- III -

Sau lúc đi Thuận-An lên, Sinh được tin mẹ ở quê đau nặng. Sinh về quê đã ba hôm. Bà Lai thấy con về thì mừng cuống quít, hỏi thăm chuyện nầy chuyện nọ không kịp thở. Sinh thấy mẹ ngồi dậy và ăn cháo được thì mừng thầm.

Ông giáo hiên ở trường làng về thấy Sinh cũng tươi cười nói lớn:

– Cháu đã về đấy à? Mẹ cháu hôm qua lên sốt nặng. Cậu hoảng hốt mới cho người đón cháu về đấy.

Bà giáo Hiên cũng nói thêm:

– Hôm nay trông cô khá hơn hôm qua nhiều. Cũng nhờ cháu Sinh dỗ lắm cô mới chịu ăn mấy thìa đấy. Chứ hôm qua mợ nói đã hết lời mà cô cũng không chịu nghe.

Sinh thấy cậu mợ niềm nở nhắc đến chuyện mẹ mình thì cảm động lắm. Ông giáo Hiên gác chiếc dù trên dàn chiếu rồi đi ra sân múc nước rửa chân. Thấy có Sinh về ông ra dáng mừng rỡ và vui tươi hơn trước. Ông vừa cọ xát hai chân với nhau vừa nhìn vào nhà nói lớn:

– Mợ nó nên bắt con vịt làm ăn cho xong chuyện. Để rồi bọn trộm đến rình mò suốt cả đêm, chó sủa inh, nhà không ai ngủ được.

Bà giáo Hiên háy chồng nói tiếp:

– Kẻ trộm nó rình thứ khác chứ có rình vịt đâu.

Ông giáo đưa chân vào đôi giầy cười ha hả:

– Rình vịt chứ còn rình gì nữa. Hôm trước không mất hai con là gì. Để họ ăn cũng uổng. Mình khôn, ăn trước thì hơn. Vả cháu Sinh mấy tháng mới về một lần, mợ nó nên làm vịt dọn cơm cùng ăn cho vui.

Bà giáo nghe đến chuyện làm vịt thết Sinh thì không nói nữa. Ông giáo biết vợ trúng mưu mình nên nhìn ra cổng cười trong râu.

Một lát sau anh phó Ty cũng thất thểu về nhà. Trông thấy Sinh anh ta chạy lại kêu lớn:

– Thật em về hôm nay may cho anh quá.

Sinh ngẩng đầu nhìn anh phó Ty:

– May cho anh?

– Ừ may cho anh lắm. Hôm qua trên sứ đưa xuống cái trát bằng chữ Pháp. Anh đã đi mượn nhiều người học chữ Tây nhưng không ai dịch nổi. Vậy chốc nữa phiền em dịch dùm cho anh một chút. Mai anh phải đem ra trình làng sớm.

Sinh mỉm cười:

– Chỉ có thế mà anh cũng gọi là phiền…

Anh phó Ty chống dù xuống đất:

– Vâng, chỉ có em, anh mới làm phiền được. Chứ với người khác thì….

– Thì gì anh nhỉ?

– ….thì phải có tiền trước đã. Họ không sợ mình làm phiền, họ chỉ sợ mình không có tiền thôi. Một cái trát muốn họ dịch xong xuôi, mình cũng phải biếu họ đến ba bốn hào.

Sinh tò mò hỏi thêm:

– Thế tiền ấy ai chịu?

– Trát sứ đòi ai thì người ấy chịu.

– Nhưng trát thường đòi họ lên có việc gì?

Anh phó Ty đưa hai tay nâng cái khăn đen xuống:

– Phần nhiều đòi lên để nộp thuế môn bài bán rượu hay bán thuốc.

Sinh nhìn ra cổng nói sẽ:

– Được, ăn cơm xong em sẽ dịch dùm anh.

Anh phó Ty vào nhà lăng xăng tìm lửa để thắp đèn và tìm guốc để Sinh rửa chân.

Ban đêm ở tỉnh thành Sinh đã quen với tiếng ồn ào và ánh sáng. Nên về quê trông cảnh gì Sinh cũng thấy âm u và tịch mịch. Hình ảnh Xuân lại càng in rõ rệt trong trí Sinh. Sinh tưởng tượng nếu có Xuân ở bên Sinh thì chắc Sinh vui sướng lắm. Nhưng thấy cửa nhà không sạch sẽ và khoảng khoát, Sinh tự ngượng và không dám nghĩ nữa.

