Lời Gọi Thâm Sâu

"Và tôi đã trở lại đất Mỹ sau 12 năm về sinh sống tại Việt Nam. Vết thương lòng vẫn âm ỷ nhưng niềm hy vọng lớn lao phủ kín tâm tư, phần nào giúp nỗi an bình nội tâm, đồng thời giải tỏa bớt đôi chút tâm cảm nhục nhã của kẻ đã bỏ nước ra đi vì không có bất cứ cơ hội nào giúp đất nước, giúp dân tộc thăng tiến, vươn lên, hầu thoát khỏi kiếp lầm than chẳng những nơi cuộc đời mưu sinh mà còn nơi những phương diện nhận thức, đạo đức, văn hóa, những thiết yếu tinh thần căn bản con người cần có, và nên phát triển như một lẽ tự nhiên nơi cuộc sống nhân sinh. Thực ra, nói rằng phần nào giúp nỗi an bình nội tâm, giải tỏa phần nào tâm cảm nhục nhã của kẻ đã bỏ nước ra đi, cũng chỉ là niềm hy vọng phát sinh từ những cố gắng thực hiện những gì trong giới hạn cá nhân có thể, hầu phát sinh chút ít kết quả mong đợi, kết quả mà mọi con dân Việt dẫu đang sinh sống bất cứ nơi nao trên quả địa cầu đều mong đợi, mơ ước; dù đã thực hiện gì hay chưa, nhất là những con dân đang sinh sống tại bất cứ phần đất nào nơi nước Việt. Xin đừng hỏi tôi mơ ước gì cho người dân đất Việt. Câu trả lời ông bạn đã có, đang có, và cũng là chính mơ ước của ông bạn đã và đang triền miên ấp ủ như bao người dân Việt, dù sống bất cứ nơi đâu, dẫu đã bao giờ nói ra hay chưa; vì ông bạn mang dòng máu Việt. Có điều, xin cho tôi giữ kín những địa danh đã sống và tên của những người liên hệ để tránh những phiền hà có thể xảy ra vì bất cứ l‎ý do nào."

- "Ba năm tính từ ngày 30 tháng tư, 1975 tiếp tục sinh sống tại Việt Nam, đất nước của những con dân máu đỏ da vàng, hai năm đầu, tôi đã phải làm mọi thứ nghề để mưu sinh, rọc lá chuối bán cho người gói bánh, dạo quanh những xóm làng mua đồ "Lạp xoong" bán kiếm lời, mua và cắt dây khoai lang bán cho người nuôi heo, kéo lưới rùng nơi vùng biển Bà Rịa, gần Vũng Tàu khi trời giá lạnh gần mùa Giáng Sinh, và bất cứ công việc gì hầu kiếm miếng ăn sống qua ngày, ngoại trừ lừa lọc người khác hoặc những chuyện tổn hại đến bất cứ phương diện nào nơi cuộc sống của họ. Nói rằng rọc lá chuối nhưng thực ra là ăn cắp lá chuối mới đúng sự việc của cái được gọi là công việc chẳng nên này. Thử nghĩ, cây chuối của người ta đang sắp trổ bông mà nhẫn tâm cắt lá thì sẽ ảnh hưởng thế nào tới quầy chuối chuẩn bị phát sinh! Một lần độc nhất trong đời, và tôi đã không dám đi theo những người rọc lá chuối; tâm tư không cho phép tôi làm chuyện hại người như thế; dẫu người khác, đã bao nhiêu năm sinh sống bằng công việc ăn cắp này mà lương tâm không hề nhận biết. Tôi chân thành xin lỗi chủ nhân của mảnh vườn trồng chuối nào đó mà tôi đã một lần theo người tới cắt trộm lá trong lúc khốn cùng. Xin hãy tha thứ cho tôi vì đã làm thiệt hại, dẫu không là bao, nhưng tôi đã làm sai, đã thiếu nhận thức, và đã ăn cắp một cách vô ý thức nơi thời vận túng quẫn."

- "Ngày còn nhỏ, tôi rất ốm yếu nên thường bị bạn bè cùng lớp bắt nạt, và một vài học sinh lớp lớn hơn ăn hiếp, ngay cả một người anh họ cũng cứ nhè tôi mà bày tỏ quyền hành ức chế. Những lần bị hành hạ bằng những nắm đấm, hoặc bạt tai, hay những lời phỉ báng, khinh miệt, trêu chọc bức hại, tôi chỉ biết ôm nỗi bất mãn, nhục nhã chạy về cáo với mẹ. Gia đình tôi nào khấm khá gì cho cam, bố tôi buôn cá khô từ Phan Thiết đem về bán lẻ lại cho người nuôi heo, lời lãi chẳng được là bao, và nhiều khi cá không bán hết phải đem phơi khô, tránh bị mục nát phát sinh dòi bọ. Mẹ tôi ngày ngày phải cúi mặt đối diện chăm tưới mấy luống rau, lưng bán cho trời nơi mảnh vườn quanh nhà phần còn lại của hơn hai sào ta đã được cất năm gian nhà ở, thêm hai gian vừa làm bếp, chất củi, và một chuồng heo, lứa nhiều nhất là mười con heo thịt. Nhà trên và nhà bếp được sắp xếp theo hình thước thợ; nơi góc trống bên hông nhà, cách vách bếp là một chiếc ao hơi hẹp chạy dài tới cuối vè đất, và hông chiều dài cũng giáp bờ vè còn lại, dùng để nuôi bèo nấu cám cho heo ăn. Đầu kia của nhà bếp ngay phía sau chuồng heo tráng xi măng, được đào một hố chứa đựng phân heo dùng để phân bón cho rau cỏ. Mà nào mẹ tôi có to lớn chi, bà thấp chỉ tới ngang tai bố tôi, người mảnh khảnh tưởng chừng chỉ ngọn gió mạnh cũng thổi bạt được bà một cách vô định hướng."

