đang được tắm trong tình thương vô biên của mẹ, Phấn thấy người lâng lâng nhẹ nhàng một cách dễ chịu vô cùng. Một ánh nắng xiên qua mé đầu cánh cửa sổ khép chưa kín chiếu chếch trên người mấy anh em. Phấn nằm đấy nhưng cũng đoán bên ngoài nắng đang gắt lắm thì phải. Tiếng rao của hàng tào phớ nổi bật lên trong không khí yên tĩnh rồi lắng dần vào trong giấc ngủ êm đềm của Phấn.
Ngày mất mẹ đã bốn năm nay nhưng tất cả những tình cảm mà Phấn đã được hưởng, Phấn vẫn còn giữ nguyên vẹn.
Tay Phấn bỗng đụng vào một chất gì bầy nhầy ở trong hốc mắt của mẹ. Hình như đấy là chất óc hay thịt chưa tan hết còn đọng lại. Phấn rùng mình cắn chặt răng đưa mạnh tay rửa moi cho sạch những chất ấy cố làm cho xương mẹ được sạch sẽ. Phấn chua xót nghĩ rằng mình đang nắm trong tay tất cả phần xương đầu mẹ. Nhưng không thể tìm thấy ở đấy một ánh mắt, một ý nghĩ của mẹ nữa, Như thế phần thể xác của mỗi con người thật không đáng kể. Ai cũng sẽ phải chết và rồi thịt sẽ ruỗng ra. Xương thì còn những vô tri giác. Lúc này Phấn nhận rõ ý nghĩa câu nói: Con người ta chỉ có phần linh hồn mới quý. Nhưng linh hồn con người sau khi chết thì ở đâu. Phấn muốn tìm được sự hiển linh của hồn mẹ, vì nếu Phấn biết rõ được rằng linh hồn mẹ vẫn còn trong cõi sống này thì Phấn sẽ bớt được sự thương nhớ mẹ trong lòng nhiều lắm. Phấn đã rửa xong chiếc xương đầu, và Phấn tiếp tục phụ với chú và các anh chị rửa tiếp từng khúc xương khác, nhưng Phấn vẫn khổ sở vì biết rõ rằng linh hồn của mẹ thật không còn liên quan gì đến những khúc xương vô tri của bà nữa.
Chị Hương của Phấn vừa nhặt được mấy đồng tiền xu đồng vừa hào bạc từ ở đáy áo quan. Đấy là mấy đồng tiền mà ngay sau khi mẹ Phấn chết người ta đã cậy miệng đem bỏ vào để cầu cho người chết được linh thiêng. Phấn thấy Hương mắt đỏ hoe đang nhìn trìu mến mấy đồng tiền trên tay ; một lát, Hương đem rửa sạch rồi bỏ vào túi áo trong. Phấn biết chị muốn giữ để làm kỷ niệm, cũng như Phấn đã giữ từ mảnh lược, sợi tóc của mẹ. Nhưng bây giờ thì ngoài những vật vô tri ấy, Phấn còn muốn tìm đến linh hồn mẹ.
Tất cả xương của mẹ Phấn đã được rửa sạch sẽ và xếp gọn trong lòng chiếc tiểu sành nho nhỏ. Chiếc huyệt cũ đã lấp kín trở lại, chiếc tiểu đựng xương đã hạ xuống một chiếc huyệt mới đào ở trên khu đất khác. Và chỉ một lát sau, đất đã đắp kín trên nấm mộ mới.
Trong lúc mọi người sửa soạn ra về thì Phấn vẫn đứng yên nhìn chiếc mộ mới của mẹ. Rồi bỗng nhiên nàng bật khóc lên rưng rức. Chung quanh Phấn, những tiếng nấc nở của bà cô và các chị Phấn mỗi lúc một mỗi to hơn lên. Một bàn tay nhẹ nhàng đặt lên vai Phấn, không ngửng lên nhưng Phấn biết đấy là chị Hương, Phấn nghẹn ngào nói:
– Thôi, thế là mất mẹ hẳn rồi.
Chị Hương không trả lời câu nói của Phấn, nhưng chị bảo Phấn:
– Về thôi Phấn ạ. Trời về chiều lạnh quá.
Giọng Hương nói nhè nhẹ và buồn thoảng trong hơi gió khiến Phấn tưởng như những tiếng nói quen thuộc ấy tự ở đâu vẳng tới. Đúng lúc ấy, một cơn gió chợt nổi ; nắm hương đang cháy dở trên mộ mẹ Phấn vụt lóe rực lên. Phấn ngước mắt nhìn chị. Sao lúc này Phấn thấy đôi mắt Hương giống đôi mắt của mẹ quá. Cũng những tia nhìn yêu mến, cả giọng nói nhè nhẹ thoảng trong hơi giỏ vừa rồi thật đúng là những cái nhìn và giọng nói của mẹ xưa kia. Phấn bàng hoàng cả người vì vừa cảm thấy linh hồn mẹ như phảng phất lẫn trong tiếng mưa, tiếng gió. như sống trong người mấy chị em.