Nửa đêm lúc tiếng mõ cầm canh buông từng tiếng một bên xóm Cỏ, Sinh tự nhiên bừng mắt tỉnh dậy rồi mơ màng nhớ đến Xuân. Sinh cảm thấy lòng mênh mông như đứng trước một cảnh trời bao la mù mịt.

Sinh hơi buồn lúc nghĩ Sinh không thể trọn đời ở bên Xuân được. Xuân còn trẻ, Xuân còn tươi, một ngày kia Xuân cũng đi lấy chồng như mấy cô vũ nữ khác. Nghĩ đến chuyện Xuân đi lấy chồng, lòng Sinh lại nao nức lên, Sinh hờn tủi thật. Hai mắt lại rớm đầy nước mắt. Sinh buồn rầu trở mình rồi ngủ lúc nào không biết.

Sáng hôm ấy bệnh bà Lai trở lại nặng hơn trước. Ông giáo phải xin nghỉ dạy một ngày để săn sóc cho em. Cả nhà ai cũng có ý sợ nhưng không ai nói cho ai biết.

Trưa hôm ấy ông lang Hải đến bắt mạch bà Lai xong liền gọi riêng ông giáo ra ngoài sân nói nhỏ:

– Bệnh tình bà Lai tôi xem nguy kịch lắm. Có giỏi lắm cũng chỉ trong vài hôm thôi.

Ông giáo rơm rớm nước mắt nói:

– Trăm sự đều nhờ thầy. Thầy ra công cho em tôi lành mạnh thì ơn thầy ngàn năm tôi không dám quên.

Ông lang Hải đưa tay vuốt râu nói:

– Thế ra thầy giáo tưởng tôi không hết lòng à? Nhưng tôi nghĩ số trời đã định thì dầu có thuốc tiên cũng không tài nào chữa khỏi.

Ông giáo Hiên năn nỉ:

– Nhưng thầy thử bốc cho một thang thuốc nữa, may có giảm được thì quý vô cùng.

– Vâng, thầy giáo bằng lòng thì tôi cũng xin hết lòng bốc thêm một thang nữa. Nhưng tôi xin nói trước bà Lai hiện giờ uống thuốc cũng như uống nước lã thôi.

Nói xong ông lang Hải xin về. Ông giáo Hiên đưa ra đến cổng rồi trở vào gọi Sinh đến nói:

– Cháu Sinh ạ, theo lời ông lang Hải thì mẹ cháu không còn sống mấy ngày nữa.

Sinh nghe nói bất giác đưa hai tay ôm mặt khóc.

Ông giáo Hiên đặt tay lên vai Sinh mếu máo:

– Ấy cháu đừng khóc. Mẹ cháu biết được thì việc không hay đâu. Cháu nín đi để nghe cậu nói.

Sinh đưa khăn tay lên lau nước mắt. Ông giáo Hiên thở dài nói tiếp:

– Cháu nên viết giấy nói cho chị Cam cháu biết. Và nói phải về gấp. Phòng mẹ cháu có trối trăn gì với nó không. Vả đã hai năm nay vắng mặt nó luôn chắc mẹ cháu cũng nhớ nó lắm. Nói nó về là phải cháu å.

Sinh nghe nói tự nhiên thấy lòng đau đớn như ai vừa rứt ra từng đoạn. Sinh muốn kêu lên một tiếng rõ lớn để cho lòng đỡ khổ. Nhưng cổ Sinh thấy nghẹn và tay chân Sinh run lên bần bật.

Ông giáo ngờ Sinh không bằng lòng liền nói tiếp:

– Việc hiếu là việc lớn cháu ạ. Đạo làm con không nên coi thường được. Cháu nên nghe lời cậu. Cháu viết thư đi để cậu còn đi mượn người lên tỉnh. Cháu chỉ nói sơ lược mẹ cháu đau nặng, chị phải về gấp để mẹ thăm.

Sinh cúi đầu nhìn xuống đất, mặt nóng bừng:

– Chị Cam cháu ra Vinh chấm thi, chừng một tuần nữa mới về được.

Ông giáo Hiên đưa tay gãi đầu:

– Thế sao mấy hôm nay cháu không nói cho cậu biết.

Sinh ấp úng:

– Thưa cậu cháu quên.

Ông giáo thở dài:

– Thật mẹ cháu vô duyên. Đến ngày sắp chết cũng không thấy được mặt con đầy đủ.