- "Gia đình tôi đông anh em mà tôi lại là con đầu lòng. Khi tôi đang theo học lớp ba thì mẹ tôi mời một ông thày có võ Bình Định, ngày ngày tới dạy võ cho tôi. Không biết mẹ tôi phải trả công cho ông ra sao, mà công việc chính của ông là dạy võ cho tôi vào buổi chiều cùng chăm sóc mấy chiếc nẹp phơi cá khô, ăn uống ba bữa, sáng, trưa, và chiều. Có lẽ vì học võ phải vận động nhiều nên máu thông thoáng chuyển đổi dần giúp tôi càng ngày càng có thêm da thịt. Và thế là từ lớp nhì đổ đi, không tên nào nơi trường tiểu học còn có thể bắt nạt hay lên mặt hoạch họe gì, mà có chăng, vô tình trông thấy tôi thì lo mà tránh."

- "Từ năm đệ thất trở đi, tôi theo học Taekwondo nơi một trường dạy võ. Người tôi rong rỏng cao, lại hằng ngày luyện võ, máu huyết thông nên hình dáng có vẻ bảnh ra; hơn nữa, biết mình con nhà nghèo chưa làm chi giúp góp cho gia đình nên tôi ra sức chẳng những luyện nơi đàng võ mà còn cố gắng học nơi đàng văn hầu được những điểm cao khỏi phụ lòng cha mẹ. Bẩy năm trung học rồi cũng qua, tôi chẳng những thuận buồm xuôi gió thăng tiến cả võ lẫn văn để rồi theo đà tiến đó và lòng trí quyết tâm không phụ lòng cha mẹ; khi vừa xong tú tài hai thì bên làng võ tôi cũng đạt tới đệ tam đẳng huyền đai. Đó là vào năm 1972."

- "Đẹp trai, cao ráo, lại thuộc hàng sinh viên, và hơn thế nữa, đệ tam đẳng huyền đai thì cũng chính là đối tượng cho các nàng quen biết mơ tưởng. Thế nên tôi cứ nghĩ mình có số đào hoa, nhưng thực ra, các cụ nói không sai, "Lắm mối, tối nằm không." Dẫu trong những ngày hội hè, lễ tết, ở cái tuổi lầng nhầng chúng tôi, sinh viên, sinh hột, cùng những thanh niên, những nàng tiên lớp lớn trung học, có dịp gặp gỡ dù với ý định nào chẳng biết; chúng tôi có dịp họp nhau đi chơi, tham gia cắm trại. Tôi đôi khi đã trở thành mục tiêu cho khối nàng tiến tới với đủ kiểu cách giả vờ hoặc giả thiệt, và đồng thời lại cũng là đích nhắm cho lắm chàng chọn tôi làm tình địch. Nói cho đúng, quả lắm màn, nhiều vụ, đẩy tôi vô làm mốc cho các nàng diễn trò gây chú ý, đồng thời biến tôi thành địch thủ của những tay sừng sỏ nơi nhóm võ sinh trường khác. Có nhận định nào đó chẳng sai, "Lửa thử vàng, vàng thử đàn bà, đàn bà thử đàng ông, và đàn ông thử lửa." Sinh viên cao ráo, đẹp trai, đào hoa lại giỏi võ như tôi thì nào ngán thử lửa. Và thế là năm tên trong nhóm học võ, hùa nhau quần tôi một trận nên hồn, bò không được, lết không xong, phải nằm nhà bóp thuốc võ hai tuần mới có thể tạm đi lại bình thường. Trận đòn này, nói thua tôi vẫn không chịu; vì bất cứ ai, nếu ba người trong bọn họ cùng nhau đấu với một mình tôi cũng đều bị đo ván bởi họ thường thì bé con hơn và chỉ thuộc hàng đệ nhất và đệ nhị đẳng. Tôi không ân hận hoặc thù hằn gì đối với lối bề hội đồng của họ vì chuyện đấm đá đối với con nhà võ, thắng bại là lẽ thường. Tuy nhiên, điều nhận thức nhớ đời đối với tôi lại là chính chuyện bị đo ván bởi năm mạng cấp dưới đó đã dẹp tan lòng kiêu ngạo nơi tôi, khiến từ đó nơi bất cứ trường hợp tranh đấu nào đều phải e dè, cân nhắc. Đối với tôi, phải dành thắng mới là quan trọng; vẻ oai phong bên ngoài, huênh hoang khoe sức lực, ra oai, lên mặt, chỉ thuộc loại thằng hề, không có tôi. Nơi trường hợp dính líu tới tôi, cho họ hơn một chút cũng không sao, đôi khi tôi chấp nhận im lặng chịu mất mặt nhưng vẫn bình thản, để rồi từ từ tính kế cho họ chạy đàng trời cũng không thoát, mà coi chừng lại còn phải nhờ cậy, bám víu vào tôi sau này. Thắng, thua, chỉ tôi biết như thành quả của trận đòn thừa sống thiếu chết với năm tay hạng dưới đã giúp tôi thăng tiến nhận thức sống.

