Nàng Kim Liên ở trấn Tây Môn

Diêm Liên Khoa, sinh năm 1958 tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc được coi là một nhà văn xuất sắc của văn học Trung Quốc hiện nay. Tác phẩm của ông không chỉ chinh phục độc giả Trung Quốc mà còn được dịch ra hàng chục ngôn ngữ khác nhau trên thế giới. Một loạt tác phẩm nặng kí như Tứ thư, Đinh trang mộng, Thụ hoạt, Tạc liệt chí, Nhật tức, Nhật quang lưu niên, Kiên ngạnh như thuỷ,… đã đưa Diêm Liên Khoa trở thành một cái tên không thể bỏ qua khi tìm hiểu về văn học Trung Quốc đương đại. Trong hơn ba mươi năm cầm bút, ông đã giành được hàng chục giải thưởng khác nhau, như： hai lần giành giải thưởng văn học Lỗ Tấn, giải thưởng văn học Lão Xá, giải thưởng văn học Hoa ngữ quốc tế Hoa Tung, giải thưởng Hồng Lâu Mộng, giải thưởng văn học dịch nước Pháp, giải thưởng tác phẩm văn học nước ngoài hay nhất do độc giả bình chọn tại Nhật Bản, giải thưởng văn học Kafka,… Tác phẩm của ông còn được đề cử ở nhiều giải thưởng danh giá trên thế giới, như giải thưởng văn học Pháp Fecmina, giải thưởng văn học độc lập Anh Quốc, ba lần đề cử giải thưởng văn học Man Booker quốc tế,… Ở Việt Nam, hiện có ba tác phẩm của Diêm Liên Khoa được dịch: Phong nhã tụng, Vì nhân dân phục vụ, và Kiên ngạnh như thuỷ , trong đó, Kiên ngạnh như thủy giành giải thưởng văn học dịch của Hội nhà văn Hà Nội 2015.

Nàng Kim Liên ở trấn Tây Môn của Diêm Liên Khoa là tiểu thuyết được viết theo lối “chuyện cũ viết lại” vốn rất phổ biến trong văn học Trung Quốc. Khi tiếp nhận những “chuyện cũ viết lại”, người đọc sẽ mang một tâm lí chờ đợi, hồi hộp xem tác phẩm “viết lại” có gì khác, có gì mới, có gì thú vị hơn? Mỗi lần viết lại là một lần diễn giải lại về những gì đã quen thuộc. Tiểu thuyết Tây du kí, Tam Quốc diễn nghĩa, Thủy hử và cả những tiểu thuyết kiếm hiệp của Kim Dung như Anh hùng xạ điêu, Tiếu ngạo giang hồ, Thiên long bát bộ,… mỗi tác phẩm thường có nhiều bản phim được dựng trong những thời điểm khác nhau, và đó cũng có thể coi như là “viết lại” theo cách riêng của điện ảnh. Trong truyền thống đó, Phan Kim Liên, nhân vật trong Kim Bình Mai - một trong “tứ đại kì thư” của văn học Trung Quốc cổ điển - cũng được tái sinh nhiều lần trong văn học và điện ảnh đời sau. Nhưng dù được tái sinh dưới hình thức nào, người phụ nữ này cũng hầu như bị đóng đỉnh bởi những từ không mấy tốt đẹp như gian ác, dâm đãng, vô luân. Diêm Liên Khoa đã tái sinh một Kim Liên khác, trong một không gian khác và bằng một cái nhìn khác. Ông đã tách Kim Liên ra khỏi huyện Thanh Hà để đưa về vùng núi Bá Lâu - không gian văn học của riêng ông, đặt nhân vật vào cơn bão kinh tế thị trường thời kì đầu cải cách mở cửa, nhào nặn trong những mối quan hệ phức tạp của đời sống hiện đại. Và ở đây, khác với Kim Liên ở huyện Thanh Hà chủ yếu hiện lên qua hành động và đối thoại thì ở vùng núi Bá Lâu, Kim Liên lại hiện lên với những dòng tâm tư được miêu tả vô cùng tinh tế. Chính cách phân tích tâm lí tinh tế, sâu sắc ấy, Nàng Kim Liên ở trấn Tây Môn đã góp phần lấp đầy khoảng trống của tiểu thuyết cổ điển để lại khi tiểu thuyết cổ điển chủ yếu khắc họa nhân vật chỉ thiên sang đối thoại và hành động. Và cũng chính vì thế mà Kim Liên ở vùng núi Bá Lâu đã xác lập được bản sắc của văn học đương đại, bản sắc của Diêm Liên Khoa.

Chọn cách viết lại tích xưa, Diêm Liên Khoa đã khai thác những ấn tượng sẵn có trong tâm khảm độc giả, từ đó tiến hành đối thoại với văn học quá khứ, với các cách hiểu về Kim Liên trong truyện xưa, đồng thời thể hiện sự trăn trở, day dứt về một thế giới của hiện tại, thế giới mà ở đó quyền lực và tính dục làm tha hoá và bóp méo nhân tính con người. Truyện này có lẽ không phải truyện viết ra để kể, mà là viết ra để đọc, bởi vì chỉ có đọc, chúng ta mới cảm nhận hết được tài hoa trong cách sử dụng ngôn từ, trong giọng điệu, trong cách miêu tả cảm giác, cảm xúc, tâm lí của nhà văn.

Tuy đã cố gắng rất nhiều, nhưng bản dịch khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Người dịch mong nhận được những đóng góp và góp ý của bạn đọc.

Hà Nội, 02.2018

Người dịch

MINH THƯƠNG