Sinh bị những nỗi khổ dồn dập làm tê liệt cả người, nên đứng sững như pho tượng. Nhưng cảnh vật chung quanh quay cuồng trước mặt Sinh. Sinh thấy khó thở và có cái cảm giác như mình sắp bị ốm.

Trọn tối hôm ấy bà Lai ngủ không được. Sinh thức suốt cả đêm bên giường mẹ. Giữa đêm mỗi lần bà Lai mở mắt nhìn Sinh rồi ú ớ nói trong miệng. Sinh lại luống cuống đánh thức cậu dậy. Sinh muốn mẹ ngủ yên giấc, nhưng lúc thấy bà Lai ngủ một hồi lâu không cựa quậy Sinh lại đâu ra hoảng sợ.

Mõ đầu làng đã điểm canh ba. Sinh đến bên phải đánh thức anh phó Ty dậy để ngồi nói chuyện cho vui. Nhưng anh ta ngồi đâu được năm phút đã dựa lưng bên cột ngủ lại.

Sáng hôm sau, ông giáo Hiên ra chùa làng cầu đảo. Anh phó Ty xách dù sang làng Thiêng mới thầy lang Hải. Sinh ở nhà với bà giáo, lòng buồn rười rượi, cứ nhìn mẹ khóc mãi.

Trưa hôm ấy bà Lai không trăn trở được nữa. Một phần nửa dưới người đã tê liệt. Sinh đau đớn cầm tay mẹ úp mặt xuống giường khóc nức nở. Cả nhà nghe Sinh khóc cũng ồ ạt khóc theo. Bà Lai hết nhìn ông giáo lại nhìn Sinh, hai mắt thấm đầy cả lệ.

Bà Lai muốn nói nhưng mấp máy miệng mấy lần không nói được. Sinh nhớ lại những phút ngồi bên giường chị nên lòng đau như cắt. Sinh cảm thấy toàn người lúc ấy nhẹ nhàng một cách lạ. Trí Sinh rối loạn. Lòng Sinh tơi bời và chính Sinh cũng không thấy có mình nữa. Sinh muốn tưởng Sinh đang ở trong cơn ác mộng nhưng ánh sáng chung quanh đã đem Sinh về cảnh thật.

Sau một cái nấc ngắn, bà Lai mấp máy môi gọi sẽ:

– Sinh! Sinh con ơi!

Lắng hết tinh thần để nghe, Sinh chồm mình tới gần mẹ.

– Thưa mợ?

Bà Lai nhìn Sinh một lát rồi phì phào nói sẽ:

– Mẹ nghĩ con Cam không về được mà hay con ạ. Vì nó biết mẹ chết thì chắc nó khổ lắm.

Sinh ôm mặt khóc rưng rức:

– Mợ ơi!

Trước những phút thiêng liêng này Sinh muốn nói hết sự thực cho mẹ biết. Sinh không muốn dối với mẹ nữa. Vì dối lúc này Sinh đã coi như một cái lỗi lớn không thể nào tha thứ được. Sinh chắp hai tay đưa mình tới gần mẹ rồi thì thầm như để một mình mẹ nghe:

– Mợ ơi! Chị Cam con…

Sinh vừa nói đến đây, bà Lai đã ngắt lời nói tiếp:

– Chị Cam biết mẹ chết thì chắc bỏ công ăn việc làm và sinh ra đau ốm con ạ. Lúc ấy con sẽ khổ. Và chị con cũng khỏi lao đao về cảnh túng bấn.

Hai hạt lệ tròn từ từ chảy trên cặp má nhăn nheo. Nghĩ một lát bà Lai nhìn Sinh khẽ nói:

– Con lên tỉnh thì bảo với chị Cam con mẹ lành mạnh như thường. Con cứ nói mẹ đi Vinh để thăm chú con cũng được.

Sinh nghẹn ngào nhìn mẹ khóc nức nở. Bà Lai nhìn ông giáo, bà giáo, anh phó Ty rồi nghiêng đầu nhìn Sinh nói thật sẽ:

– Con nhớ nghe lời mợ nhé.

Nói xong bà Lai tưởng như dối được Cam liền mỉm cười khoan khoái rồi từ từ nhắm mắt lại. Cả nhà òa lên khóc. Sinh nghẹn cả lời, chỉ biết quỳ bên giường mẹ, đưa hai mắt nhìn lên không, hồn đau và cõi lòng tan nát.