- Ông nói gì, tại sao ông nói, cao ráo, đẹp trai, giỏi võ, có số đào hoa, mà lại lắm mối tối nằm không?

Lên tiếng hỏi, tôi quen ông Quán từ khi ông dọn về căn nhà kế cận. Là người Việt nơi đồng đất nước người ở một thành phố đa số dân chúng là mũi lõ mắt xanh; thế nên khi thấy một người Việt lọt vô, tôi đã không ngại ngùng ghé qua làm quen. Đã được ba năm quen biết, đôi khi chén thù chén tạc nhưng tôi vẫn không dám hỏi về những chuyện tư riêng cá nhân. Tôi thường mời ông nhậu vào cuối tuần nhàn rãnh; bởi có bà xã lo lắng miếng ăn, thức uống. Hai nhà chỉ có hàng rào phía sau ngăn cách, tôi mở một cánh cổng nhỏ nơi hàng rào phía sau để tiện việc qua lại. Mãi sau này tôi mới biết tên ông là Nguyễn Lâm Quán. Ông chỉ có một mình, không vợ con và có cuộc đời khá trầm lặng. Từ ngày dọn về đây, chưa bao giờ tôi thấy bất cứ người khách nào ghé qua thăm. Dẫu trong lòng lấy làm lạ, nhưng tôi cũng ngại không lên tiếng hỏi bởi e đụng chạm đến nỗi đau riêng tư nào đó của ông. Bình thường, sau hai hoặc ba tuần nhậu bên tôi, ông mời vợ chồng tôi ghé qua dùng cơm tối. Chẳng bù cho tôi vì có bà xã nấu nướng nên tôi mù tịt về nấu ăn; ông chồng nào không thế. Ông Quán rất rành nấu ăn và lại cũng rất giỏi nhận định thức uống. Ông biết nấu đủ thứ, khi thì vịt nướng chao, mì vịt tiềm, cháo lòng, phở, bún bò Huế, gỏi đủ loại cá, phở xào, giả cầy, lại còn cả lô món đồ ăn Mỹ, chẳng hạn Spaghetty, Steak, cả mấy món tên dài lòng thòng tôi không thể nhớ. Hôm nay thứ bẩy, ông mời vợ chồng tôi qua ăn món vịt nướng chao và phở xào. Bà nhà tôi đã ăn xong, đã về nhà chỉ còn lại mình tôi với ông nhâm nhi đã gần hết chai Hennessy. Nói rằng nhâm nhi gần hết chai Hennessy, nhưng thực ra ông uống giỏi hơn tôi. Tối đa, tôi chỉ có thể uống bốn "Shots," và hiện giờ tôi còn đang thưởng thức shot thứ ba. Có lẽ hôm nay ông uống hơi nhiều nên mở lời tâm sự khi vô tình chúng tôi bàn luận về những thăng trầm nơi cuộc đời lan man đến phận số chẳng ngờ. Khi tôi nói về nỗi đau của kẻ phải bỏ nước ra đi, không thể ở lại và nỗi nhục tâm tư vì đã không thể làm gì được cho đất nước cũng như dân chúng trong cảnh khốn cùng, có lẽ lời chân thành thú nhận nỗi nhục của tôi đã khiến ông mở rộng lòng chia sẻ.

- "Thực ra. lòng tôi rất yếu mềm, nhưng cuộc đời ép tôi phải cư xử như thế. Hơn nữa, tôi rất thương bố mẹ vì đã vất vả nuôi dưỡng tám anh em chúng tôi; mà tôi lại là con trưởng đã không làm được gì để giúp gia đình. Cho nên chỉ còn cách hết sức lo học hành cho bố mẹ vui, đồng thời phải biết sống liêm sỉ tránh bất cứ điều gì khiến mang tai mang tiếng khiến bố mẹ buồn. Tôi học ban C, lấy Pháp văn làm ngôn ngữ chính và Anh văn làm sinh ngữ phụ vì vào thời đó Pháp văn đang được trọng dụng. Có điều, trời ban cho tôi trí nhớ khá tốt. Chẳng hạn, ngày trước hôm thi môn vạn vật của năm tú tài 1, tôi chỉ cần một đêm đọc ôn lại tập sách học là nhớ hết. Không hiểu thế nào, đối với tôi, riêng môn lịch sử thì cũng giống như một câu truyện, đã học qua trong năm nên khi ôn lại nào có gì khó khăn. Thêm vào đó, tôi đọc rất nhanh; nếu đọc truyện, những bộ sách kiếm hiệp, chẳng hạn bộ Hậu Cô Gái Đồ Long, gồm chín cuốn, sau này bản in của Đại Nam bên Hoa Kỳ gom lại chỉ còn ba cuốn, tôi đọc chỉ trong một ngày, cỡ ba đến bốn tiếng là hết một cuốn."

- "Đụng vào thời đó, tổng động viên của mùa hè đỏ lửa 1972, tôi không muốn gieo mình ra chiến trận bởi nhiều người, trong đó có một số bạn tôi, mới đăng nhập sĩ quan, ra trường được mấy tháng, đã thành tử sĩ trở về với cỗ hòm được lá cờ phủ bên trên trong danh hiệu tổ quốc ghi ơn. Tôi không trình bày bằng cấp và gia nhập địa phương quân nơi địa danh Vũng Tàu, tránh không cho ai biết gốc gác của mình, một lối trốn lính bất khả dĩ. Cùng với khả năng sinh ngữ, tôi nhận dịch những bản văn của quân đội Hoa Kỳ cũng kiếm thêm được chút cháo gửi về giúp gia đình. Trong thời gian này, tôi tiếp tục học võ và tháng ba 1975 tôi đã đạt được đệ tam đẳng huyền đai do một tập đoàn võ sư Đài Loan khảo hạch."

- "Tôi nói lắm mối tối nằm không là đúng với sự thật nơi cuộc đời chứ không phải thăng hoa hoặc nổ bậy. Tôi là người Công giáo, sở dĩ tôi theo ban C vì sau khi đậu tiểu học, được theo học nơi một tiểu chủng viện dẫu không có ‎ý định đi tu; hình như bố mẹ tôi có ‎ý cho tôi tránh bị ảnh hưởng sự lêu lổng rồi sinh ra đụng chạm của lớp trẻ thanh thiếu niên chăng; dầu tôi vẫn liên lạc hay đôi khi đàn đúm với những bạn học cùng lớp thời tiểu học. Thêm vào đó, có lẽ tôi quan niệm con người phải biết liêm sỉ, hơn nữa, danh dự gia đình cũng như tăm tiếng của bố mẹ tôi luôn luôn là điều tôi chặt dạ ghi tâm, không muốn bất cứ gì làm phiền lòng bố mẹ. Tôi cảm nhận được lòng thương của bố mẹ tôi, nhưng không biết cách nào giúp hoặc làm hài lòng bố mẹ, nên đã cố gắng học thật giỏi cho bố mẹ vui lòng. Thử hỏi ông bạn, thời học sinh, chúng ta có thể làm được gì cho bố mẹ được vui ngoài chuyện giúp những việc lặt vặt trong gia đình? Tất nhiên chỉ là cố gắng học cho thật giỏi vì còn gì hay cách nào khác hơn.

Với quan niệm con người sống phải biết liêm sỉ, dẫu mangsố đào hoa tôi lại nhận ra sự phiền hà của những người có số đào hoa; dù cho bất cứ ai, nam hay nữ nơi lứa tuổi thanh niên đều mơ ước có số đào hoa, được nhiều người khác phái để ý. Riêng tôi, có điểu lạ là cho dù quen rất nhiều bạn gái, phụ nữ, có thể nói đến cả trăm, nhưng không bao giờ có ý nghĩ hoặc mơ ước có cuộc sống gia đình, hoặc có một người vợ để chung sống đến trọn đời. Tôi thấy cuộc sống gia đình có vẻ buồn tẻ; giả sử trời ban cho mưa thuận gió hòa, cuộc đời có miếng ăn, miếng để, không phải lo lắng chi tới kế sinh nhai thì quanh đi quẩn lại, ban ngày đi làm, chiều về ăn tối, ngủ nghỉ qua đêm để rồi sáng lại đi làm, ngày nào cũng chỉ lặp đi lặp lại chỉ có thế, chẳng chi thay đổi. Phỏng con người có cuộc đời buồn tẻ như thế, lo làm kiếm miếng ăn để sống và chờ chết? Dĩ nhiên, nhiều khi nghĩ lại, đôi lúc đặt lại vấn đề về tâm tư, tôi nhận ra tâm tình con người có trạng thái nào đó khó mà phát biểu; để rồi có lúc, tôi thử biện giải tâm trạng một cách thẳng thắng nên nhận ra, khi có cơ hội mà đã không thực hành ý thích sẽ phát sinh tâm trạng tiếc nuối; “nơi trường hợp muốn phạm tội mà lại không có cơ hội, thế mới tức, mới ấm ức, dằn vặt." Nói xong, ông nhẹ mỉm cười, nâng ly rượu chiêu một ngụm rồi gắp miếng vịt nướng chao đưa lên miệng từ từ nhai, đoạn đứng lên lấy chai rượu mới bên trên nóc tủ lạnh.

- Tôi không uống được nữa đâu, thưa ông. Tôi nói.

- Tôi biết, tửu bất khả ép; nhiều lần ghé qua nhà ông, tôi biết tửu lượng của ông ra sao. Đêm nay thứ bẩy, mai ông bạn không phải đi làm; tôi muốn mời ông bạn cùng tôi một đêm tâm sự. Tuy nhiên, tùy ông, khi nào không chịu đựng nổi nữa, xin ông cứ tự nhiên, chẳng có điều lệ nào bắt buộc, cũng như không có gì ngăn cản; ông hãy là chính ông, tự do, tự tại; đó mới thực sự là điều tôi muốn. Tôi không thích hình thức dẫu đôi khi mình cũng cần đến nó; bởi tôi không muốn lừa người và giả tạo với chính mình; vì dù ai cố giả tạo cách mấy thì đến lúc nào đó cũng lòi cái đuôi cáo ra mà thôi. Thực ra, chân thành, ngay thẳng, không hình thức mới có thể có được những người bạn chân thành. Ba năm qua, từ ngày tôi dọn về đây, ông có thấy tôi có vẻ hình thức với ông bà bao giờ chưa?

- Xin lỗi ông, cho tôi hỏi một câu hơi tò mò vào đời tư của ông được không?

- Ông cứ hỏi; điều gì tôi muốn dấu thì sẽ không bao giờ nói ra, chỉ có thế.

- Gia đình ông có ở bên này không, và sao ba năm, tôi không thấy bất cứ ai ghé thăm ông; đồng thời cũng không thấy ông đi đâu; ít nhất dù chỉ một đôi ngày.

- Tôi cả đời độc thân, không vợ, không con, không bạn gái. Về vấn đề không có người quen ghé thăm bởi tôi không muốn anh em hoặc bạn bè của họ bên Việt Nam đôi khi lỡ bị phiền hà sau này; dẫu tôi đã trở về sống 12 năm không hề liên lụy gì. Tôi còn có bẩy gia đình người em bên Việt Nam; ngay cả những ngày ở Việt Nam, tôi cũng không cho họ biết và không đến thăm họ. Lý do tại sao, đó là điều tôi muốn chia sẻ với ông đêm nay. Xin ông cứ tự nhiên, nếu có gì cần biết thêm, làm ơn cứ hỏi. Tôi biết ông bà thế nào qua ba năm hàng xóm sát vách mà.

- Nói đúng sự thực, đã bao lâu nay, lòng tôi tò mò muốn biết về ông nhưng e ngại lên tiếng, vô tình làm phiền ông; do đó tôi đành cố giữ im lặng, chỉ dám hời hợt nói qua loa những chuyện trời mưa, trời nắng mỗi khi gặp gỡ. Thêm vào đó như ông thấy, chung quanh đây chỉ toàn người bản xứ, chỉ có gia đình tôi với ông là người Việt. Con cái của tôi thì ở xa, giỏi lắm một năm may được một lần chúng ghé thăm bố mẹ; thế nên, tâm tình “Bán anh em xa, mua láng giềng gần,” càng thôi thúc tôi muốn biết về ông. Nói cho đúng, lòng tôi cứ nổi lên ước muốn sống gần gũi với ông hơn.

- Trong suốt hai năm sau ngày 30 tháng tư, tôi làm đủ mọi thứ nghề như đã nói và không trở về gia đình mong tránh chẳng những trở thành gánh nặng cơm áo mà còn tai mắt của những kẻ thắng cuộc, đôi tháng dọc theo vùng biển Chu Hải, Phước Hòa, cho tới Hố Nai, ngược lên vùng Dốc Mơ, Gia Kiệm trên quốc lộ 20, đường dẫn tới Đà Lạt. Một hôm, còn đang lui cui đẩy xe đạp, phía sau chất 20 bó rau lang, cột chặt, cắt nơi miền rẫy phía sau rừng cao su Tam Bung khi vừa ra khỏi đường rừng rồi dọc theo quốc lộ 20, về chợ Phúc Nhạc bán cho người nuôi heo; một ông cỡ độ hơn năm mươi tuổi đi chiếc xe Honda dame, vượt qua và tấp vào lề đường dừng lại, đợi tôi tới gần chỗ đứng đoạn giơ ngang tay ra hiệu bảo tôi dừng lại; ông nói,

- Tôi theo dõi em từ hôm năm người võ sĩ có lẽ thuộc hàng đệ nhất và đệ nhị cấp huyền đai bề hội đồng một mình em cho tới nay. Tôi thấy em chỉ có một mình, làm đủ mọi loại công việc; ít bữa ở nơi này, đôi tuần hoặc đôi tháng nơi khác. Chú em không có gia đình, vợ con, hoặc anh em thân thuộc sao? Tướng của chú em, nếu tôi không lầm thì rất đào hoa, lại thuộc hạng người quen biết nhiều, mà sao cho đến nay vẫn độc thân, lại chấp nhận bươn chãi qua ngày như hiện giờ. Phỏng chú em còn ôm mộng gì khó bề giải quyết nên rán vượt qua ngày tháng để đợi thời?

- Từ ngày bị bề hội đồng, ông nói tiếp, tôi đã học được bài học khiêm nhu kể cũng hơi đắt giá, nhưng con nhà võ, thắng thua là chuyện thường, miễn sao không chết. Đồng thời, trong cảnh khốn khó tràn ngập, mọi người dân miền Nam còn chưa hết sững sờ, thì nạn thiếu thốn cũng phủ lấp muôn nơi. Đã nhiều lần tôi định trở về với gia đình nhưng hình như có lực nào đó cản lại. Thầm nghĩ, thân trai sức dài vai rộng mà chấp nhận ngày ngày mặt cúi xuống đất, lưng bán cho trời, chăm sóc mấy luống rau kiếm miếng cơm qua ngày, rồi cũng phải lập gia đình chôn vùi đời trai trẻ nơi xó hẹp của mảnh đất nào đó, và sẽ qua đi như chưa bao giờ hiện diện trên mảnh đất này. Tôi thương và nhớ bố mẹ tôi đã bao ngày tháng tận tụy làm ăn, nuôi nấng tám anh em chúng tôi; tôi phải làm gì trong hoàn cảnh, thời đại này. Hơn nữa, tôi thuộc giòng Bắc kỳ 54, được nghe và đọc nhiều về cảnh đấu tố điền chủ, phú hộnơi miền Bắc, nay miền Nam lại phát sinh chiến dịch đánh tư sản, mại bản. Đôi lần tôi ghé qua vùng kinh tế mới Tân Hữu trên đường đi Võ Đắc, Võ Xu, hoặc ra Phan Thiết nơi những chuyến xe lửa cũ kỹ, tận mắt chứng kiến cảnh dân chúng chen chúc trên những toa tàu chật chội, và cảnh màn trời, chiếu đất, nơi bãi biển ban đêm chờ chuyến tàu sớm đưa những người buôn thúng bán mẹt về nơi phố thị. Những gương mặt rạng ngời nhưng bị vết lọ than củi, nắng mưa che lấp của lứa tuổi thanh thiếu niên mất học đường, phải ra đời tranh đua giành sống. Đôi khi gặp mấy người bạn học ngày xưa trong nhóm bị cải tạo nơi ga Trạng Táo đang chờ phương tiện di chuyển đến phương xa nào đó, nhưng tôi đã không dám lên tiếng gọi thăm hỏi, e phiền lụy đến họ nên đành phải dấu mặt, im tiếng. Hai năm trời lang thang vô định hướng mong một chuyện gì đó bất thường xảy đến, tôi chỉ biết mong chờ mà không biết mình mong chờ gì.

- Không ngờ ông để ý theo dõ‎i tôi, nhưng thưa, có chuyện gì không ạ? Tôi trả lời lập lững như không trả lời vì tôi biết, dưới thời đại Cộng Sản, không nên tin bất cứ ai dù vợ con thân thuộc, và bất cứ những gì không muốn ai biết thì đừng bao giờ nói ra. Phỏng đó là sự khôn ngoan cuộc đời bắt tôi thực tập qua hai năm bươn chãi?

- Tôi không phải là công an hay mật vụ chìm. Tôi thấy chú em thay đổi rất nhiều từ sau ngày bị bề hội đồng, trầm tĩnh, kín đáo, và hình như hai năm qua chú em thay đổi chỗ ở, công việc kiếm kế sinh nhai với mục đích ẩn sâu nào đó không thể dự đoán được. Tôi còn biết chú em hằng ngày tiếp tục luyện võ, có lẽ năng lực đã gần đệ tứ đẳng huyền đai, nhưng cứ như thế sẽ không bao giờ vượt qua được đệ ngũ đẳng huyền đai bởi thiếu năng lực nội công. Hình như chú em chưa biết làm sao để phát triển năng lực nội công thì phải, nên dầu đã tam đẳng huyền đai vẫn bị năm người đệ nhất và đệ nhị huyền đai hạ cho đo ván. Nói cho đúng, đệ tam đẳng huyền đai nếu có năng lực nội công thì năm chứ mười đệ nhị đẳng huyền đai cũng không thể nào đụng đến chú em được. Đây là một trong những lý do tại sao tôi theo dõi chú em đã hai năm nay.

- Thế những l‎ý do khác thì sao, thưa ông? Tôi giả đò ngờ nghệch, nai tơ, nhẹ nhàng lên tiếng như một người tò mò muốn biết cho qua chuyện.

- Có phải chú em đang ở nhờ gia đình một người bạn ở Thanh Sơn? Em gái người bạn đó cũng xinh xắn và hình như rất có cảm tình nghiêng về chú em; trong khi chú em lại cố ý như ngây ngô, không biết, nếu không muốn nói là cố tránh tạo thêm sự thân thiết. Bạn của chú em cũng biết em anh ta có cảm tình đặc biệt với chú em, nhưng cũng đành cố lờ đi như không biết và chờ đợi xem phản ứng của chú em. Tôi nghĩ chú em biết nhưng cố đè nén nỗi lòng, do đó, tôi đoán chú em có chủ đích nào đó, bởi vậy, cố tình gặp để nói với chú em.

- Cóc nhái làm sao dám lo chuyện ểnh ương. Cuộc đời rồi cũng qua, chẳng lẽ cơ cực một mình chưa đủ hay sao mà còn muốn kéo thêm kẻ khác xuống vực thẳm cho họ khổ thêm, thưa ông. Không ngờ ông biết về tôi nhiều hơn chính tôi, nhưng nơi thời điểm này, biết tính sao hơn, thưa ông. Lập gia đình thì không chi khó khăn, nhưng nơi hoàn cảnh sau này, may mắn yên ấm cho qua thì không sao, nhưng lỡ thời vận đưa đẩy lúc chén bát đụng nhau, khi cơm không lành, canh không ngọt sao tôi có thể chịu đựng được. Tôi giả “ngây thơ cụ” cộng thêm suy tư tự ái của người thanh niên biết liêm sỉ.

- Nếu tôi không lầm thì bố mẹ của cô ta định sẽ chia cho cô ta hai mẫu tây rẫy chuối thì sao sau này có thể thiếu may mắn cho được, nhất là đối với một người tháo vát như chú em.

- Ông là con ma xó nhà người ta hay sao?

- Tôi không phải là ma nhà người ta, mà ma theo đuổi chú em đã hai năm.

- Với mục đích gì, thưa ông? Tôi cố tỏ ra ơ hờ, không để ‎ý.

- Thực tâm, nói chú em đừng cười, tôi không hiểu sao cứ để tâm theo dõi chú em; đồng thời nhiều chuyện đưa đẩy khiến tôi có cơ hội theo dõi mà chẳng hiểu theo dõi để làm gì ngay từ thời buổi ban đầu. Sau hơn năm rưỡi, tôi mới chợt có chủ đích. Con người của chú em, ngũ quan đoan chính, gân cốt rất thuận cho việc học võ. Chẳng những thế, chú em có niềm cao ngạo; tôi nói cao ngạo chứ không phải kiêu ngạo. Người có niềm cao ngạo là người biết mình có thực tài nào đó, có niềm tự tin, có liêm sỉ. Chỉ một điều tôi không biết đó là mục đích của chú em đối với cuộc đời.

- Đây là lần đầu tiên trong cuộc đời tôi được hỏi về mục đích cuộc đời, thưa ông. Con người được sinh ra thì phải sống và không muốn chết khi còn ít nhất trai trẻ như tôi. Tôi lại cố tình trở nên ngây thơ. Thực ra, như ông biết, không ai biết mục đích cuộc đời của họ là gì; tôi cũng thế thôi; bởi tôi đã sống và đang sống trước khi nghĩ đến mục đích cuộc đời. Nhất là lúc này, nơi thời điểm tận cùng của xã hội, không thể nói đến ngày mai thì sao có thể đặt vấn đề về tương lai, phương chi mục đích cuộc đời. Ngày ngày lo kiếm miếng ăn như con vật thì nói chi đến ngày mai hay viễn ảnh tương lai, những ngôn từ thần thánh đó thì đành coi như sáo ngữ nơi văn chương mà thôi.

- Tôi có câu hỏi hơi quá phận chú em có chấp nhận trả lời không. Tôi nói rất chân thành, ông nói.

- Nào có gì phải dấu diếm nên chẳng có gì đối với tôi là quá phận cả, thưa ông.

- Vậy tôi phải xin lỗi trước; nếu gia đình người bạn đương đường bày tỏ muốn gả con gái của người ta cho chú em; chú em sẽ có phản ứng thế nào?

- Ông biết đó, tôi đã ở đậu, ăn nhờ nhà người ta gần bốn tháng và đang định dời đi. Đi đâu tôi cũng chưa biết, nhưng vẫn phải ra đi vì tôi không muốn phiền gia đình họ nữa. Thưa ông, câu trả lời ông đã rõ.

- Tôi có đề nghị, tôi muốn chú em chừng hai năm hay hơn luyện năng lực nội công và thăng tiến Taekwondo đến mức cao nhất nếu có thể. Ông tổ của Taekwondo được tạm gọi là đệ thập đẳng nhưng chỉ hơn hạng cửu đẳng, nếu nói theo trường phái Taekwondo với cách luyện tập ngày nay. Tôi muốn chú em chỉ cần đệ thất đẳng thêm phần năng lực nội công thì cho dù đệ cửu đẳng của trường lớp hiện nay cũng không làm gì được chú em. Chú em đồng ý?

- Tôi trên răng dưới dép thì lấy đâu cơ may đào luyện thêm?

- Tôi nghĩ, tối đa sáu tháng, vấn đề sinh sống sẽ không còn là điều kiện khó khăn đối với chú em.

- Vậy tôi phải làm sao?

- Phỏng ba ngày nữa đủ để chú em chuẩn bị lên đường?

- Lòng tôi chợt phân vân vì nhiều vấn đề dồn dập ập tới; trong khi quá ngỡ ngàng bởi đề nghị bất chợt của một người chưa bao giờ quen biết. Dĩ nhiên, bản năng sinh tồn và tiếp nối cuộc sống luôn đeo đẳng và ám ảnh tâm sinh lý nơi bất cứ ai; dẫu ước vọng, niềm mơ, hay sự tin tưởng nào cũng không thể che lấp bản năng nhân sinh này. Tất nhiên, là một thanh niên độc thân, đang thời buổi cương phương, tôi nào phải gỗ khô, đá lạnh; dẫu nhu yếu cuộc sống nơi thời buổi này đòi hỏi một người trần thân xoay xở, nhất là trong trường hợp bơ vơ cô độc, thân tự lập thân hầu tránh gánh nặng cho gia đình thân thuộc với hoài bão mông lung chưa hề được xác định, nên rán bươn chãi, ẩn nhẫn kiếm sống đợi chờ, chờ mong điều gì, thực tâm cũng không biết; tôi chỉ cảm thấy lòng mình mong muốn, tha thiết với ước vọng, với điều nào đó đang đợi sẵn.

Tôi biết Ba, bạn tôi, đưa tôi về nói với bố mẹ cho ở nhờ không vì bất cứ ‎ý đồ nào. Chúng tôi quen biết nhau nhân một hôm tôi đang lang thang nơi Sài Gòn trước năm 1975 trên vỉa hè sắp đầy hàng chợ trời. Tôi ghé vô nơi chưng bày những chồng sách, truyện. Sách mới, sách dịch, sách cũ, nào tiếng Anh, tiếng Pháp, muôn loại sách, chắc chắn giá cả rẻ hơn nơi các tiệm đặc biệt bán sách. Đàng khác, các tiệm sách đâu có những cuốn sách cũ đã trãi qua bao thời thay đổi còn được vô tình lất lây giữ lại giữa dòng người tâm tính vội vàng biến chuyển theo nhịp sống nhân sinh. Còn đang để ý lướt qua danh hiệu nơi chồng sách hơi cũ, chợt có tiếng hơi lớn của người nào đó phía sau nổi lên coi bộ bất mãn với thái độ của ai đó. Tôi quay lại thì vừa thấy một tên ăn mặc có vẻ đầu đường xó chợ đang giơ tay đấm một thanh niên cỡ tuổi tôi, coi bộ hiền lành nhã nhặn, ăn mặc bình dị như thường thấy trên phố.

Với phản ứng tự nhiên, con nhà võ mà, tôi nhẹ bước tới đưa tay hất ngang cú đấm của anh chàng ngang ngược dám thượng cẳng chân, hạ cẳng tay giữa phố chợ. Có mấy người thuộc băng đảng hè phố của tên ngang ngược này trờ tới xông vào, nhưng bị tôi cho đo ván chỉ với mấy cái gạt tay, ngáng chân. Thực ra, tôi nào có sợ gì ai vì dẫu mang danh hiệu nghĩa quân để trốn lính, nhưng lại quen biết nhiều cấp lớn; vì là chuyên viên dịch tin tức trong hệ thống quân đội nên luôn có sẵn giấy phép công vụ không lệ thuộc thời hạn, giờ giấc, hoặc địa danh, khu vực. Cái nhóm băng đảng hè phố này chỉ là những trẻ ranh ngang ngược, không lo học hành, đàn đúm với tụi du thủ du thực hư hỏng cả tương lai. Tôi không nói không rằng, nắm tay anh Ba kéo ra nơi khác giữa những cặp mắt kiêng nể của đám người ngang ngược hè phố Hòn Ngọc Viễn Đông.

- Vì sao mà tụi nó làm phiền anh, tôi hỏi.

- Tôi đang định mua cuốn Anh Em Nhà Kamarazốp thì có người xô phải, tôi bực mình lên tiếng cự nự thì hắn định đánh chợt gặp lúc anh nhào vô đỡ đòn.

- Hình như anh không phải người Sài Gòn?

- Tôi ở vùng Gia Kiệm, nhân tiện đi ghi danh năm thứ hai đại học Văn Khoa nên muốn mua ít sách về đọc. Sao anh nghĩ tôi không phải người Sài Gòn?

- Cái giọng Bắc kỳ của ông khiến tôi nghi ngờ. Người Sài Gòn, nếu là dân 54 sẽ bị pha giọng miền Nam, nghe nhẹ nhàng hơn.

- Tôi mới nói với anh chỉ có một câu thôi mà!

- Chẳng những thế, lối ăn mặc của ông cũng không giống với dân Sài Gòn. Mình kiếm nơi nào uống nước nói chuyện; ông có bận chi không?

- Đi thì đi, chiều nay trở lại kiếm sách và mai tôi phải trở về.

Mang danh nghĩa quân nhưng tôi có tiền do dịch tin tức từ tiếng Anh qua tiếng Việt. Từ quán cà phê bước ra, anh Ba có nhã ý mời tôi ghé qua nhà người bác ở Sài Gòn, và tôi lại được mời dùng bữa trưa. Chiều hôm ấy, tôi đi lang thang với anh Ba mua vài cuốn sách, và chúng tôi quen nhau từ dạo đó. Nói cho đúng, gọi là quen nhau nhưng chỉ là độc nhất một lần vô tình gặp chuyện, và mãi cho tới ngày sau năm 1975 khi tôi lang thang kiếm sống ngang vùng Gia Kiệm mới gặp lại và được anh Ba dẫn về giới thiệu với ba mẹ cho ở nhờ. Hơn nữa, không ngờ Ba có người em gái dễ thương đã học xong tú tài 2 năm 1974 nhưng bỏ ngang không theo đại học Luật Khoa từ khi đất nước đổi đời.

Nói đúng ra, tôi rất đào hoa, nhưng lề lối luân lý, đạo đức, văn hóa được khuôn mẫu nơi trường lớp chủng viện Công giáo nên quan điểm cũng như nhận thức giá trị cuộc sống có phần khép kín. Đối diện với lý thuyết, quan niệm, nhận định nơi sách vở, tâm trí tôi được rộng mở, nhưng dầu thế tôi lại rất bảo thủ. Tôi dùng ngôn từ bảo thủ nhưng không phải cố chấp khư khư ôm ấp triết thuyết hay tư duy của bất cứ tác giả, văn hào, văn chương nào, mà bảo thủ theo quan niệm như thành quả hay sản phẩm nhận thức của chính mình. Tất nhiên, những gì, những quan niệm đã sẵn được hấp thụ qua học đường hay đọc sách nơi tôi, rất dễ dàng thay đổi hay cải tiến một khi tôi nhận thức được điểm nào đó dẫu chống ngược lại với quan điểm của mình, cho dù trong lãnh vực niềm tin. Tôi cho rằng, những tri thức nhận được chẳng khác gì các thực phẩm, ăn vô phải được tiêu hóa thành máu nuôi cơ thể. Những kiến thức, tri thức đến với tâm trí qua bất cứ phương diện nào, cần được cẩn trọng ghi nhận và thâm trầm suy tư, suy nghĩ cho đến tận cùng, nếu thuận lý, hợp tình với mình chẳng khác gì thực phẩm phải được tiêu hóa thành dòng máu nuôi sống cơ thể, và nếu còn vướng mắc, trục trặc, thì cần phải được lựa lọc, hoặc đào thải, hoặc kiên tâm nghiền ngẫm cho tới khi thông suốt, trở thành của riêng mình mới thôi.

Đàng này, dẫu đang có ý định thay đổi chỗ ở nhưng đề nghị quá bất ngờ lại không có được bất cứ lý do, lý trấu nào làm cơ sở bám víu, hoặc điều kiện hay thực tại nào làm căn bản cho tôi ít nhất có được nhận định mù mờ hầu liều mạng quyết định. Nói cho đúng, tôi chẳng có gì nên chẳng sợ mất mát chi; chỉ có mỗi cái mạng và nếu cái mạng đã mất thì nào còn chi để tiếc nuối. Hơn sáu tháng sau ngày rời bỏ Tân Hữu, sáng không có gì ăn, lang thang bữa trưa có gì bỏ vô bụng cho qua, và tối đến uống nước lạnh đi ngủ; mà tôi vẫn còn sống đến lúc này, tôi đâu e ngại điều chi.